Hai bộ kit chẩn đoán phát hiện SARS-CoV-2 mới nhất có ưu điểm gì?

Hai bộ kit chẩn đoán này được kế thừa từ đề tài nghiên cứu chế tạo kit chẩn đoán SARS-CoV-2 của hai nhóm các nhà khoa học tại Việt Nam đến từ Viện Kiểm định Quốc gia Vắc- xin và sinh phẩm y tế và Đại Học Bách Khoa Hà Nội.

Sau 3 tháng quyết liệt đồng hành cùng các nhà khoa học, với sự giúp đỡ đặc biệt tận tình của Lãnh đạo Bộ Y tế, Cục Khoa học công nghệ và Đào tạo Bộ Y tế, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Viện Kiểm định Vaccine và sinh phẩm quốc gia, Viện Lâm sàng nhiệt đới trung ương, trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Chi hội nữ trí thức COSTAS, Hội Nữ trí thức Việt Nam, Công ty Khoa Thương, công ty Inogenex, PGS.TS. Hồ Huỳnh Thuỳ Dương,…ngày 07/05/2020, hai bộ kit được Bộ Y Tế Việt Nam cấp số lưu hành theo quyết định số 1986/QĐ-BYT.

Trước đó, lần lượt trong các ngày 21/04 và 21/05/2020, bộ kit One-step RT-PCR Covid-19 kit THAI DUONG và bộ kit RT-LAMP Covid-19 Kit THAI DUONG được phép lưu hành tự do tại Châu Âu. Cũng trong ngày 21/05, bộ kit One-step RT-PCR Covid-19 kit THAI DUONG có mặt trong danh sách để xem xét hồ sơ sử dụng trong trường hợp khẩn cấp của tổ chức y tế thế giới WHO.

Ngày 25/05/2020, bộ kit RT-LAMP Covid-19 Kit THAI DUONG được phép lưu hành tự do tại Châu Âu.

Hai bộ kit chẩn đoán phát hiện SARS-CoV-2 mới nhất của Việt Nam.

One-step RT-PCR Covid-19 kit THAI DUONG

Sau một thời gian làm việc tích cực, nhóm Nghiên cứu và Phát triển của Viện Kiểm định Quốc gia Vắc- xin và Sinh phẩm y tế đã chế tạo và thử nghiệm thành công bộ kit chẩn đoán SARS-CoV-2 vào khoảng tháng 02/2020.

CDC và WHO khuyến cáo phương pháp sinh học phân tử là phương pháp có nhiều ưu điểm nhanh, nhạy, chính xác, dễ thực hiện, có thể áp dụng rộng rãi tại nhiều nơi, được khuyến cáo là phương pháp xét nghiệm sàng lọc và chẩn đoán nhiễm trùng do SARS-CoV-2 (nguồn CDC, WHO). Vì thế, phương pháp sinh học phân tử được toàn thế giới áp dụng xét nghiệm xác định người nhiễm virus Corona và được coi là phương pháp tiêu chuẩn. Đây là phương pháp có độ nhạy và độ đặc hiệu cao nhất. Thời gian trả lời kết quả nhanh từ 4-24 giờ, tuỳ thuộc số bước PCR sử dụng trong phương cách xét nghiệm của từng quốc gia và từng khu vực.

Trên thế giới hiện có 7 nhóm nghiên cứu đã công bố trình tự mồi và quy trình kỹ thuật PCR cho chẩn đoán SARS-CoV-2. Hầu hết phương cách xét nghiệm mà các nhóm nghiên cứu lựa chọn là tổ hợp xét nghiệm gồm nhiều phản ứng PCR đơn mồi trong đó có phản ứng PCR cho mục đích sàng lọc, phát hiện chung các betacoronavirus và các phản ứng PCR đơn mồi khác cho phát hiện đặc hiệu SARS-CoV-2. Phương cách xét nghiệm sử dụng tổ hợp xét nghiệm có thể khẳng định các ca nhiễm SARS-CoV-2, tuy nhiên khi sử dụng rộng rãi tại nhiều phòng thí nghiệm thì phức tạp, tốn kém và mất thời gian.

Bộ sinh phẩm mang tên thương mại One-step RT-PCR Covid-19 kit Thái Dương Version 1.0 được nghiên cứu chế tạo, sản xuất thành công trên quy mô công nghiệp và được thử nghiệm cho phát hiện SARS-Cov-2 từ bệnh phẩm lâm sang tại Viện vệ sinh dịch tễ Trung ương và Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương.

Bộ sinh phẩm này có ưu điểm nổi bật như: Tích hợp các bước phản ứng phiên mã và phản ứng chuỗi PCR; Tích hợp các phản ứng PCR đơn mồi thành PCR đa mồi; Giảm số lượng phản ứng PCR; Giảm thời gian trả lời kết quả 4h bao gồm 1h30 phút cho giai đoạn trước PCR và 2h30 phút cho PCR và phân tích kết quả; Chứa nội kiểm giúp kiểm soát quá trình lấy mẫu và kiểm soát chất lượng toàn bộ qui trình xét nghiệm; Giảm giá thành của xét nghiệm 480.000 đồng/test.

Bộ mẫu lâm sàng sử dụng trong đánh giá hiệu quả chẩn đoán bao gồm: 105 mẫu dịch hô hấp âm tính từ người có triệu chứng hô hấp nhưng âm tính với SARS-CoV-2; người có triệu chứng hô hấp nhưng dương tính với các tác nhân virut gây bệnh đường hô hấp khác như cúm A, cúm B và người không có triệu chứng hô hấp; 31 mẫu dịch hô hấp dương tính từ bệnh nhân được chẩn đoán SARS-CoV-2, trong đó:7 mẫu tại viện vệ sinh dịch tễ trung ương, 24 mẫu làm tại bệnh viện Nhiệt đới Trung ương.

