Vì sao Đông Âu đang ngày càng đối lập quan điểm về Nga?

Thủ tướng Ba Lan Beata Szydło và Thủ tướng Bungari Boyko Borisov

Cuộc gặp giữa thủ tướng Ba Lan Beata Szydło và Thủ tướng Bungari Boyko Borisov hôm 20/9 vừa rồi đã cho thấy rõ sự  khác biệt hoàn toàn trong quan điểm của hai nước này về vấn đề trừng phạt Nga. Nếu Warsaw ủng hộ việc gia hạn và thậm chí thắt chặt lệnh trừng phạt chống Nga, thì Sofia lại ủng hộ việc hủy bỏ, đây là điều mà họ sẽ nhấn mạnh trong suốt nhiệm kỳ của mình tại Hội đồng EU vào năm tới.

Sự tranh cãi giữa các Thủ tướng

Hai vị Thủ tướng Beata Szydło và Boyko Borisov đã gặp nhau tại diễn đàn kinh doanh Ba Lan-Bulgari ở Sofia. Phát biểu với các phóng viên, họ cho biết cả hai đều có một quan điểm chung về lợi ích của các nước Đông Âu tại EU.

Bà Szydło nhấn mạnh: "Ba Lan và Bulgaria tin rằng sự thống nhất của châu Âu và sự thống nhất của khu vực chúng ta là nền tảng cho sự phát triển của Liên minh châu Âu".

Tuy nhiên họ lại không đạt được sự thống nhất trong tất cả mọi vấn đề. Thảo luận về một số vấn đề nóng như  bãi bỏ hay gia hạn lệnh trừng phạt do Liên minh châu Âu áp đặt đối với Moscow, các Thủ tướng không chỉ không đồng thuận, mà thậm chí còn tranh cãi  khá quyết liệt, tờ Radiopolsha cho biết, đồng thời cũng ghi nhận rằng "quan điểm của Ba Lan và Bulgaria về vấn đề gia tăng các biện pháp trừng phạt đối với Nga là hoàn toàn đối lập".

Đầu năm 2018 Bulgaria sẽ thay thế Malta trong vai trò nước chủ tịch Hội đồng EU. Và như ông Boyko Borisov đã thông báo, họ có dự định sẽ bắt đầu bãi bỏ lệnh trừng phạt chống Nga. Ông cho biết "vẫn chưa có gì được quyết định, hiện tại mọi thứ vẫn là về mặt ý tưởng, rất nhiều công việc và các tranh luận cần phải giải quyết", tuy nhiên ông cũng lưu ý rằng trong một cuộc hội đàm với Thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras, ông đã cam kết sẽ nêu vấn đề về biện pháp trừng phạt chống Nga tại Hội đồng Liên minh châu Âu.

Về phần mình, Thủ tướng Beata Szydło phản bác rằng Ba Lan và các quốc gia Baltic đang rất lo lắng về những gì đang xảy ra ở Nga và Ukraine.

Bà Szydło tuyên bố: "Chúng tôi sẽ bảo vệ quan điểm của mình, tôi xin nhấn mạnh, tại mỗi kỳ Hội nghị thượng đỉnh EU. Tôi sẽ đề cập đến vấn đề này một rõ ràng và mạnh mẽ. Chúng tôi tin rằng chừng nào Nga còn chưa thực hiện đầy đủ các thỏa thuận Minsk thì chừng đó vẫn chưa thể đề cập đến bãi bỏ trừng phạt...".

Dự án khí đốt Dòng chảy phương Bắc 2

"Mọi chuyện đều xoay quanh dầu và khí đốt"

Quan điểm chống Nga của Ba Lan vốn đã được biết tới từ lâu. Warsaw kiên trì nhấn mạnh việc duy trì các lệnh trừng phạt đối với Nga do Liên minh châu Âu áp đặt, cũng như hoan nghênh các biện pháp hạn chế chống Moscow do Mỹ đưa ra. Đồng thời, Ba Lan ra sức phản đối việc thực hiện dự án Nord Stream 2 (Dòng chảy phương Bắc 2), coi đó là mưu đồ "chính trị" và đe dọa sự ổn định và an ninh năng lượng của khu vực Đông và Trung Âu.

