Bộ Công thương: Hai dự án bauxite có rủi ro lớn

Hiệu quả 2 dự án bauxite tại Tây Nguyên là trong tâm các câu hỏi mà lãnh đạo Bộ Công thương  nhận được từ phía cơ quan báo giới tại buổi họp giao ban thường kỳ tháng 2/2013 chiều 4/3.

Theo ông Nguyễn Mạnh Quân - Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng ( Bộ Công thương), nhà máy bauxite Tân Rai có công suất thiết kế 650.000/năm đang trong quá trình thử nghiệm với những sản phẩm đầu tiên đã ra lò. Tổng số tiền đầu tư tính tới tháng 12/2012 đã tăng 30% so với tính toán ban đầu năm 2009.

Tuy có những trục trặc nhỏ trong quá trình sản xuất thử nghiệm, nhưng ông Quân nhìn nhận đây là việc hoàn toàn bình thường, không hề ảnh hưởng tới tiến độ khánh thành nhà máy vào quý II/2013. Điều khiến Chính phủ ra quyết định rà soát tính hiệu quả của dự án này, Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng cho hay xuất phát từ cơ chế giá thành sản phẩm hiệnlà 365 USD/tấn, giảm tới 42 USD/tấn so với giá tính toán ban đầu khi hình thành dự án năm nửa cuối năm 2009 là 326,5 USD/tấn.

“Do giá giảm nên có đánh giá là dự án không hiệu quả, có mức độ rủi ro lớn. Vì thế, Bộ Công thương đồng tình với Tập đoàn Than & khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) rằng cần phải điều chỉnh một số chính sách khi triển khai dự án này" - ông Quân nói.  

Cụ thể, cơ chế đền bù dự án đang bất cập. Bauxite khai thác nông nên chỉ mất 2-3 năm thì trả lại được đất để trồng trọt, nhưng giá đất đền bù đưa ra lại theo cơ chế đền bù vĩnh viễn. Theo Vinacomin đền bù vĩnh viễn chỉ phù hợp với những khoáng sản khác, chứ không phù hợp với bauxite. Do đó, Vinacomin kiến nghị chỉ đền bù cho hoa màu, mức đền bù 250 triệu/ha thay vì 800-1 tỷ đồng/ha như dự tính trước đây.

Nhà máy Tân Rai đã cho ra lò mẻ sản phẩm đầu tiên trong quá trình thử nghiệm

Chỉ ra bất cập tiếp theo trong triển khai dự án, ông Quân cho hay, mức phí môi trường mỗi tấn alumin phải “gánh” đang ở mức 30.000 đồng là chưa hợp lý và Vinacomin đề xuất chỉ còn 5.000 đồng/tấn như với than. Thuế tài nguyên cũng đang được đề xuất cơ chế điều chỉnh trong giai đoạn thử nghiệm.  

Ngoài ra, phải đồng tình với Vinacomin, là khi tính hiệu quả thì cần xem giá bán lâu dài. Một số tổ chức thế giới dự báo giá alumin sẽ tăng theo giá nhôm khi nền kinh tế phục hồi, mức tăng bình quân lên 450USD/tấn, tức có cơ sở tin cậy để thấy tương lai dự án có hiệu quả kinh tế.

Riêng đối với dự án Nhân Cơ, ông Quân cho biết, Công ty TNHH Trần Bình Quân đã được Chính phủ chấp nhận cho đầu tư nhà máy điện phân nhôm sử dụng toàn bộ sản phẩm alumin của nhà máy này, giúp tận dụng nguồn đầu ra, tiết giảm chi phí.

“Tại thời điểm thẩm định thì dự án có hiệu quả, nhưng hiện dự án Nhân Cơ cũng như Tân Rai có rủi ro lớn, nhưng nếu có cơ chế hợp lý, tiết giảm chi phí cộng với giá nhôm sẽ tăng trong tương lai thì hoàn toàn có cơ sở tin cậy tính khả thi của 2 dự án này”, ông Quân nhấn mạnh.

 Về chủ trương của Bộ Công thương là phát triển bauxite một cách thận trọng, từng bước từ thử nghiệm cho đến quy mô” – đại diện Bộ Công thương nhìn nhận. Do đó, từ nay tới năm 2015 sẽ chỉ có 2 dự án bauxite là Tân Rai và Nhân Cơ. Đến năm 2020 phải có kết quả tốt, điều kiện vận tải cho phép mới nhân đôi 2 dự án này. Sau năm 2020 nếu có hạ tầng đường sắt, kết quả sản xuất. Vinacomin sẽ phải hoàn chỉnh tính toán nốt hiệu quả kinh tế xã hội. Chính phủ sẽ sẽ có cuộc họp chuyên về hiệu quả kinh tế của Tân Rai và Nhân Cơ để có quyết định và điều chỉnh thích hợp.