Ukraine: Mối đe dọa của Right Sector "không phải chuyện đùa"

Trong bối cảnh tình hình căng thẳng chiến sự vẫn tái diễn tại khu vực Donbass, miền đông Ukraine, chính phủ Kiev lại đang phải dồn sự tập trung vào giải quyết những bất đồng nội bộ tại khu vực phía tây với nhóm cực hữu Right Sector. 

Hôm 11/7, bạo loạn đã bùng nổ ở Mukachevo, thành phố nằm sát phía đông biên giới Slovakia và Romani. Nguyên nhân dẫn tới giao tranh là do cảnh sát địa phương cáo buộc nhóm cựu hữu Right Sector buôn lậu thuốc lá. 

Tuy nhiên, Right Sector không phải là lực lượng tình nguyện xuất phát từ dân thường mà họ là những binh sĩ thực thụ đã được đào tạo chuyên sâu sử dụng vũ khí và độc lập chiến đấu trên chiến trường cùng quân chính phủ Kiev chống lại phe ly khai ở miền đông Ukraine. 

Chính phủ Ukraine vừa phải đau đầu giải quyết xung đột ở miền đông vừa trấn áp nhóm cựu hữu Right Sector.

Cho tới nay, xung đột giữa Right Sector và quân chính phủ Ukraine vẫn chưa được giải quyết. Thủ lĩnh Right Sector Dmytro Yarosh còn cáo buộc Kiev đang dồn sức tiêu diệt tổ chức này thay vì tập trung vào chiến trường miền đông.  

Hồi tháng 2/2014, sau một tháng biểu tình rầm rộ với sự tham gia tích cực của các nhóm cực đoan tại quảng trường Maidan ở thủ đô Kiev, cựu Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych đã buộc phải bỏ trốn sang Nga. Trong chiến dịch lật đổ cựu Tổng thống Yanukovych, 2 tổ chức cực đoan là “Patriots of Ukraine” và “Trident” đã tiến hành sáp nhập và thành lập nhóm cực hữu “Right Sector”.

Khi tình hình phản đối chính quyền mới thân phương Tây ngày càng mạnh mẽ ở miền đông Ukraine, Kiev đã quyết định đưa Right Sector vào chiến đấu chống lại "kẻ thù chung" là phe ly khai miền đông. Với số lượng thành viên tăng nhanh chóng, Right Sector trở thành lực lượng chủ chốt lật đổ cựu Tổng thống Yanukovych. Tổ chức này còn thành lập riêng một chính đảng hoạt động trong Quốc hội Ukraine.

Theo bà Julia Embody, cộng tác viên cho tạp chí National Interest, sau các cuộc biểu tình ở Maidan, Right Sector vẫn chỉ là một tổ chức bị dư luận "bỏ rơi". Ngay cả ở thời điểm hiện tại, đảng phái chính trị của Right Sector mới chỉ giành được một ghế trong tổng số 422 ghế trong Quốc hội Ukraine. 

Tuy nhiên trong thời gian gần đây, khi công khai chỉ trích chính quyền của Tổng thống đương nhiệm Petro Poroshenko, tỷ lệ dư luận ủng hộ Right Sector đã tăng lên nhanh chóng. Trong bài phát biểu trước đám đông 5.000 người hôm 21/7, thủ lĩnh Right Sector Dmytro Yarosh tuyên bố tỷ lệ dư luận ủng hộ tổ chức này đã tăng từ 1,8% vào tháng 10/2014 lên 5,4% vào thời điểm hiện tại. 

Dù chỉ giành được một ghế trong Quốc hội Ukraine, nhưng Right Sector lại đóng vai trò chủ chốt là nhóm bán quân sự hỗ trợ cho quân chính phủ Kiev chiến đấu ở Donbas. Đây cũng là nhóm duy nhất hiện hoạt động độc lập với quân đội chính phủ ở miền đông Ukraine. Thậm chí, Right Sector còn chiến đấu vì học thuyết và giáo lý của riêng mình. Trong năm 2014, các tiểu đoàn Right Sector đã nhận được sự tôn trọng và ủng hộ lớn từ binh sĩ chính phủ Kiev ở Donbas. Sự hỗ trợ của Right Sector đã giúp quân đội Kiev khắc phục được những yếu kém và thiết hụt về kỹ năng chiến đấu và tài chính. 

