Hé lộ 10 năm lưu lạc của đại thi hào Nguyễn Du

Cuộc đời Nguyễn Du có nhiều chỗ “mờ”! Mười năm gió bụi là cả một khoảng thời gian dài Nguyễn Du ở Thái Bình làm gì, hay còn đi đâu nữa? Nguyễn Du có chống Tây Sơn không và chống như thế nào? Mối tình Nguyễn Du với Hồ Xuân Hương kéo dài 3 năm là lúc ông ở độ tuổi bao nhiêu? Nguyễn Du theo Gia Long có phải là tự nguyện?

Rồi Truyện Kiều sáng tác ở thời điểm nào? Tại sao nhiều bài thơ chữ Hán của Nguyễn Du viết về cảnh vật, con người Trung Hoa lại không trùng với con đường mà ông đi sứ?... Tất cả những điều đó, các nhà nghiên cứu đều đang gắng sức giải mã. Cũng đã có những giả thiết, những đoán định hợp lý, hợp tình song vẫn cần những chứng cứ chính xác để tìm sự đồng thuận cao.

Nhà tưởng niệm đại thi hào, danh nhân văn hóa Nguyễn Du

Nhưng không vì thế mà người ta bớt yêu Nguyễn Du, bớt yêu Truyện Kiều, bớt yêu Văn tế thập loại chúng sinh và hàng trăm bài thơ, bài văn của Nguyễn Du bằng chữ Nôm, chữ Hán. Trái lại, các công trình nghiên cứu Nguyễn Du và tác phẩm của ông càng ngày càng thu hút giới nghiên cứu trong và ngoài nước.

Người Mỹ, người Anh, người Pháp, người Nga, người Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ… đều có những tổ chức, những chuyên gia nghiên cứu Nguyễn Du và Truyện Kiều. Người Việt ở hải ngoại hướng tới quê hương cũng tiếp cận Nguyễn Du và tác phẩm của ông không ít.

Ở trong nước, di tích Tiên Điền, quê hương Nguyễn Du được xem là di tích cấp đặc biệt của quốc gia. Đặc biệt năm 2011, một tổ chức nghiên cứu Truyện Kiều của các nhà khoa học và những người yêu mến Nguyễn Du, yêu mến Truyện Kiều được thành lập, gọi là Hội Kiều học Việt Nam.

Tất cả những điều ấy cho thấy Nguyễn Du và Truyện Kiều luôn là một ma lực hấp dẫn. Đặc biệt Truyện Kiều được phổ biến, quảng bá bằng rất nhiều hình thức, phương thức từ bác học đến dân gian. Sinh hoạt về Kiều là một sinh hoạt văn hóa và Nguyễn Du là một danh nhân văn hóa.

Trong khi chờ để bổ sung một niên biểu chuẩn xác về Nguyễn Du, đã có những nhà văn thả trí tưởng tượng để tái hiện hình ảnh Nguyễn Du, đắp thịt, đắp da cho nhân vật mà mình yêu mến với mong muốn bè bạn cảm thông hơn về số phận, về nhân cách, về tâm hồn của một con người, một thi nhân nổi tiếng. 

Sự thực, người dựng chuyện về Nguyễn Du không nhiều. Ngoài một đôi mẩu giai thoại được loan truyền, chuyện về danh nhân Nguyễn Du chỉ mới có cuốn Ba trăm năm lẻ (của Vũ Ngọc Khánh – 1988) và Nguyễn Du (của Nguyễn Thế Quang – 2010). Tuy nhiên, cả hai cuốn trên đều nói khá sơ lược, thậm chí không nhắc tới khoảng thời gian 10 năm Nguyễn Du lưu lạc.

Và mới đây, tác giả Hoàng Khôi vừa cho ra mắt cuốn sách Nguyễn Du - Trên đường gió bụi. Tác giả đã mạnh dạn dựng lại một Nguyễn Du theo cách hiểu của mình, đặt nhân vật với những thăng trầm lịch sử, trong tương quan với những con người có thực cùng thời, chiếu ứng với những bài thơ của chính nhân vật viết ra rồi dựng lên một khung cảnh hợp lý.

Nguyễn Du - đại thi hào dân tộc, một danh nhân văn hóa thế giới với tài hoa và nỗ lực cống hiến của mình đã trở thành một tượng đài sống mãi cùng non sông đất nước. Người ta biết đến Nguyễn Du phần nhiều ở những tiếng thơm lưu truyền qua các thế hệ, chứ mấy ai hiểu được sâu tỏ về con người và cuộc đời ông trong những tháng ngày bôn ba cũng như những tình cảm rất đỗi đời thường trong con người vĩ nhân. 

Với Nguyễn Du – Trên đường gió bụi, tác giả Hoàng Khôi đã tái hiện nhân vật Nguyễn Du trong khoảng thời gian từ thơ ấu đến ngoài 30 tuổi (khoảng năm 1793), hé mở cho người đọc những điều chưa biết ấy về ông: mối tình kéo dài ba năm với nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương, việc Nguyễn Du theo Gia Long, thời điểm và hoàn cảnh ông sáng tác Truyện Kiều, những bài thơ tả cảnh vật, con người Trung Hoa nhưng lại không trùng với con đường mà ông đi sứ...

Tác giả cuốn sách cũng cho rằng, Nguyễn Du không chỉ có 10 năm gió bụi mà cả cuộc đời ông sau trước đều trong cõi phong trần.