Đầu tháng 8 vừa rồi, khi đánh giá về dự án vận chuyển khí đốt từ Nga sang châu Âu, Ngoại trưởng Ba Lan Vitold Vaschikovsky khẳng định: "Đó là một ý tưởng nhằm phá hủy Trung Âu và trong tương lai nó còn tạo ra cơ hội để Nga tống tiền các nước trung Âu. Không chỉ Ba Lan mà còn Ukraine, và các quốc gia khác. Đó chính là lý do chúng tôi phản đối dự án này. Chúng tôi đã phản đối Nord Stream 1 và bây giờ chúng tôi tiếp tục phản đối Nord Stream 2. Đồng thời, Warsaw đang định hướng mua khí hóa lỏng do Hoa Kỳ cung cấp.

Ông Boyko Borisov lập luận: trong mối quan hệ giữa châu Âu và Nga, "mọi thứ đều xoay quanh dầu mỏ và khí đốt". Ông tin rằng các biện pháp trừng phạt Nga đã không chứng tỏ tính hiệu quả, hơn nữa, các biện pháp này đang đánh mạnh vào lợi ích kinh tế của nhiều nước châu Âu. Về vấn đề này, thủ tướng Bungari nhắc lại rằng việc EU từ chối dự án đường ống dẫn khí South Stream (Dòng chảy phương Nam) đi qua Bulgaria, đã dẫn đến việc dự án này chuyển hướng sang "Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ" đi qua Hy Lạp và Ý.

Trong một cuộc phỏng vấn, ông Borisov tiết lộ: "Khi đó, chúng tôi cảm thấy mình bị phản bội, nhưng vẫn giữ im lặng. Chúng tôi đã tích cực làm việc để xây dựng các trung tâm phân phối khí đốt ở Bulgaria. Tuần trước, Ủy ban châu Âu đã cho phép chúng tôi tiến hành đàm phán về việc nhập khẩu trực tiếp khí đốt của Nga, và chúng tôi đang làm việc theo cách thực dụng, bởi nếu không thiệt hại cho Bulgaria sẽ là rất lớn".

Không chỉ Bulgaria, vẫn còn có nhiều nước quan tâm đến việc thực hiện dự án Nord Stream 2, trong đó có cả Đức.

Thủ tướng Ba Lan Beata Szydło và Thủ tướng Bungari Boyko Borisov

Chính sách thực dụng

Chính sách hướng tới việc đảm bảo rằng thay vì tiếp tục gây sức ép lên Nga thì nên bắt đầu xây dựng mối quan hệ kinh doanh bình thường với họ, được ông Borisov đánh giá là do "yêu cầu của chủ nghĩa thực dụng".

Trong thực tế, các phương tiện truyền thông phương Tây truyền thống giải thích tuyên bố "ủng hộ Nga" của Tổng thống Rumen Radev là do nền tảng chính trị của ông này. Và mặc dù với tư cách là cựu Tổng tư lệnh Không quân quốc gia - một phần của NATO, thật khó có thể nghi ngờ sự đồng cảm của ông với "đối thủ cạnh tranh chiến lược", nhưng cũng không nên quên rằng ông được bầu là nhờ sự trợ giúp của Đảng Xã hội – một sự kế thừa trực tiếp từ Đảng Cộng sản Bulgaria, vốn dẫn dắt đất nước trong thời kỳ Liên Xô và khối Hiệp ước Warsaw. Tuy nhiên, đối với ông Boyko Borisov sự nghị ngờ này cũng có thể xảy ra. Với tư cách lãnh đạo của phong trào "GERB" (đảng "Công dân Bulgaria vì sự phát triển châu Âu"), từ lâu ông đã được biết đến như một chính trị gia ủng hộ châu Âu và việc vượt quá mức thông cảm cho Nga chưa bao giờ được ghi nhận. Chính vì thế phát ngôn của ông, rằng mối quan hệ của Châu Âu với Nga cần phải dựa trên chủ nghĩa thực dụng, không phải là một cụm từ sáo rỗng.

Bulgaria không phải là quốc gia duy nhất ở Đông Âu đưa ra quan điểm tương tự. Sự thay đổi trong chính sách gây áp lực lên bản chất của cuộc đối thoại với Nga từ lâu đã được Tổng thống Cộng hòa Czech Milos Zeman thể hiện. Trước đó, ông đã nói với các phóng viên đi theo mình trong chuyến công tác Hoa Kỳ, rằng ông đã nhận lời mời của Tổng thống Nga Vladimir Putin tới cuộc họp ở Sochi, và ông coi đây như một loại phần thưởng.