Trung Quốc - Nga: Vì ta cần có nhau

Do hệ thống kinh tế toàn cầu không ổn định. Các cuộc khủng hoảng nổ ra theo chu kỳ ở những khu vực khác nhau đã làm ảnh hưởng tới nền chính trị toàn cầu. Với đà tăng trưởng hiện nay, rõ ràng Trung Quốc đang ảnh hưởng đến toàn bộ thị trường năng lượng thế giới. Thậm chí người ta còn cảm nhận, đất nước đông dân nhất thế giới này đang muốn xây dựng một thế giới  đa cực mới, vượt qua sự thống trị của phương Tây.

Về lý thuyết, người Trung Quốc đã nghiên cứu rất kỹ học thuyết "Trung Hoa vĩ đại" và họ tin là sẽ là bá chủ thế giới trong tương lai. Trong các bài viết của các nhà báo và đặc biệt các nhà khoa học, người ta thường gặp một luận điểm cho rằng Trung Quốc đang chuẩn bị gánh vác vai trò lãnh đạo thế giới trong thế kỷ 21.

Đối với khu vực châu Á-Thái Bình Dương, vai trò đầu tàu của Trung Quốc trong thế kỷ 21 được diễn giải như một điều tất yếu nhưng việc Trung Quốc gia tăng sức mạnh và tham vọng đã khiến thế giới xung quanh lo lắng, sợ hãi và hậu quả sẽ là phải kêu gọi kiềm chế "con rồng phương Đông".

Sự trỗi dậy này của Trung Quốc cũng khiến Nga không khỏi không lo ngại. Một số người cảnh báo rằng Trung Quốc đang dần dần đẩy Nga ra khỏi Trung Á. Câu hỏi đặt ra là: Nga sẽ hành động như thế nào trong tình hình này?

Đối tác...

Theo giáo sư P. Bazhanov - Giám đốc Học viện Ngoại giao Nga, có những cơ sở để xem xét việc Trung Quốc trở thành một đối tác lâu dài và tin cậy đối với Nga.

Đầu tiên, Bắc Kinh đang gặp áp lực ngày càng tăng từ phía Washington. Trong việc chống lại sự bá quyền của Mỹ, Trung Quốc cần có đối tác, cần những người bạn đồng hành và Moscow là một người đồng hành không tồi. Bên cạnh đó, Nga cũng không thích sự bá quyền của Mỹ và sẵn sàng chống lại điều đó.

Có những yếu tố khác cũng góp phần cải thiện quan hệ Nga-Trung. Ngoài cạnh tranh với Mỹ, Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với các vấn đề khác trên trường quốc tế. Đó là mối bất hòa với Nhật Bản, Ấn Độ và các nước Đông Nam Á. Bên trong Trung Quốc cũng tồn tại những vấn đề nội bộ nghiêm trọng: kinh tế, xã hội, dân tộc, tư tưởng, môi trường, v.v... Trong điều kiện khó khăn như vậy, Bắc Kinh phải duy trì môi trường hòa bình ở phía Bắc, dọc theo biên giới hơn 4.000 km với nước Nga.

Thêm vào đó, một yếu tố khác khiến Nga và Trung Quốc xích lại gần nhau là sự bổ sung giữa hai nền kinh tế. Trung Quốc trong một tương lai lâu dài cần đến nguồn cung năng lượng ngày càng gia tăng từ Siberia,Viễn Đông và cần đến công nghệ của Nga đặc biệt là các công nghệ quân sự. Trong khi đó, Nga rất cần xuất khẩu năng lượng sang Trung Quốc và thông qua Trung Quốc xuất khẩu tới các nước khác trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Moscow cũng quan tâm tới việc mua hàng hóa của Trung Quốc, nhập khẩu lao động Trung Quốc, từ đó thu hút nguồn tài chính và công nghệ.

Nhưng để phát triển vùng Viễn Đông, Nga cần hợp tác với Trung Quốc, nhưng không phải chỉ riêng với họ, mà còn với Hàn Quốc, Nhật Bản, các nước Đông Nam Á, và tất cả các nước muốn tham gia phát triển lực lượng sản xuất ở khu vực này. Theo đó, người nước ngoài bắt đầu cạnh tranh với nhau và sẽ không có ai có thể giành được bá quyền ở đó. Bên cạnh đó, các khu vực phía Đông sẽ trở nên mạnh mẽ hơn, phát triển hơn.

...Chưa tích cực

Giáo sư P. Bazhanov lưu ý rằng Trung Quốc tạm thời vẫn chưa phải là đối tác tích cực tại thị trường Nga. Cũng như các nước thành viên khác ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, nguyên nhân  là tình hình không thuận lợi của thị trường trong nước. Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, chỉ số tiện lợi của các doanh nghiệp Nga đứng thứ 112 trong số 185 nước được nghiên cứu trên toàn thế giới. Có thể nghe thấy những điều phàn nàn, khiếu nại khác nhau của các doanh nhân Trung Quốc về môi trường đầu tư ở Nga. Song có lẽ điều quan trọng nhất là chi phí lao động cao.

Một bất lợi nữa là các mức phí vận chuyển, điện, khí đốt đều cao. Những khoản chi phí này cho mỗi đơn vị sản phẩm ở Nga cao gấp hai lần ở Trung Quốc; so với ở Đức, Anh và Mỹ còn cao hơn 8-9 lần. Tuy nhiên, mức chi phí vận chuyển cao đã được bù đắp lại bằng giá rẻ cho các nhu cầu về nhà ở, thực phẩm và nhiều thứ chi tiêu khác. Các doanh nhân Trung Quốc không hài lòng với hạ tầng cơ sở yếu kém của nền kinh tế Nga. Để thu hút vốn đầu tư nước ngoài, tháng 12-1978, lãnh đạo Trung Quốc đã quyết định thành lập tại khu vực biên giới 4 đặc khu kinh tế. Suốt 2 năm họ xây dựng hạ tầng cơ sở, làm đường ô tô, xây dựng đường ống dẫn nước, dẫn gas, đường cao thế tải điện, các cảng hàng hải và hàng không, cũng như các tuyến cáp bảo đảm thông tin liên lạc. Song song với những công trình đó, đồng thời xây dựng các trung tâm công nghiệp, các khu dân cư với đầy đủ cửa hàng, vườn trẻ, bệnh viện, trường tiểu học, trung học, đại học và các trung tâm văn hóa. Tuy nhiên, môi trường Nga vẫn tồn tại nhiều nhược điểm.

 Các nhà đầu tư luôn lo sợ những khoản thuế. Thuế chiếm đến một nửa lợi nhuận. Các doanh nhân đến khắp mọi nơi, ở đâu họ cũng được hưởng ưu ái nếu đầu tư vào những ngành kinh tế mũi nhọn. Nhưng ở Nga thì không, những thủ tục để nhận giấy phép lao động, đăng ký cư trú, nộp thuế, xin phép xây dựng cơ sở sản xuất… rất phức tạp. Doanh nhân các nước châu Á - Thái Bình Dương thường phàn nàn về những thay đổi và những điều không thể dự báo trong luật pháp của Nga liên quan đến hoạt động kinh doanh. Rút cục là nhà đầu tư bị thua thiệt và thậm chí phá sản.