Tiêu chuẩn xác định ca bệnh là người có yếu tố dịch tễ, có triệu chứng đường hô hấp và xét nghiệm dương tính với SARS-CoV-2 ít nhất 2 lần theo quy trình của WHO. 02 mẫu khó là mẫu dịch hô hấp của bệnh nhân được chẩn đoán COVID-19 nhưng đã được điều trị và trong giai đoạn hồi phục nên nồng độ virut thấp.30 mẫu dương tính giả định tạo ra từ nền mẫu là dịch hô hấp của bệnh nhân nghi nhiễm bổ sung RNA virut SARS-Cov-2 ở nồng độ thấp (20 mẫu) và nồng độ trung bình (10 mẫu).

Kết quả tổng hợp đánh giá trên 166 mẫu lâm sàng như sau: Độ đặc hiệu lâm sàng 100% (95%CI: 97-100%); Độ nhạy lâm sàng: 100% (95% CI: 93-100%); Tỷ lệ đồng thuận 100% (166/166).

Lễ công bố hai bộ kit chẩn đoán phát hiện SARS-CoV-2.

RT-LAMP Covid-19 kit THAI DUONG

Hiện nay, nhiều phương pháp real-time RT-PCR đã được xây dựng, cho phép phát hiện đặc hiệu SARS-CoV-2 với ngưỡng phát hiện từ 3,8 đến 10 phiên bản RNA vi rút/phản ứng tùy thuộc vào vùng gen đích. Tuy có độ chính xác cao nhưng phương pháp real-time RT-PCR yêu cầu trang thiết bị đặc thù mà chỉ có các Bệnh viện Trung ương được trang bị.

Do vậy, hiện nay, các mẫu bệnh phẩm vẫn được gửi về các cơ sở chuyên trách này để phân tích. Trong trường hợp dịch bùng phát mạnh trên diện rộng, quy trình chẩn đoán này có thể gặp trở ngại do số lượng mẫu lớn và thời gian vận chuyển mẫu dài.

Loopmediated isothermal amplification (LAMP), được sáng chế bởi Notomi et al. (2000), là một kỹ thuật khuếch đại đẳng nhiệt axit nucleic rất hiệu quả và đơn giản do phản ứng chỉ cần ủ tại một nhiệt độ trong khoảng từ 60 đến 65°C. Do vậy, để thực hiện phản ứng LAMP, chỉ cần sử dụng một thiết bị ổn nhiệt đơn giản mà không cần đến các máy PCR.

Về mặt nguyên tắc, LAMP sử dụng từ 4 đến 6 mồi để khuếch đại vùng gen đích nhờ việc tạo các cấu trúc vòm mạch đơn và hoạt tính chuyển vị mạch của Bst DNA polymerase. Các cấu trúc vòm mạch đơn này sẽ gắn với các trình tự mồi, tạo ra nhiều vị trí gắn mồi trên trình tự DNA được tổng hợp, kết quả là tạo ra khả năng khuếch đại rất nhanh.

Bộ kit RT-LAMP Covid-19 THAI DUONG có khả năng áp dụng rộng rãi, cho độ chính xác cao, phản ứng RT-LAMP chỉ diễn ra trong 30 phút, cho phép phát hiện SARS-CoV-2 với độ nhạy tương đương với real-time RT-PCR.

Bộ sinh phẩm đã được đánh giá trên 309 mẫu bệnh phẩm lâm sàng. Độ nhạy và độ đặc hiệu đều đạt 100%.

Hiện nay, bộ kit RT-LAMP THAI DUONG này đang nhận được nhiều sự quan tâm của các nước châu Âu và Mỹ vì khả năng ứng dụng phù hợp trong việc mở rộng quy mô xét nghiệm SARS-CoV-2 tại các nước này.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Văn Tùng phát biểu tại Lễ công bố.

Tại buổi lễ ra mắt bộ sinh phẩm RT-LAMP và real-time RT-PCR, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng khẳng định, với sự vào cuộc rất nhanh chóng, kịp thời của Bộ KH&CN cùng các nhà khoa học, các tổ chức KH&CN, các doanh nghiệp, nhờ vậy sau một thời gian ngắn nhiều sản phẩm khoa học và công nghệ có chất lượng cao đã được ứng dụng ngay vào trong thực tiễn phòng chống dịch covid-19 như bộ sinh phẩm real-time RT-PCR one step phát hiện SARS-CoV-2; robot vận chuyển, robot lau sàn nhà, hệ thống kiểm soát thân nhiệt, ứng dụng hệ tri thức Việt số hóa trong truy tìm đối tượng có nguy cơ nhiễm SARS-CoV-2, xây dựng phần mềm khai báo y tế... nhờ vậy, cho đến nay về cơ bản Việt Nam đã khống chế được dịch Covid-19, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.

“Kết quả phối hợp nghiên cứu giữa Sao Thái Dương và các tổ chức khoa học và công nghệ bằng nguồn ngân sách của doanh nghiệp, đó là các bộ sinh phẩm đã được Bộ Y tế cấp phép sử dụng trong sàng lọc nhiễm SARS-CoV-2. Sự thành công này thể hiện tinh thần hợp tác nghiên cứu khoa học của Công ty Sao Thái Dương, một doanh nghiệp KH&CN đã chung tay, đồng hành cùng cả nước chống dịch covid-19.” – Thứ trưởng Trần Văn Tùng nhấn mạnh.

 Nguyễn Tuân