Trung Quốc "lưỡng lự" tham gia TPP

Hiệp định Hợp tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) là một Hiệp định thương mại tự do nhiều bên, được ký kết với mục tiêu thiết lập mặt bằng thương mại tự do chung cho các nước trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. 

Nếu được thành lập, TPP sẽ trở thành một trong những khu vực thương mại lớn nhất thế giới với hơn 792 triệu người, đóng góp gần 40% GDP của thế giới và khoảng 1/3 kim ngạch thương mại toàn cầu. 

Hiệp định TPP ban đầu mang tên P4, được ký kết vào ngày 3/6/2005 và có hiệu lực từ ngày 28/5/2006 giữa 4 nước Singapore, Chile, New Zealand và Brunei. Cho tới nay, TPP đã có 12 thành viên tham gia bao gồm Mỹ, Canada, Mexico, Australia, New Zealand, Chile, Peru, Việt Nam, Malaysia, Brunei, Singapore và Nhật Bản.

Trái với sự hào hứng tham gia vào tiến tình đàm phán xây dựng TPP của Mỹ - nền kinh tế lớn nhất thế giới, sân chơi lớn đầy tiềm năng này lại dường như vắng bóng gã khổng lồ Trung Quốc - nền kinh tế lớn nhất châu Á đồng thời là “công xưởng” lớn nhất của thế giới. Trong khi đó, Trung Quốc lại là quốc gia luôn quan tâm tới mọi động thái mở rộng tầm ảnh hưởng thương mại, ngoại giao và quân sự của Mỹ tại khu vực châu Á.

Theo nhà phân tích Justin Logan thuộc Viện Nghiên cứu Cato tại Washington, hiểu rõ các mối quan tâm của Bắc Kinh, Washington đang ra sức trình bày hiệp định TPP như một thỏa thuận thương mại. 

Điểm khác biệt nhất của TPP so với các hiệp định thương mại tự do khác chính là mức độ phủ rộng không chỉ với các vấn đề kinh tế thị trường mà cả kinh tế phi thị trường, cụ thể là hoạt động mua sắm công của chính phủ. 

Hiệp định này hướng tới xóa bỏ các rào cản thương mại và đầu tư, không chỉ về thuế quan và hàng rào kỹ thuật, mà còn ở các vấn đề minh bạch hóa đầu tư công, luật sở hữu trí tuệ, bảo vệ môi trường, quy hoạch nguồn lao động…

Theo nhận định của nhà kinh tế học người Mỹ - Jeffrey Schott, những khuôn khổ mà TPP mong muốn đạt đến “khó lòng được Trung Quốc chấp nhận”.

Hiện nay, Trung Quốc đang phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan. Việc tham gia hay không tham gia vào hiệp định TPP cũng sẽ khiến Trung Quốc phải chịu thiệt hại. Bởi Trung Quốc còn kém xa so với các nền kinh tế tiên tiến về chất lượng, quy mô trong khi ngành dịch vụ còn khá non trẻ. Ngoài ra, hoạt động của nhiều công ty Trung Quốc đang phụ thuộc vào sự hỗ trợ của chính phủ, cũng sẽ bị ảnh hưởng nặng nề từ các điều khoản của TPP.

Bài viết của học giả Zhu Wenhui đăng trên tờ Thời báo Hoàn Cầu của Trung Quốc xuất bản năm 2012 nhận định TPP như một “mạng lưới quyền lực mềm mà Mỹ đang phủ quanh Trung Quốc”. 

Với vị thế là đối tác lớn nhất trong hiệp định, ông Zhu cho rằng Mỹ mong muốn đưa TPP trở thành một tổ chức có tầm ảnh hưởng lớn trong khu vực và chịu sự chi phối mạnh mẽ từ Washington. Do đó, những áp lực trong tương lai về hợp tác kinh tế khu vực sẽ khiến Trung Quốc phải tham gia vào TPP và Trung Quốc sẽ bị kìm hãm trên nhiều lĩnh vực thông qua những khuôn khổ ràng buộc và luật chơi do Mỹ đặt ra.

Tuy nhiên, quyết định tham gia các cuộc đàm phán thương mại trong khuôn khổ TPP hồi tháng Ba của Nhật Bản đã  khiến Trung Quốc phải cân nhắc về khả năng tham gia hiệp định này. Theo Thủ tướng Nhật Bản - Shinzo Abe, hiệp định TPP là khung sườn cho sự thịnh vượng của khu vực châu Á - Thái Bình Dương trong tương lai.

Hồi tháng Năm, hãng tin Reuters trích tuyên bố từ Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết Trung Quốc đang nghiên cứu khả năng tham gia các cuộc đàm phán TPP. 

“Chúng tôi sẽ phân tích mặt lợi hại cũng như khả năng tham gia TPP dựa trên bản nghiên cứu kỹ lưỡng và các nguyên tắc về sự công bằng cũng như lợi ích đôi bên”, một quan chức Bộ Thương mại Trung Quốc nói. 

Theo Reuters, Bộ Thương mại Trung Quốc cũng đang tiến hành trưng cầu ý kiến của các cơ quan chính phủ và ngành công nghiệp về việc nên hay không tham gia các cuộc đàm phán thương mại tự do. 

“Chúng tôi hy vọng tiến hành trao đổi nguồn thông tin và tài liệu với các thành viên TPP trong các cuộc đàm phán”, phát ngôn viên Bộ Thương mại Trung Quốc chia sẻ.

Trung Quốc có sức ảnh hưởng lớn tới tốc độ phát triển kinh tế của khối ASEAN

Dù tham gia hay không tham gia vào TPP, giới chuyên gia nhận định không thể phủ nhận sức ảnh hưởng "khủng khiếp" của Trung Quốc đối với các hoạt động kinh tế tại châu Á. Trung Quốc đã thay thế Mỹ và EU để trở thành đối tác thương mại lớn nhất của cộng đồng ASEAN. Năm 2010, Trung Quốc đã đóng góp 20% tổng giá trị trao đổi thương mại trong khối ASEAN.

Nhờ lợi thế địa lý, chi phí sản xuất thấp, khả năng vận chuyển và tiêu thụ hàng hóa nhanh chóng, Trung Quốc đã thúc đẩy quan hệ thương mại với các quốc gia láng giềng với một tốc độ chóng mặt. 

Động thái nghiên cứu khả năng tham gia hiệp định TPP của Trung Quốc đã khiến giới chuyên gia nghi ngờ về tính hợp tác chân thực của quốc gia này.

Phải chăng Trung Quốc đang thực sự nỗ lực để đáp ứng những yêu cầu hiện tại của TPP hay quốc gia này âm mưu tham gia đàm phán nhằm làm chệch hướng các nội dung của TPP từ bên trong. Điển hình, sau sự kiện hồi tháng Bảy, các cuộc đàm phán trong khuôn khổ Hiệp định Công nghệ thông tin (ITA) đã bị hoãn lại do Trung Quốc đưa ra hàng loạt yêu cầu được cho là không hợp lý về việc cắt giảm thuế quan cho gần 150 sản phẩm.

Song cũng không loại trừ khả năng TPP sẽ là một “cái bẫy” kìm hãm sự phát triển của Trung Quốc đối với các nền kinh tế trong khu vực. 

Minh Thu