Vì sao Australia rời xa Trung Quốc để thân thiết hơn với Mỹ?

Hơn 20 năm qua, Australia đã cố gắng duy trì mối quan hệ tốt đẹp với cả Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, hôm 16/9, thông qua tuyên bố về thỏa thuận an ninh mới với Mỹ và Anh mang tên AUKUS nhằm hỗ trợ Australia sở hữu tàu ngầm hạt nhân, Canberra đã thể hiện quan điểm rõ ràng về việc nước này chọn thân thiết với Washington thay vì với Bắc Kinh.

Chia sẻ với CNN, một số chuyên gia nhận định Australia không cần thiết phải chọc giận Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Canberra vào thời điểm hiện tại. Ngoài ra, quyết định dựa vào sự bảo vệ lớn của Mỹ từ phía Australia có thể làm gia tăng căng thẳng ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.

Australia tham gia liên minh mới với Mỹ khiến Trung Quốc tức giận. (Ảnh: ABC News)

Trên thực tế, trong những năm gần đây, Thủ tướng Australia Scott Morrison đã có động thái thân thiết hơn với Mỹ trên phương diện là đối tác an ninh, đồng thời xây dựng mối quan hệ cá nhân tốt đẹp với cựu Tổng thống Donald Trump và giờ là với đương kim Tổng thống Joe Biden.

Trái lại, mối quan hệ giữa Canberra và Bắc Kinh lại xấu đi nhất là sau khi dịch Covid-19 xuất hiện và hai nước bất đồng quan điểm về nguồn gốc của virus corona.

Cũng trong ngày 16/9, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Triệu Lập Kiên đã lên tiếng chỉ trích thỏa thuận an ninh mới giữa Mỹ, Anh và Australia. Ông Triệu cáo buộc quan hệ Trung Quốc – Australia tụt dốc “hoàn toàn do lỗi từ phía Australia”.

“Australia nên cân nhắc thận trọng để quyết định xem Trung Quốc là đối tác hay mối đe dọa”, ông Triệu nói thêm.

Ông Yun Jiang, nhà nghiên cứu ở Đại học Quốc gia Australia cho hay, thỏa thuận AUKUS là “chiếc đinh cuối cùng đóng lên quan tài” quan hệ giữa Trung Quốc và Australia. Nói cách khác, theo ông Yun, động thái của Australia đã xóa đi cơ hội hòa hợp với Trung Quốc ít nhất là trong ngắn hạn. Ngoài ra, quan hệ hai nước có thể sẽ trở nên căng thẳng.

Trong quá khứ, Australia đã cân bằng thành công mối quan hệ tốt đẹp với Mỹ và Trung Quốc để đảm bảo an ninh và phát triển kinh tế.

Điển hình, vào tháng 10/2003, Tổng thống Mỹ George Bush và nhà lãnh đạo Trung Quốc Hồ Cẩm Đào đã có bài phát biểu trước Quốc hội Australia trong nhiều ngày. Vào tháng 11/2014, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng đã có chuyến thăm tới Australia.

Nhờ mối quan hệ thân thiết với Trung Quốc, kinh tế Australia được hưởng lợi rất nhiều. Hoạt động xuất khẩu sang Trung Quốc tăng từ 3,6 tỉ USD vào năm 2000 lên hơn 74 tỉ USD vào năm 2015.

Nhưng tới tháng 4/2020, các cuộc gọi của Thủ tướng Morrison yêu cầu Trung Quốc tiến hành điều tra nguồn gốc của đại dịch Covid-19 đã khiến chính quyền Bắc Kinh tức giận. Từ đây, hoạt động xuất khẩu từ Australia vào Trung Quốc đối mặt với nhiều khó khăn như trì hoãn thông quan và tăng mức thuế tạm thời.

Tính tới tháng Chín năm nay, các mặt hàng xuất khẩu gồm than, rượu, lúa mạch và thịt bò của Australia đều bị ảnh hưởng bởi sự căng thẳng thương mại với Trung Quốc.

Không còn đường lùi

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã gọi liên minh AUKUS mang tính “lịch sử”. Theo thỏa thuận, 3 nước Mỹ, Anh và Australia sẽ tổ chức các cuộc họp để hợp tác trong lĩnh vực mạng, công nghệ tối tân và quốc phòng nhằm hỗ trợ 3 bên đối phó với những thách thức an ninh trong thời kỳ hiện đại.

Đáng nói, để tăng cường kho vũ khí cho Australia, Mỹ và Anh sẽ hỗ trợ Australia đóng và bảo trì các tàu ngầm hạt nhân. Song Thủ tướng Morrison cho biết đội tàu ngầm hạt nhân của Australia sẽ chỉ được vào biên chế cho tới năm 2040.

Ông Rory Medcalf, người đứng đầu Trường An ninh Quốc gia thuộc Đại học Quốc gia Australia, đã gọi thỏa thuận AUKUS là “thời khắc quyết định” đối với chính sách đối ngoại của Australia.

“Đây là tín hiệu cho thấy Australia sẽ không còn đường quay trở lại quan hệ với Trung Quốc. Điều tốt nhất chúng ta có thể hy vọng là việc hai nước cùng tồn tại trong cạnh tranh”, ông Medcalf nhận định.

Ông Medcalf cho rằng, việc chính phủ Anh ký kết thỏa thuận hỗ trợ khí tài cho Australia cũng chính là bước thay đổi lớn trong chính sách đối ngoại của Anh.

Theo thỏa thuận AUKUS, Australia sẽ trở thành quốc gia thứ 7 trên thế giới sở hữu tàu ngầm hạt nhân sau Mỹ, Anh, Trung Quốc, Nga, Pháp và Ấn Độ.

Song theo các chuyên gia, AUKUS sẽ khiến Australia phụ thuộc thêm vào Mỹ để tăng cường năng lực quân sự. Do Australia không có ngành công nghiệp hạt nhân, nước này sẽ buộc phải mua nhiên liệu từ Mỹ, cũng như phải dựa vào Mỹ để đào tạo nhân lực và học hỏi kỹ thuật để có thể điều khiển các tàu ngầm hạt nhân.  

Thậm chí, cựu Thủ tướng Australia Paul Keating cho rằng hiệp ước AUKUS là “sự mất mát chủ quyền nặng nề” và có thể đẩy Australia vào cuộc xung đột giữa Mỹ - Trung.

Ông Richard McGregor tại Viện Lowy của Mỹ cho rằng ngoài Australia, các thành viên trong nhóm Quad hay còn gọi là Bộ Tứ Kim Cương gồm Ấn Độ và Nhật Bản cũng đang hợp tác với chính quyền của Tổng thống Biden để đối phó trước sự trỗi dậy của Trung Quốc.

Cũng theo ông McGregor, khả năng Trung Quốc và Australia sẽ bước vào giai đoạn quan hệ lạnh nhạt. Bắc Kinh cũng sẽ có động thái đáp trả sau khi Canberra tham gia liên minh AUKUS. Một trong số những biện pháp trừng phạt có thể là giảm số lượng sinh viên Trung Quốc sang học tập tại các trường đại học của Australia.

Bộ Tứ Kim Cương có thêm động thái khiến Trung Quốc lo lắng

Bộ Tứ Kim Cương tiếp tục thể hiện tinh thần đoàn kết bằng cuộc họp trực tiếp đầu tiên giữa 4 nhà lãnh đạo ở Nhà Trắng vào tuần tới. 

Minh Thu (lược dịch)