Theo bà Embody, với số lượng vũ khí và thành viên gia tăng nhanh chóng, Kiev sẽ không dễ tiêu diệt và giải tán được tổ chức Right Sector nhất là khi chính quyền Ukraine vẫn đang phụ thuộc quá nhiều vào sự hỗ trợ của nhóm cực đoan này. Ngay cả Moscow cũng đang tìm mọi cách bảo vệ cộng đồng người dân nói tiếng Nga tại vùng Donbas khỏi sự tấn công của Right Sector.

Nguy cơ thỏa thuận ngừng bắn Minsk 2 bị phá vỡ và sự bất đồng quan điểm giữa chính phủ Kiev với phe ly khai, tiếp tục làm trì hoãn tiến trình thiết lập nền hòa bình và cải cách ở Donbas. Sự kết hợp giữa tư tưởng cực đoan cùng việc tự do hoạt động ngoài tầm kiểm soát của chính phủ Kiev, lâu nay Right Sector được xem là nhân tố nguy hiểm cản trở những giải pháp xóa tan xung đột ở Ukraine. 

Nhóm cực hữu Right Sector trở thành mối đe dọa trong tiến trình thiết lập nền hòa binh tại miền đông Ukraine.

Dù là một trợ thủ đắc lực cho Kiev nhưng Right Sector lại không chịu khuất phục đường lối lãnh đạo của chính phủ Ukraine. Thậm chí, nhóm cực hữu này còn là mối đe dọa lớn đối với các chính sách mà Mỹ đang thực thi tại Ukraine và toàn khu vực. 

Đối với Mỹ, việc duy trì thỏa thuận ngừng bắn Minsk 2 có ý nghĩa vô cùng quan trọng bởi nó sẽ ngăn chặn xung đột leo thang khắp một vùng rộng lớn. Song ngay cả khi thỏa thuận Minsk 2 đang có hiệu lực thi hành, giao tranh vẫn tái diễn ở miền đông Ukraine. Tình huống này đã buộc các đồng minh của Ukraine bao gồm NATO mà cụ thể là Mỹ, phải có phản ứng. 

Song chính quyền của Tổng thống Barack Obama không chấp nhận điều động binh sĩ và vũ khí sát thương tới hỗ trợ quân chính phủ Kiev chống lại phe ly khai ở miền đông Ukraine. Bởi nó có thể khơi mào cho một cuộc chiến giữa Mỹ và Nga, khiến Washington phải hứng chịu những hậu quả khôn lường và ảnh hưởng tới lợi ích quốc gia. Đây là lý do giới chức Mỹ và châu Âu coi thỏa thuận ngừng bắn Minsk 2 là giải pháp tốt nhất cho cuộc xung đột ở Ukraine. 

Theo bà Embody, Right Sector có thể là mối đe dọa nghiêm trọng với không chỉ phe nổi dậy thân Nga ở miền đông Ukraine mà cả với quân chính phủ Kiev, lực lượng đang được Mỹ ủng hộ. Nếu như chính quyền Kiev và phe ly khai không tiến hành đàm phán, thỏa thuận Minsk 2 sẽ bị phá vỡ và một cuộc xung đột toàn diện là không thể tránh khỏi. Một khi chiến tranh quay trở lại, chủ quyền của Ukraine càng bị lung lay, buộc Mỹ và NATO phải can thiệp. 

Trong bối cảnh tỷ lệ ủng hộ Tổng thống đương nhiệm Poroshenko ngày càng sụt giảm, Right Sector càng có cơ hội phá vỡ những mục tiêu mà Mỹ đã đề ra cho khu vực. Nói cách khác, trong lúc vừa ủng hộ chính quyền Ukraine, Mỹ cần lo ngại tới sự lớn mạnh của nhóm cựu hữu Right Sector, bà Embody nhấn mạnh.