Vì sao hệ thống phòng thủ hàng tỉ USD của Ả Rập Xê út “bất lực” trước UAV?
Vụ tấn công vào các cơ sở lọc dầu Ả Rập Xê út hôm 14/9 khiến hoạt động sản xuất ngưng trệ đã phơi bày sự phòng bị yếu kém của quốc gia vùng Vịnh này. Theo Reuters, dù đã can dự vào cuộc nội chiến ở Yemen hơn 4 năm, song Riyadh vẫn không thể tự bảo vệ mình trước các cuộc tấn công bất ngờ nhằm vào những công trình lớn của nước này.
Ả Rập Xê út và Mỹ tin rằng Iran có thể là thủ phạm đứng sau vụ tấn công. Thậm chí, một quan chức Hoa Kỳ còn chắc nịch vụ không kích xuất phát từ tây nam Iran, bằng chứng là họ đã tìm thấy các mảnh vỡ của tên lửa hành trình và UAV của Tehran tại hiện trường.
Trong khi đó, Iran phủ nhận mọi cáo buộc và cho rằng lực lượng vũ trang Houthitiến hành tấn công để phản đối Riyadh can thiệp vào cuộc nội chiến Yemen.
Toàn cảnh cơ sở lọc dầu Aramco ở Abqaiq bị tấn công hôm 14/9. Ảnh: National Interest |
Theo các chuyên gia của CSIS, Iran vẫn là quốc gia có năng lực tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo mạnh nhất ở khu vực Trung Đông, có thể dễ dàng qua mặt bất kỳ hệ thống phòng thủ tên lửa nào của Ả Rập Xê út.
Tuy nhiên, những vụ tấn công liên tiếp thời gian dường như “quá sức chịu đựng” của Ả Rập Xê út, bao gồm các vụ việc mà lực lượng Houthi tuyên bố tiến hành thành công nhằm vào một sân bay dân sự, trạm bơm dầu và mỏ dầu Shaybah của Riyadh.
“Chúng ta đang quá sơ hở. Bất kỳ cơ sở thực tế nào cũng không hề có hệ thống bảo vệ nào thực sự”, một nguồn tin an ninh Ả Rập cho biết.
Vụ tấn công nhằm vào hai cơ sở lọc dầu hôm 14/9 là vụ việc tồi tệ nhất từ trước đến nay nhằm vào các cơ sở dầu mỏ kể từ khi Saddam Hussein phá tan các giếng dầu của Kuwait trong cuộc khủng hoảng vùng Vịnh 1990-1991.
Giới chức Ả Rập Xê út ban đầu nhận định có sự tham gia của máy bay không người lái, tuy nhiên 3 quan chức Hoa Kỳ cho rằng việc sử dụng tên lửa hành trình và UAV cho thấy mức độ phức tạp cao hơn so với suy nghĩ ban đầu.
“Vụ tấn công giống như vụ 11/9 tại Mỹ. Những hệ thống phòng không và vũ khí hiện đại mà Riyadh đã tốn hàng tỉ USD để có được đã ở đâu, tại sao không thể bảo vệ được các cơ sở dầu mỏ của chúng ta? Nếu kẻ địch có thể tấn công chính xác hơn thì họ đã nhằm được vào nhiều mục tiêu hơn nữa”, một nhà phân tích an ninh giấu tên của Ả Rập Xê út cho biết.
Hệ thống tên lửa phòng không Patriot của Mỹ. Ảnh: AP |
Hệ thống phòng không chính của Ả Rập Xê út, chủ yếu để bảo vệ các cơ sở và thành phố lớn, từ lâu đã là hệ thống phòng không tầm xa Patriot do Mỹ sản xuất. Hệ thống này đã nhiều lần ngăn chặn thành công những tên lửa đạn đạo tầm cao do lực lượng Houthi bắn vào các thành phố của Ả Rập Xê út, bao gồm thủ đô Riyadh kể từ khi liên minh do nước này dẫn đầu chống lại Houthi ở Yemen năm 2015.
Tuy nhiên, với những máy bay không người lái và tên lửa hành trình bay chậm hơn, ở tầm thấp hơn thì Patriot rất khó để phát hiện và không thể đánh chặn với khoảng thời gian thích hợp.
“UAV là một thách thức lớn của Ả Rập Xê út bởi chúng thường bay dưới tầm phát hiện của radar và với đường biên giới dài giữa Yemen và Iraq, Riyadh sẽ rất dễ bị tấn công bằng UAV”, một quan chức cấp cao của Ả Rập cho hay.
