Ứng dụng công nghệ, phát triển chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng nức tiếng xứ Nghệ

Phát triển trà hoa vàng trên vùng đất khó

Tại huyện miền núi Quế Phong (Nghệ An), cây chè hoa vàng mọc ở nhiều nơi, thường phân bổ ở độ cao từ 100 cho đến gần 1.000m so với mực nước biển. Mùa hoa nở rộ vào tháng 8 và tháng 10 âm lịch hàng năm.

Các công nhân ngồi lựa tỉ mỉ từng búp hoa để vào khay.

Cây trà hoa vàng là loài quý, có nhiều dược tính quý hiếm và cho giá trị kinh tế cao. Lá trà hoa vàng từ lâu được đồng bào dân tộc Thái ở Quế Phong hái về làm thuốc, làm rau trong bữa ăn, hoa dùng để sắc nước uống. Gỗ cứng có thể làm đồ mỹ nghệ, hạt ép lấy dầu. Nhiều nghiên cứu cho thấy, trà hoa vàng chứa hơn 400 thành phần dinh dưỡng.

Năm 2016, UBND huyện Quế Phong xây dựng đề án bảo tồn và phát triển cây dược liệu có giá trị kinh tế cao giai đoạn 2016 - 2020, trong đó có cây chè hoa vàng. Mục tiêu của huyện là đến năm 2020 trồng được 5 ha cây chè hoa vàng. Hiện ở xã Đồng Văn (Quế Phong), Sở KH&CN Nghệ An đã xây dựng vườn ươm cây chè hoa vàng với kỳ vọng sẽ tạo nguồn cây giống cung cấp cho người dân.

Khâu lựa rất cẩn thận, làm sao cho cánh hoa không bị dập nát.

Hiện nay, Công ty CP Công nghệ xanh Kim Sơn là đầu mối chính để thu mua và chế biến các sản phẩm từ chè hoa vàng. Bà Hà Thị Thuyết, công nhân công ty cho biết: "Ở đây dân bản vào rừng hái hoa cả ngày, tối mới đưa đến đây nhập. Mỗi người chở xe máy đến hàng chục ống nứa loại to đựng hoa để tránh hoa bị dập nát. Công ty mua xong, tối đến tổ chức cho hàng chục nhân công như tôi đây ngồi lựa từng búp hoa để hấp rồi tách từng cánh hoa cho vào máy sấy".

Theo anh Lô Hùng Cường (Cán bộ phụ trách dự án phát triển trà hoa vàng huyện Quế Phong) thông tin: Trước đây, bà con làm thủ công nhỏ lẻ ở nhà, đầu ra của sản phẩm thuộc dạng mua sỉ hoa, bán lẻ trà nên thu nhập không đáng kể. Từ khi có máy sấy, bà con nhiều xã trong huyện có hoa trà vàng là đem đến nhập cho công ty.

Các khay sau khi lựa chọn xong sẽ được cho vào máy sấy

Dẫn chúng tôi tham quan những chiếc máy sấy chè hoa vàng, anh Cường giới thiệu máy này trị giá hơn 350 triệu đồng/chiếc, trước đây do một doanh nghiệp sáng chế máy ở Hà Nội bán và chuyển giao công nghệ.

“Sau khi sấy xong cho sản phẩm qua buồng lạnh 5ºC đủ để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Mỗi đợt sấy từ 18-22h, một lần sấy 100 khay (tương đương một tạ sản phẩm)”, anh Cường nói.

Ứng dụng công nghệ máy sấy lạnh để giữ nguyên hoạt chất dược liệu quý của trà hoa vàng.

Ông Bùi Văn Hiền – Phó Chủ tịch UBND huyện Quế Phong (Nghệ An) cho biết, chè hoa vàng ở Quế Phong là một cây đặc hữu, mang lại hiệu quả kinh tế cao, có diện tích khá lớn và được phân bổ tại nhiều xã trên địa bàn. Hiện nay, công ty CP Công nghệ xanh Kim Sơn đang là doanh nghiệp thu mua và chế biến, đặc biệt đang xây dựng thương hiệu trà hoa vàng Quế Phong (Kim hoa trà).

