Vì sao thế giới sợ vũ khí hóa học?

Chất độc hóa học dioxin (chất độc màu da cam) quân đội Mỹ rải xuống chiến trường Việt Nam.

Về cơ bản, vũ khí hóa học là phương pháp bào chế, sử dụng các chất độc hóa học nhằm sát thương trong giao tranh hoặc hủy hoại môi sinh, động vật và cây cỏ. Nguyên tắc hoạt động sát thương của vũ khí hóa học dựa trên các tác động sinh lý đối với cơ thể con người của một số chất độc.

Phân loại vũ khí hóa học hiện đại

Vũ khí hóa học có lịch sử phát triển lâu dài nhưng được sử dụng phổ biến ở quy mô lớn bắt đầu từ thế kỷ 20 với nhiều dạng thức. Về cơ bản, có hai cách chia loại vũ khí hóa học: theo đối tượng tác chiến và loại chất độc .

Theo đối tượng tác chiến, vũ khí hóa học được chia làm hai loại: vũ khí hóa học tiêu diệt sinh lực và vũ khí hóa học diệt cây.

1. Nạn nhân của vũ khí hóa học gây loét da ở Iran.

Theo loại chất độc, vũ khí hóa học được chia làm 4 loại:

- Vũ khí hóa học gây ngạt (như phosgene, chlorine..)

- Vũ khí hóa học gây tổn thương thần kinh (như Tabun, Sarin, VX)

- Vũ khí hóa học gây loét da (như nitrogen mustard, Lewisite)

- Vũ khí hóa học diệt cây

Cơ chế hoạt động của vũ khí hóa học

Các chất hóa học có thể được phát tán thành dạng giọt nhỏ, sương mù hoặc tương tự như cơ chế hoạt động của những quả bom nhưng thay vì chứa chất nổ, nó chứa đầy thuốc trừ sâu kịch độc. Vũ khí hóa học muốn gây hại phải đủ hai yếu tố: đủ nồng độ và tiếp xúc trực tiếp (qua da, niêm mạc, hít vào hoặc hấp thụ qua ăn uống) với mục tiêu bị tấn công. Tác động của vũ khí hóa học đến đâu phụ thuộc vào nồng độ của nó tại thời điểm tiếp xúc mục tiêu, nếu nồng độ quá thấp, nó gần như không gây hại và ngược lại, nồng độ càng cao, tác hại của nó càng nhanh chóng và tàn khốc.

Trong các loại vũ khí hóa học kể trên, vũ khí hóa học gây tổn thương thần kinh (nerver agents) là loại vũ khí hóa học được quan tâm nhiều nhất. Đây cũng chính là loại vũ khí mà cộng đồng quốc tế đang cáo buộc Syria đã sử dụng trong giao tranh những ngày qua, gây ra những thương vong thảm thương và kinh khủng cho dân thường tại nước này.

Vũ khí hóa học gây tổn thương thần kinh khi được phát tán dưới dạng lỏng và hơi nước có thể giết chết nạn nhân chỉ trong vòng vài phút sau khi bị nhiễm độc. Khi xâm nhập vào cơ thể chất độc sẽ gây ức chế sản sinh các men acetylcholinesterase - chất chịu trách nhiệm thủy phân acetylcholine (ACh) trong các khớp thần kinh - từ đó tác động đến khả năng truyền tín hiệu của các tế bào thần kinh. Do các tế báo thần kinh không thể truyền tín hiệu điều khiển, các cơ bắt đầu mất kiểm soát và gây ra cái chết ngạt do cơ hoành không hoạt động

Triệu chứng ban đầu sau khi tiếp xúc với chất độc thần kinh ở liều lượng cao có thể gây tử vong (như sarin) là nạn nhân bị chảy nước mũi, đau thắt ngực, và co thắt đồng tử. Ngay sau đó, nạn nhân sau đó sẽ tiếp tục thấy cơn khó thở và buồn nôn, chảy nước bọt...gia tăng , tiểu tiện mất kiểm soát và đau dạ dày. Đồng thời, nạn nhân cũng sẽ có những dấu hiệu bị suy phổi, trụy tim, cơ thể bị có giật giống như tình trạng bị động kinh. Cuối cùng nạn nhân sẽ tử vong vì suy hô hấp hoàn toàn hoặc ngạt thở do hệ thần kinh điều khiển cơ hoành không hoạt động.

Nạn nhân của vụ tấn công bằng vũ khí hóa học ở Syria.

Vũ khí hóa học gây tổn thương thần kinh đã được quân đội Phát xít Đức phát triển từ trước Chiến tranh Thế giới thứ 2 nhưng chưa sử dụng. Loại vũ khí này được coi là loại vũ khí hóa học nguy hiểm nhất, trước xung đột ở Syria, người ta mới chỉ ghi nhận một lần duy nhất vũ khí hóa học gây tổn thương thần kinh được sử dụng với quy mô lớn trong cuộc xung đột giữa Iraq và Iran năm 1980. Tuy nhiên, các nguồn tin tình báo Mỹ cho biết, rất nhiều quốc gia âm thầm phát triền công nghệ nhằm sản xuất loại vũ khí hóa học nguy hại này.

Làm gì nếu bị tấn công bằng vũ khí hóa học?

Biện pháp tốt nhất chống lại vũ khí hóa học là mặt nạ chống độc và áo giáp, thường là những vật dụng chỉ dùng để vũ trang cho quân nhân. Trong trường hợp thường dân bị tấn công, các phương pháp nhằm giảm thiểu hậu quả của vũ khí hóa học hay các tai nạn tràn, bục chất độc hóa học bao gồm:

- Để ý các giác quan của bạn: các chất độc hóa học thường không mùi, không màu hoặc có mùi rất nhẹ nên khó phát hiện nên hãy để ý thật kỹ giác quan của mình ở nơi có nguy cơ bị tấn công hoặc bị tai nạn. Nếu cảm thấy có mùi vị hơi ngọt hay mùi trái cây, tiếp đó bạn cảm thấy hơi khó thở, kích ứng da, miệng nhột nhạt, rất có thể có chất độc hóa học xung quanh bạn.

- Cố gắng không hoảng loạn, báo động cứu hộ và di chuyển đến vị trí cao nhất có thể vì chất độc hóa học thường ở dạng sương, nặng hơn không khí, chúng sẽ chìm xuống dưới và chuyển động theo hướng gió.

- Tìm nguồn không khí từ mặt nạ, túi khí khép kín, nhịn thở để hạn chế tối đa sự tiếp xúc với không khí khu vực nhiễm độc. Thông thường, nếu sau vài phút nạn nhân không tử vong thì sẽ có cơ hội sống sót khá cao.