Khoảng cách của các vụ tấn công
Washington và Riyadh đã đổ lỗi cho Iran và các lực lượng mà nước này “chống lưng” vì gây ra một loạt vụ nổ nhằm vào các mỏ dầu ở vùng Vịnh, bao gồm hai vụ tấn công tàu Ả Rập Xê út hồi tháng Năm và các vụ không kích vào những cơ sở dầu mỏ của Riyadh.
Hai trạm bơm dầu cũng đã bị tấn công trong tháng Năm. Một trạm trung chuyển gần nhà máy khử muối ở Shuqaiq phía Nam cũng trở thành mục tiêu hồi tháng Sáu.
Những vụ việc trên thiệt hại không đáng kể, không giống như vụ không kích hôm 14/9 ở Abqaiq và Khurais, khiến cơ sở lọc dầu lớn nhất thế giới ngưng trệ sản xuất mà mất tới 5,8 triệu thùng dầu một ngày.
Mảnh vỡ UAV Delta Wave của Iran được cho là vũ khí tấn công cơ sở lọc dầu của Ả Rập Xê út. Ảnh: Kuwait Times |
Một nguồn tin thân cận với nhà máy Aramco cho biết hệ thống an ninh ở Abqaiq không thể chống lại các UAV. Giới chức đang điều tra tại sao radar lại không thể nhận diện được máy bay không người lái tấn công vào thời điểm hoàng hôn mập mờ ánh sáng như vậy.
Trong khi đó, một quan chức thuộc công ty quốc phòng phương tây hợp tác với Ả Rập Xê út thì khẳng định, khoảng một năm trước, chính hệ thống Patriot đã bảo vệ Abqaiq.
Khi được hỏi tại sao hệ thống phòng không của Riyadh không thể ngăn chặn được vụ tấn công ngày 14/9, người phát ngôn liên quân Turki al-Malki cho biết: “Hơn 230 tên lửa đạn đạo đã bị các lực lượng liên quân đánh chặn. Chúng tôi có đầy đủ năng lực để chống lại tất cả các mối đe dọa và bảo vệ an ninh quốc gia của Ả Rập Xê út”.
Nhỏ nhưng “có võ”
Nguồn tin an ninh Ả Rập Xê út cho rằng Riyadh đã lường trước được mối đe dọa từ UAV từ vài năm nay, và đã thảo luận với các cố vấn cùng nhà sản xuất để đưa ra giải pháp hợp lý nhưng cho đến nay vẫn chưa có vũ khí mới nào được triển khai.
Nguồn tin cũng cho hay giới chức Ả Rập Xê út đã chuyển hệ thống tên lửa Patriot tới mỏ dầu Shaybah sau khi khu vực này bị tấn công hồi tháng trước. Ngoài ra, Patriot còn có mặt ở nhà máy lọc dầu Ras Tanura của Aramco.
“Hầu hết radar phòng không thông thường đều được thiết kế dành cho các mối đe dọa tầm cao như tên lửa. Tên lửa hành trình và máy bay không người lái lại hoạt động quá gần với mặt đất bởi vậy chúng rất khó bị phát hiện bởi lực hút của Trái Đất. UAV lại quá nhỏ và không có dấu hiệu về nhiệt để radar dễ dàng phát hiện”, Dave DesRoches, chuyên gia ĐH Quốc phòng quốc gia tại Washington, nhận định.
Việc đánh chặn máy bay không người lái có thể tiêu tốn vài trăm USD so với hệ thống đắt đỏ Patriot, vốn trị giá 3 triệu USD mỗi tên lửa.
Tên lửa và máy bay không người lái do lực lượng vũ trang Houthi trưng bày ở Yemen. Ảnh: Reuters |
Jorg Lamprecht, CEO và là người đồng sáng lập công ty an ninh hàng không vũ trụ Dedrone của Mỹ, cho rằng có những cách hiệu quả hơn để giải quyết máy bay không người lái, đặc biệt là ở khu vực đầm lầy.
Ông cho rằng sự kết hợp giữa radar và máy dò sóng radio thông thường có thể phát hiện UAV, bên cạnh đó là các camera chất lượng cao cùng công nghệ nhiễu sóng cũng có hiệu quả đối với UAV.
Tuy nhiên, công nghệ nhiễu sóng lại có thể khiến các hoạt động công nghiệp bị cản trở và có tác động tiêu cực tới sức khỏe con người.
Theo nhóm cố vấn tình báo Soufan của Hoa Kỳ, các máy bay không người lái được vũ trang ngày càng sẵn có và trở thành mối đe dọa lớn đối với các công trình quan trọng. Và các công trình trọng yếu của Ả Rập Xê út sẽtiếp tục trở thành “miếng mồi béo bở” cho các vụ tấn công phá hoại bằng UAV nếu như Riyadh không sớm tìm ra được một giải pháp chắc chắn.