“Đơn vị áp dụng tiêu chuẩn theo quy trình quản lý chất lượng của Bộ KH&CN, họ xây dựng được thương hiệu (Kim hoa trà) và thực hiện khâu chế biến theo hình thức sấy lạnh, tức là sấy ở nhiệt độ thấp để đảm bảo các hoạt chất trong trà không bị mất mà màu sắc của cánh hoa cũng như chất lượng được đảm bảo”, ông Hiền cho hay.

Xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng

Trước đây, số lượng trà hoa vàng ở Quế Phong và các vùng lân cận tương đối lớn và được người dân sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tư thương đã thu mua, gom hoa tự nhiên rất nhiều với giá khoảng 2,5 – 3 triệu đồng/kg hoa khô, chủ yếu xuất bán sang thị trường Trung Quốc, nên đến mùa ra hoa người dân bản địa tập trung vào rừng thu hái, chặt cả cây xuống để lấy hoa, làm cho số lượng cây trà hoa vàng hiện còn rất ít và đang có nguy cơ tuyệt chủng.

Từ thực tế đó, Công ty CP Công nghệ xanh Kim Sơn đã mạnh dạn thực hiện ý tưởng về phát triển chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng thành mô hình sản xuất có hiệu quả kinh tế cao, để vừa góp phần bảo tồn loại cây quý, vừa đem lại lợi ích kinh tế cho người dân bản địa, lại vừa cung cấp cho thị trường sản phẩm tốt cho sức khỏe.

Công ty đã triển khai đồng bộ các giải pháp: bảo tồn, sản xuất và trồng bổ sung cây trà hoa vàng nguyên liệu, Nâng cao chất lượng bằng công nghệ hiện đại (ứng dụng công nghệ sấy lạnh) để giữ nguyên hoạt chất dược liệu quý của trà hoa vàng.

Đồng thời, xây dựng nhãn hiệu các sản phẩm, đẩy mạnh xúc tiến thương mại; Tăng cường liên kết giữa người dân với doanh nghiệp, tiêu thụ sản phẩm cho người dân, tạo thu nhập ổn định, từng bước xóa đói giảm nghèo.

Hiện nay, sản phẩm trà hoa vàng đã được nhiều người dùng ưa chuộng

Nhờ có giải pháp đồng bộ, Công ty CP Công nghệ xanh Kim Sơn là doanh nghiệp sản xuất và tiêu thụ trà hoa vàng lớn nhất tỉnh Nghệ An hiện nay. Năm 2019-2020, mỗi năm sản xuất thành phẩm khoảng 10 tấn nguyên liệu trà hoa vàng. Công ty đã đầu tư 4 máy sấy lạnh, công suất mỗi ngày có thể chế biến 0,3 tấn nguyên liệu, (giá bình quân 220.000 đồng đến 250.000 đồng/kg).

Hiện nay, Công ty đang liên kết với hợp tác xã dịch vụ, sản xuất và chế biến nông sản miền tây để sản xuất và phát triển thị trường. Chủ yếu là Nghệ An, Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và một số tỉnh khác, đang xúc tiến ra thị trường nước ngoài.

Không chỉ góp phần bảo tồn loài cây dược liệu quý, đảm bảo thu nhập cho người dân địa phương, với công nghệ chế biến hiện đại và phương thức sản xuất theo chuỗi, công ty đã cung cấp cho thị trường sản phẩm trà hoa vàng chất lượng, có giá trị cao.

Việc xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng thành mô hình sản xuất có hiệu quả kinh tế cao tại huyện Quế Phong đã giúp thành công trong việc bảo vệ rừng mà vẫn đảm bảo sinh kế cho người dân, tránh chặt phá rừng.
Chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng thành công và được áp dụng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số ổn định cuộc sống, tăng gia phát triển sản xuất tại địa phương, từng bước xoá đói giảm nghèo, nâng cao đời sống cho nhân dân.

Việt Hòa