Kế hoạch kiểm soát vũ khí sẽ ra sao khi Mỹ tái thử nghiệm hạt nhân?

Tại sao Mỹ và phương Tây ‘run sợ’ trước lực lượng hạt nhân chiến lược Nga?

Lực lượng tên lửa hạt nhân chiến lược Nga đang thể hiện xu hướng phát triển mạnh mẽ bất chấp dịch Covid-19, Mỹ và phương Tây ngày càng “lo sợ” đối với lực lượng này.

Theo tiết lộ của Washington Post, chính quyền Trump hôm 22/5 đã thảo luận về việc có nên tiến hành vụ thử hạt nhân đầu tiên kể từ năm 1992 không. Washington Post tin rằng, động thái này sẽ có tác động sâu sắc đến mối quan hệ giữa Mỹ với các cường quốc hạt nhân khác và sẽ thay đổi hiện trạng về việc không được tiến hành các vụ thử hạt nhân trong nhiều thập kỷ qua.

Vụ thử nghiệm hạt nhân của Mỹ vào tháng 9/1992. Nguồn: Sina.

Cũng có những lo ngại rằng Mỹ đang làm tình hình trở nên mất ổn định, hành động của Mỹ sẽ là phát súng đầu tiên, “kích hoạt” các quốc gia hạt nhân khác làm theo, “mở màn” cho một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân.

Washington Post cho biết, thông tin này đến từ một quan chức chính phủ cấp cao và hai cựu quan chức trong lĩnh vực vũ khí hạt nhân của Lầu Năm góc. Báo cáo cũng nói rằng, các vấn đề trên đã được thảo luận tại một cuộc họp vào ngày 15/5 với sự tham gia của các quan chức cấp cao trong Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ.

Một quan chức chính phủ cao cấp cho biết, xuất phát từ góc độ đàm phán, việc Mỹ biểu lộ với Moscow và Bắc Kinh sẽ nhanh chóng tiến hành thử nghiệm vũ khí hạt nhân sẽ có lợi cho việc Washington đang tìm cách đạt được thỏa thuận ba bên để giám sát kho vũ khí hạt nhân cùng với Nga và Trung Quốc. Washington lâu nay vẫn thúc ép Bắc Kinh gia nhập một phiên bản cập nhật của Hiệp ước Cắt giảm vũ khí chiến lược mới (New START), vốn dự kiến sẽ hết hạn vào tháng 2/2021.

Báo cáo đề cập rằng, mặc dù cuộc họp không có bất kỳ thỏa thuận nào đạt được về việc có nên tiến hành thử hạt nhân hay không, nhưng đề xuất này vẫn đang là một chủ đề “nóng” được các quan chức Mỹ quan tâm thảo luận. Theo nguồn tin giấu tên cho biết, cuộc họp vừa qua đã quyết định thực hiện các biện pháp khác để đối phó với các mối đe dọa từ Nga, Trung Quốc và tránh khởi động lại các vụ thử hạt nhân.

Một vụ thử tên lửa hành trình tầm trung của Quân đội Mỹ. Nguồn: Sina

Báo cáo của Washington Post đã ngay lập tức thu hút sự chú ý của chính giới Mỹ. Những người ủng hộ không phổ biến hạt nhân đã cảnh báo rằng các vụ thử hạt nhân của Mỹ có thể gây hậu quả bất ổn. "Điều này sẽ khiến các quốc gia khác có vũ khí hạt nhân theo sau ", Giám đốc điều hành Hiệp hội Kiểm soát vũ khí (ACA) Daryl Kimball nói. Ông cũng cho rằng, hành động của Mỹ sẽ trở thành “phát súng” đầu tiên chưa từng có cho một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân.

Một số chuyên gia bày tỏ lo ngại, động thái có thể gửi tín hiệu tiêu cực tới những quốc gia như Triều Tiên và dấy lên sự hoài nghi về tính cần thiết phải tuân thủ các lệnh cấm thử vũ khí nguyên tử.

Theo báo cáo, Mỹ đã không tiến hành các vụ thử hạt nhân kể từ tháng 9/1992, nhưng Mỹ vẫn là quốc gia duy nhất triển khai vũ khí hạt nhân trong thời chiến. Kể từ năm 1945, ít nhất 8 quốc gia đã tiến hành tổng cộng khoảng 2.000 vụ thử hạt nhân, trong đó hơn 1.000 vụ được thực hiện bởi Mỹ.

Một điều trớ trêu là, tháng 4/2020, trước khi một số quan chức trong Chính phủ Mỹ xúc tiến thảo luận về thử hạt nhân, Bộ Ngoại giao Mỹ đã ban hành một bản tóm tắt về cái gọi là báo cáo tuân thủ kiểm soát vũ khí năm 2020, cáo buộc một số nước như Nga, Trung Quốc, Triều Tiên không tuân thủ các cam kết đình chỉ thử hạt nhân và không phổ biến tên lửa.

Chính quyền Trump đang thảo luận về khả năng tái thử nghiệm hạt nhân. Nguồn: Sina.

Một phóng viên của tạp chí Time nói, Mỹ đã có các bước đi đầu tiên hướng tới việc khôi phục các vụ thử nghiệm hạt nhân vào năm 2017. Thời điểm đó, một quan chức thuộc Cơ quan an ninh nguyên tử quốc gia Mỹ từng đề cập tới việc sử dụng điều này cho "các mục đích chính trị".

Thêm nữa là, trước khi thông tin về việc Mỹ tiến hành thử nghiệm hạt nhân được tiết lộ, Bộ Ngoại giao Mỹ đã ra tuyên bố rằng Washington sẽ gửi thông báo cho các bên ký kết Hiệp ước Bầu trời mở về việc Mỹ rút khỏi Hiệp ước này, do Hiệp ước không còn phù hợp với lợi ích của Mỹ.

Sau thỏa thuận hạt nhân Iran, Mỹ một lần nữa chọn cách rời khỏi các hiệp định và hiệp ước an ninh quốc tế lớn. Hiệp ước Bầu trời mở được ký kết năm 1992 và có hiệu lực vào năm 2002. Các bên ký kết bao gồm Mỹ và Nga và hầu hết các nước NATO. Theo hiệp ước, các quốc gia ký kết có thể tiến hành trinh sát trên không không vũ trang trên lãnh thổ của nhau theo yêu cầu. Các động thái trên của chính quyền Trump đang cho thấy một sự suy thoái về kế hoạch kiểm soát vũ khí toàn cầu mà Washington và Moscow bắt đầu từ thời Chiến tranh Lạnh.

Đức Trí (lược dịch)