WB cảnh báo nguy cơ nợ công Việt Nam vượt trần dù tăng trưởng kinh tế ấn tượng

Cảnh báo tại được đưa ra tại Báo cáo Đánh giá về chi tiêu công Việt Nam vừa công bố ngày 3/10.

Theo đó, tỷ lệ nợ công trên GDP của Việt Nam tăng mạnh, do chính sách tài khóa nới lỏng trong những năm qua. Nợ công so với GDP tăng đáng kể từ 51,7% năm 2010 lên đến 61% năm 2015.

Trong đó, nợ Chính phủ chiếm 49,2%, nợ Chính phủ bảo lãnh chiếm 10,9%, còn nợ của chính quyền địa phương khoảng 0,9%. Không tính nợ bảo lãnh và vay nợ trong nội bộ, nợ trực tiếp của Chính phủ được ước tính ở mức 43,3% GDP (năm 2015) gần sát với mức bình quân của các quốc gia trong khu vực và tương đương về thu nhập.

Nợ công Việt Nam trong những năm gần đây và so với các nước

Tuy nhiên, vấn đề đáng lo ngại là Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ nợ trên GDP tăng nhanh nhất (tăng khoảng 10% trong 5 năm qua), cho dù với thành tích tăng trưởng kinh tế ấn tượng. Nếu xu hướng trên vẫn tiếp diễn, Việt Nam sẽ phải đối mặt với những quan ngại nghiêm trọng về bền vững tài khóa.

Nợ tăng cao đi kèm với sự thay đổi về cơ cấu nợ công trong thời gian qua. Do nhu cầu huy động ngày càng lớn, trong khi khả năng tiếp cận nguồn vốn ưu đãi nước ngoài đang dần hạn chế, Chính phủ đã phải dựa chủ yếu vào nguồn vay trong nước.

Tỷ trọng nợ trong nước trên tổng nợ công tăng từ 45% năm 2010 lên 55,4% năm 2015. Nợ trong nước giúp giảm rủi ro tỷ giá và góp phần phát triển thị trường vốn trong nước nhưng cũng làm giảm đáng kể kỳ hạn danh mục nợ.

Thị trường trái phiếu trong nước đã có những chuyển biến tích cực trong thời gian gần đây.  Tỷ trọng trái phiếu do các ngân hàng thương mại nắm giữ giảm dần sang hướng do các nhà đầu tư dài hạn như công ty bảo hiểm và các tổ chức khác.

Tuy nhiên, do vẫn còn ít các nhà đầu tư dài hạn tham gia thị trường này, nhu cầu mua nợ trong nước có kỳ hạn dài hơn còn hạn chế.

Chính phủ đã có những nỗ lực mạnh mẽ nhằm kéo dài kỳ hạn trái phiếu của Chính phủ trong nước để nâng kỳ hạn bình quân còn lại lên 4,44 năm vào cuối năm 2015 (so với 2,93 năm vào năm 2013). Nhưng bên cạnh cải thiện trên, áp lực huy động để đảo nợ vẫn còn lớn, với khoảng 50% nợ trong nước của Việt nam sẽ đáo hạn trong 3 năm tới.

"Đây sẽ là áp lực rất lớn trong điều kiện các nhà đầu tư tham gia thị trường trái phiếu Chính phủ còn hạn chế như hiện nay", báo cáo nhận định.

Tuy nợ công vẫn nằm trong ngưỡng cho phép, nhưng hiện đang phải đối mặt với nhiều rủi ro lớn. Bội chi ngân sách hiện vẫn đang ở mức cao. "Nếu bội chi ngân sách và mức bảo lãnh của Chính phủ vẫn được duy trì như hiện nay, tỷ lệ nợ công trên GDP của Việt Nam sẽ tăng vượt trần cho phép (65% GDP) trong những năm tới, kể cả khi tăng trưởng GDP có được duy trì ở mức cao và chi phí huy động vẫn còn tương đối thuận lợi như hiện nay", báo cáo nêu rõ.

Báo cáo cũng cảnh báo nợ công có thể trở nên mất bền vững ngay khi có những cú sốc nhẹ bởi dư địa ngân sách đang ngày càng mỏng. Nghĩa vụ nợ dự phòng nếu hiện thực hóa, có thể làm cho Việt Nam càng thêm dễ tổn thương với lộ trình nợ như hiện nay, ngay cả khi cân đối ngân sách cơ bản của Việt Nam vẫn được quản lý cẩn trọng.

Mặc dù Chính phủ tăng cường kỷ luật tài chính, không trả nợ các khoản vay của DNNN nếu không có bảo lãnh cụ thể nhưng vẫn phải can thiệp nếu việc mất khả năng trả nợ gây ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô. 

Báo cáo khuyến nghị công tác quản lý nợ của Chính phủ phải tính đến những rủi ro đó, đồng thời phải duy trì được dư địa ngân sách đủ để hấp thụ những cú sốc đó trong trường hợp diễn ra.

Theo đó, các kế hoạch củng cố ngân sách theo các cam kết hiện nay của Chính phủ và các khuyến nghị phải được thực hiện một cách nhất quán để đảm bảo quỹ đạo nợ công quay lại lộ trình bền vững, đặc biệt trong bối cảnh yếu tố ưu đãi của nợ nước ngoài đang có xu hướng giảm xuống.