Bay Iak-52 trên ca-bin mô phỏng tại Trường Sĩ quan không quân

Trường Sĩ quan Không quân được giao nhiệm vụ đào tạo phi công quân sự trình độ đại học, nhân viên chuyên môn kỹ thuật các chuyên ngành kỹ thuật hàng không trình độ cao đẳng, trung cấp, sơ cấp; đào tạo học viên quốc tế... Việc nghiên cứu, ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ mô phỏng góp phần quan trọng quyết định chất lượng quản lý, điều hành các hoạt động đào tạo, huấn luyện, giảng dạy, học tập. Từ năm 2008 đến nay, nhà trường triển khai thực hiện 1 dự án, 92 đề tài nghiên cứu khoa học, sáng kiến cải tiến kỹ thuật, nhiệm vụ khoa học công nghệ các cấp, trong đó có 5 đề tài nghiên cứu khoa học, 9 sáng kiến cải tiến kỹ thuật và 4 nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp ngành, 61 đề tài nghiên cứu khoa học và 17 sáng kiến cải tiến kỹ thuật cấp cơ sở. Các dự án, đề tài nghiên cứu khoa học, sáng kiến cải tiến kỹ thuật có giá trị thực tiễn và hàm lượng khoa học cao, đáp ứng nhu cầu cấp thiết... đã và đang được triển khai áp dụng hiệu quả trong thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục-đào tạo, huấn luyện bay của nhà trường.

Một trong những đề tài nghiên cứu khoa học mang lại hiệu quả thiết thực trong công tác đào tạo phi công của nhà trường, đó là hệ thống ca-bin tập lái máy bay Iak-52 công nghệ mô phỏng hoạt động thực của buồng lái máy bay Iak-52. Mô hình bắt đầu ứng dụng tại nhà trường từ năm 2012. Chủ nhiệm đề tài là Đại tá Nguyễn Trần Hồng, Phó hiệu trưởng Trường Sĩ quan Không quân và Đại tá Nguyễn Tiến Học, Trưởng phòng Đào tạo nhà trường. Mục đích của mô phỏng nhằm giúp cho học viên luyện tập điều khiển máy bay từ lúc mở máy, lăn ra đường băng, cất cánh, bay trên không cho đến khi hạ cánh. Quá trình máy bay hoạt động trên không sẽ thực hiện được các bài bay như vòng kín, khu vực, các bài bay phức tạp.

Đoàn kiểm tra Tổng cục Kỹ thuật tham quan ca-bin máy bay Iak-52 mô phỏng.

Theo Đại tá Nguyễn Tiến Học, trước đây nhà trường thường dùng phương pháp trực quan bằng mô hình huấn luyện thông qua các trang bị được cắt bổ từ máy bay cũ để người học quan sát, nghiên cứu. Nhược điểm của phương pháp này là người học không được trực tiếp điều khiển, vận hành, nên chất lượng tiếp thu kiến thức hạn chế. Công nghệ mô phỏng ca-bin tập lái máy bay Iak-52 bằng công nghệ mô phỏng đã khắc phục tình trạng trên. Ca-bin tập lái máy bay Iak-52 bằng công nghệ mô phỏng giúp các học viên tăng thời gian luyện tập trên máy tập, có thể tập bất cứ lúc nào, không phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, phục vụ cho số lượng học viên đông và tiết kiệm kinh phí cho công tác huấn luyện bay. Đặc biệt, ca-bin tập lái sẽ là nơi làm quen và luyện tập cho các học viên phi công trên loại máy bay Iak-52. Ca-bin Iak-52 bằng công nghệ mô phỏng còn là nơi luyện tập của các phi công trước khi chuyển bài bay, đặc biệt là những bài bay phức tạp.

Phần cứng của ca-bin là trang thiết bị công nghệ thông tin và khung vỏ máy. Đối với phần mềm mô phỏng, trong quá trình bay, chuyên gia phần mềm tiếp nhận ý tưởng, yêu cầu đặc tả từ các phi công để triển khai viết phần mềm, gồm những modul phần mềm lấy, xử lý tín hiệu đầu vào điều khiển máy bay như: Lấy xử lý tín hiệu bàn đạp, lấy xử lý tín hiệu cần lái, lấy xử lý tín hiệu tay dầu, lấy xử lý tín hiệu thu thả càng, lấy xử lý tín hiệu vòng quang, lấy xử lý tín hiệu phân loại mục tiêu, bắn tên lửa.

Hệ phần quản lý và hiển thị thông số bay, gồm: Mô phỏng đồng hồ đo độ cao, mô phỏng đồng hồ đo vận tốc bay, đồng hồ thể hiện vòng quay động cơ, đồng hồ định hướng, mô phỏng đồng hồ đo vận tốc lên xuống và tốc độ lượn vòng, mô phỏng đồng hồ chỉ thị đường chân trời, đồng hồ nhiên liệu...

Ở hệ phần mô phỏng bay biên đội gồm: Đồng bộ độ cao tốp máy bay, vận tốc tốp máy hướng tốp máy bay, đồng bộ vận tốc lên xuống và tốc độ lượn vòng tốp máy bay. Hệ thống sinh cảnh 3D sân bay và khu vực quản lý bay nhằm mô phỏng không gian huấn luyện tại sân bay. Sau nhiều lần nghiên cứu cài đặt, chạy thử và hiệu chỉnh, đối chiếu với ý tưởng và yêu cầu đặt ra ban đầu, hệ thống đã mô phỏng được quá trình điều khiển máy bay Iak-52 từ lúc mới mở máy, lăn ra đường băng, cất cánh, bay trên không cho đến khi hạ cánh. Quá trình máy bay hoạt động trên không đã thực hiện được các bài bay như: Bay vòng kín, khu vực, các bài bay phức tạp... Tất cả quá trình trên đều xác định được những tham số hoạt động của các trang thiết bị thông qua hệ thống đồng hồ hiển thị trên buồng lái, như: Vòng quay của động cơ, tốc độ bay, độ cao, độ nghiêng, hướng bay. Cụ thể, các tham số hiển thị rõ nét, tương đối chính xác và phù hợp với trạng thái của máy bay. Chuyển động của màn hình đều đặn phù hợp với động cơ của các động tác giản đơn; địa tiêu, địa hình rõ ràng, tương đối giống thực tế; cần tập lái, bàn đạp điều khiển đều đặn ăn lái.

Với hệ thống gọn, đơn giản, dễ sử dụng, thuận lợi cho học viên và giáo viên luyện tập các bài bay, hệ thống ca-bin tập lái máy bay Iak-52 đưa vào khai thác đã giảm đáng kể thời gian huấn luyện bay tại đơn vị, giảm chi phí bay tập; tiết kiệm được một lượng lớn kinh phí về xăng dầu tổ chức bay, giảm đáng kể lực lượng, phương tiện phục vụ; các học viên có thể tập bất cứ lúc nào, không phụ thuộc vào điều kiện thời tiết và góp phần bảo đảm an toàn trong quá trình bay.

Nguồn:

DUY HỒNG - MAI ĐÔNG (QĐND)