Trung Quốc sẽ trở thành một thế lực toàn cầu như Mỹ?

Trung Quốc đang nhanh chóng trở thành một nhân tố toàn cầu khi mà phạm vi ảnh hưởng của nền kinh tế và chính trị của Bắc Kinh đang có mặt ở khắp mọi nơi trên thế giới. Đây chính là yếu tối tạo nên vị thế toàn cầu của Trung Quốc. 

Trong lĩnh vực kinh tế và quân sự, Trung Quốc chắc chắn là một thế lực trên toàn cầu. Bởi Trung Quốc hiện giữ vị thế là nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới và quốc gia hàng đầu trong giao dịch thương mại và là nước đứng đầu thế giới trong dự trữ ngoại hối. Xét về lĩnh vực quân sự, khoản ngân sách chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc cũng chỉ đứng sau Mỹ và xếp hàng thứ hai trên thế giới. Kho vũ khí hiện đại của nước này cũng không ngừng được mở rộng. 

Tổng thống Mỹ Barack Obama và nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình bắt tay trong một cuộc hop về biến đổi khí hậu năm 2014.

Tuy nhiên, theo tạp chí The Diplomat, để trở thành một thế lực toàn cầu, Trung Quốc cần đạt được thêm những thành tựu bên ngoài lĩnh vực kinh tế và quân sự. Một trong số đó là nguồn năng lượng và biết cách biến nguồn năng lượng này thành lợi nhuận. Ngoài ra, Bắc Kinh cần có tầm nhìn chiến lược, khả năng chính trị và tâm lý sẵn sàng đón nhận thách thức.   

Hiện nay, giới lãnh đạo Bắc Kinh cũng đang có những cái nhìn khác nhau về vai trò của Trung Quốc trên trường quốc tế. Một số quan chức Trung Quốc muốn biến quốc gia này trở thành "một mô hình mới trong quan hệ giữa các cường quốc", hay tạo lập một "chính sách ngoại giao lớn mang đậm nét Trung Quốc". Song câu hỏi đặt ra là liệu Bắc Kinh đã chuẩn bị sẵn sàng tâm lý để biến những tầm nhìn này thành sự thật. 

Một Trung Quốc toàn cầu nghĩa là quốc gia này có lợi ích trên khắp thế giới thông qua những dự án đầu tư vào các khu khai thác dầu khí ở Sudan, đường ống dẫn dầu ở Myanmar, cầu cảng tại Pakistan, khai thác than ở Afghanistan. Nhưng khi Trung Quốc có mặt trên khắp thế giới, quốc gia này cũng chịu cảnh phân tán lực lượng doanh nhân, sinh viên và công nhân. Do đó, nhiệm vụ bảo vệ lợi ích trên toàn cầu được xem là một trong những thách thức lớn đối với chính quyền Bắc Kinh. Điển hình, trong giai đoạn bùng nổ cuộc khủng hoảng ở Libya, Trung Quốc đã phải di tản hơn 30.000 công dân về nước và chịu cảnh thất thu hàng tỷ USD đầu tư vào lĩnh vực dầu mỏ. 

Đáng nói, khả năng sẵn sàng bảo vệ các lợi ích ở nước ngoài của Trung Quốc hiện lại đang bị giới hạn. Trong "5 nguyên tắc chung sống hòa bình", Bắc Kinh đã quyết tâm không can thiệp cả về chính trị lẫn quân sự đối với chuyện nội bộ của những quốc gia khác. Ví dụ, trong các cuộc bạo động phản đối Trung Quốc ở Jakarta hồi năm 1998, chính phủ Bắc Kinh đã không có bất cứ hành động nào trừ việc lên tiếng phản đối cuộc biểu tình này. Do đó, đối với Trung Quốc, một câu hỏi khó trên con đường trở thành thế lực toàn cầu là Bắc Kinh nên làm gì khi lợi ích xung đột với chính những nguyên tắc mà quốc gia này đã đặt ra. 

Trở thành một thế lực toàn cầu, Trung Quốc cũng cần có trách nhiệm với cả thế giới trong hàng loạt vấn đề như biến đổi khí hậu, giải trừ vũ khí hạt nhân, chống khủng bố, chống hải tặc. Để hoàn thành tốt sứ mệnh này, Bắc Kinh cần xây dựng các căn cứ quân sự ở nước ngoài. 

Ngoài sức mạnh quân sự và kinh tế, Trung Quốc cần nhiều yếu tố khác để trở thành một thế lực toàn cầu.

Tuy nhiên, giới lãnh đạo nước này vẫn phủ nhận những tin đồn về việc Trung Quốc đang tìm cách đặt căn cứ quân sự ở nước ngoài. Bởi theo quan niệm của Bắc Kinh, thành lập các căn cứ quân sự ở nước ngoài đồng nghĩa với việc Trung Quốc phải xây dựng mối quan hệ liên minh quân sự với nước chủ nhà. Thay vào đó, Bắc Kinh muốn thiết lập "một mạng lưới đối tác" thay cho đồng minh an ninh. Sự thờ ơ của Trung Quốc trong việc hợp thức hóa các mối quan hệ an ninh là nhằm tránh trở thành một thế lực toàn cầu thực thụ khi theo đuổi xây dựng các căn cứ ở nước ngoài. 

Giả sử trong tương lai Trung Quốc sẽ cho đặt các căn cứ quân sự ở nước ngoài và chính quyền Bắc Kinh sẵn sàng điều động binh sĩ tới những nơi mà lợi ích của quốc gia này và cộng động quốc tế bị đe dọa, thì 2 câu hỏi được đặt ra là: Liệu người dân Trung Quốc sẵn lòng cho con em họ chiến đấu ở nước ngoài? Liệu họ có sẵn sàng đón nhận hung tin người thân của mình đã hy sinh ở nước ngoài?

Một khả năng nữa là việc Bắc Kinh can thiệp ở nước ngoài có thể khích động người dân bản xứ có hành động trả thù như tấn công người dân Trung Quốc ở nước ngoài hoặc tổ chức các cuộc tấn công khủng bố ngay tại các thành phố của Trung Quốc. Vậy chính phủ và người dân Trung Quốc đã sẵn sàng đối mặt với những hậu quả trên?

Nội dung được thực hiện qua tham khảo nguồn tin The Diplomat, một tạp chí có trụ sở ở Tokyo, chuyên về chính trị, văn hóa và xã hội tại khu vực Châu Á-Thái Bình Dương.