Mỹ định “hô biến” tàu chiến cũ thành tàu sân bay như thế nào?
Những chiếc tàu thế hệ cũ thì bị đánh chìm trong một cuộc thử nghiệm bom nguyên tử tại Bikini Atoll ở Thái Bình Dương hoặc bị ngừng sử dụng. Một số khác thì được giữ lại để đề phòng một cuộc chiến tranh giữa Mỹ và Liên Xô có thể xảy ra, và trong nhiều thập kỷ sau đó chúng trở nên lạc hậu.
![]() |
Tàu USS Wisconsin thuộc lớp Iowa của Mỹ trong một cuộc diễn tập trên biển. |
Chiến hạm lớp Iowa là ví dụ điển hình cho vấn đề mà Hải quân Mỹ phải đối mặt. Được chế tạo với chi phí rất lớn trong suốt chiều dài Thế chiến II, bốn tàu chiến của lớp Iowa đã khiến sức chiến đấu của Mỹ trên biển được nâng cao rõ rệt. Tuy nhiên, sự phát triển công nghệ đã khiến các tàu này trở nên lạc hậu ngay từ trước khi cuộc chiến kết thúc.
Dù vậy, chiến hạm lớp Iowa là những con tàu vĩ đại, và rất nhiều đề xuất đã được đưa ra để chúng được Hải quân Mỹ sử dụng trở lại, trong đó có việc biến các tàu này thành những tàu sân bay hạng nhẹ.
Nhiều nhà thiết kế tàu chiến của Mỹ đã có ý định thay thế một hoặc một vài tháp pháo trên chiến hạm Iowa, và thay vào đó là sân đỗ máy bay. Ngay từ những ngày đầu tiên trong quá trình phát triển tàu sân bay, Nhật Bản, Anh và Mỹ thường cải tạo các tàu chiến cũ hoặc khung tàu hiện có để trở thành các hàng không mẫu hạm. Cụ thể, hai tàu sân bay Lexington và Saratoga của Mỹ vốn là những chiến hạm cỡ lớn. Nhật Bản thì có các tàu Kaga, Akagi và Shinano; còn Anh có tàu Furious, Courageous, Glorious và Eagle.
![]() |
Chiến hạm Iowa thời Thế chiến II. |
Ban đầu, các nhà thiết kế có ý tưởng tháo bỏ toàn bộ các tháp pháo ở đuôi các tàu chiến lớp Iowa, sau đó lắp đặt sân đỗ dành cho nhiều trực thăng các loại. Điều này không những giúp tàu Iowa có thể bảo vệ mình trước các tàu ngầm Liên Xô, vốn được coi là hiểm họa lớn nhất đối với Mỹ trong thời Chiến tranh Lạnh, mà còn có thể hỗ trợ các cuộc tấn công đổ bộ. Tuy nhiên, sự có mặt của các tàu sân bay hiện có cùng sự thiếu hụt tài chính thời Chiến tranh Việt Nam đã khiến ý tưởng này bị gạt bỏ.
Đến thập niên 1970, Mỹ lại có một kế hoạch khác, đó là lắp đặt bệ phóng máy bay ở đuôi tàu Iowa, qua đó cho phép máy bay chiến đấu trên biển AV-8B Harrier hoạt động được trên tàu. Nếu Hải quân Mỹ chấp thuận kế hoạch này, tàu Iowa có thể thực hiện các nhiệm vụ phòng không và tham gia các chiến dịch đòi hỏi sử dụng các đợt tấn công từ xa.
Sau cùng, Hải quân Mỹ chỉ tiến hành các hoạt động cải tiến với quy mô nhỏ hơn. Chúng bao gồm nâng cấp hệ thống điện tử, thay thế các pháo cỡ nhỏ bằng các tên lửa chống hạm Tomahawk và Harpoon. Chúng cho phép tàu chiến có thể tấn công từ xa, và thực tế cả 4 tàu lớp Iowa được sử dụng trong các chiến dịch quân sự vào những năm 1980 và 1990. Ý tưởng biến tàu Iowa thành tàu sân bay cũng dần bị lãng quên.
![]() |
Tàu USS Missouri thuộc lớp Iowa nay trở thành một bảo tàng quân sự. |
Nguyên nhân chính khiến những ý tưởng trên không trở thành hiện thực là bởi chúng tiêu tốn quá nhiều ngân sách. Không một kế hoạch nào có thể cho phép chế tạo một loại vũ khí với chi phí vừa phải mà hiệu quả trong chiến đấu lại cao. Việc biến tàu Iowa thành một tàu sân bay trực thăng và đổ bộ mang tính thiết thực rất cao, nhưng Hải quân Mỹ lúc đó đang có trong tay nhiều phương án khác khả dĩ hơn.
Trong khi đó, ý tưởng biến tàu Iowa thành một tàu sân bay dành cho máy bay Harrier thực tế lại chỉ tiêu tốn thêm rất nhiều ngân sách để cải tạo cũng như bảo dưỡng, mà hiệu quả đạt được lại không chắc chắn. Và mặc dù các tàu Iowa vẫn còn có thể hoạt động được, sự phát triển công nghệ đã khiến chúng trở nên cũ kỹ bởi tàu Iowa giờ đây cần rất nhiều người để vận hành.
Hai trong số tàu lớp Iowa là USS Missouri và USS New Jersey giờ đây trở thành những viện bảo tàng, trong khi hai tàu còn lại là USS Iowa và USS Wisconsin vẫn được bảo dưỡng thường xuyên và vẫn chờ để được Hải quân Mỹ điều động. Khả năng này ngày càng trở nên thấp hơn khi mới đây Mỹ cho ra mắt chiến hạm lớp Zumwalt hiện đại, có đủ khả năng thực hiện những gì mà tàu lớp Iowa có thể làm được.
Nội dung được thực hiện qua tham khảo Tạp chí National Interest. National Interest được thành lập vào năm 1985. Tạp chí thường tập trung vào vấn đề chính sách đối ngoại và những lợi ích quốc gia của Mỹ.