Trồng nấm linh chi bằng công nghệ cao - sinh kế bền vững cho người dân

Dần cạn kiệt nấm quý tự nhiên

Với những tên gọi như Vạn niên nhung, nấm Trường thọ, Tiên thảo, nấm Lim xanh là một loại nấm Linh chi quý mọc trên thân và rễ cây gỗ lim đã hoai mục nhiều năm. Loại nấm này thường chỉ được tìm thấy trong các khu rừng tự nhiên ở vùng núi các tỉnh như: Hà Giang, Lào Cai, Điện Biên, Hoà Bình và Quảng Nam do có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng đặc biệt phù hợp.

Do nhu cầu thị trường rất lớn trong khi nguồn cung nấm Lim xanh tự nhiên lại rất hạn chế, đang bị khai thác cạn kiệt, cả khi những cây nấm chưa đạt độ tuổi trưởng thành vẫn cũng bị lấy đi, khiến loài này đứng trước nguy cơ tận diệt.

Nhận thấy sự cấp thiết phải bảo tồn loài nấm quý, Dự án Trường Sơn Xanh và Công ty TNHH MTV Nấm Linh Chi Quảng Nam (Công ty Linh Chi) triển khai hoạt động “Phát triển chuỗi giá trị nấm Linh chi Quảng Nam, gắn với cải thiện sinh kế bền vững cho người dân ở vùng nông thôn miền núi, ưu tiền đồng bào dân tộc thiểu số” tại các huyện: Đông Giang, Nam Giang, Tây Giang, Tiên Phước, Đại Lộc, Phú Ninh, Núi Thành và TP Tam Kỳ.

Nhân viên kỹ thuật kiểm tra nấm

Dự án sẽ thực hiện các kế hoạch mở rộng vùng nguyên liệu, phát triển chuỗi giá trị, đưa sản phẩm nấm Linh chi và nấm Lim xanh của tỉnh Quảng Nam ra các thị trường ngoại tỉnh và định hướng ra thị trường Quốc tế. Ngoài ra, dự án đồng thời tạo thêm việc làm, cải thiện thu nhập cho cộng đồng tại các huyện ưu tiên trong vùng dự án, đặc biệt là người dân tộc thiểu số sống phụ thuộc vào rừng, qua đó giảm sức ép khai thác và giúp bảo tồn các giống nấm này trong tự nhiên.

Kết quả khảo sát dự án cũng cho thấy, nguồn cung nấm Linh chi và nấm Lim xanh tự nhiên đang giảm đi, nguồn gốc xuất xứ khó xác định, trong khi nhu cầu thu mua trên thị trường vẫn ở mức cao. Vì thế, Công ty Linh Chi định hướng nuôi trồng hai loại nấm trên để đáp ứng nhu cầu thị trường, đồng thời bảo vệ giống nấm này trong tự nhiên.

Chuyển giao công nghệ

Công ty Linh Chi đã đầu tư 210 triệu đồng xây dựng Trung tâm Chuyển giao Công nghệ nấm Linh chi. Dự án Trường Sơn Xanh đã hỗ trợ các thiết bị hiện đại cho Trung tâm như: tủ cấy sinh học, tủ ấm vi sinh, tủ lạnh âm sâu 40 độ, nồi hấp tiệt trùng, máy đo độ pH, kính hiển vi…

Trung tâm đi vào hoạt động từ giữa năm 2019 với một phòng thí nghiệm, một phòng nghiên cứu và một phòng lưu trữ giống nấm cùng với đó là một lò hấp phôi với công suất 1.300 phôi/lần hấp. Công ty cũng đưa vào vận hành trại nấm thứ 3 và một phòng cấy khép kín với cơ sở vật chất công nghệ cao để phục vụ mở rộng sản xuất.

Các hộ gia đình tham gia dự án nuôi trồng đã thành công, tất cả sản phẩm đều được Công ty thu mua.

Ngoài ra, Dự án Trường Sơn Xanh và Công ty đã mời một giáo sư từ trường Đại học Kyushu Nhật Bản cùng 2 tư vấn của Việt Nam để tiến hành phân lập, thuần chủng, nhân giống và chuyển giao công nghệ trồng nấm. Bước đi này không những giúp công ty chủ động được khâu nhân giống chất lượng cao, mà còn mở ra triển vọng chuyển giao công nghệ nuôi trồng nấm cho những người dân có mong muốn tham gia, từng bước xây dựng chuỗi cung ứng nấm Lim xanh và Linh chi hoàn chỉnh, bền vững và có tính cạnh tranh cao.

Quy trình chuyển giao công nghệ trồng nấm Linh chi, nấm Lim xanh và nấm ăn tại nhà được bắt đầu từ tháng 8/2019, khi đó Dự án Trường Sơn Xanh đã cung cấp 15.000 phôi bịch cho 375 người dân (52% là phụ nữ) có nguyện vọng tham gia trồng nấm thuộc các huyện: Tiên Phước, Phú Ninh, Núi Thành.

Ngay khi bà con nhận được phôi nấm, Dự án kết hợp với Công ty tổ chức 3 đợt tập huấn cho mỗi lớp về kỹ thuật đóng phôi, cấy giống nuôi trồng, chăm sóc, thu hái nấm ăn và nấm Linh chi cho các thành viên theo phương pháp cầm tay chỉ việc, học đi đôi với hành.

Ngay trong các lớp tập huấn này, bà con chung tay dựng trại nấm và tự giác phân công chăm sóc nấm của nhóm mình. Đến nay Công ty Linh Chi đã cơ bản xây dựng thành công 15 mô hình nuôi trồng nấm Lim xanh và nấm Linh Chi. Hiện nay Công ty bắt đầu thu mua nấm Lim xanh thành phẩm của 25 hộ gia đình thuộc xã Tam Đại (huyện Phú Ninh) và 25 hộ gia đình thuộc xã Tam Thạnh (huyện Núi Thành), đây là 2 trong 15 mô hình được Dự án hỗ trợ đang trong giai đoạn thu hoạch.

Mặc dù rất nhiều địa phương đã thực hiện nuôi trồng nấm Linh chi tại hộ gia đình, đây là mô hình đầu tiên tại Việt Nam nuôi trồng thành công nấm Lim xanh trong phôi bịch.

Phòng thí nghiệm, nghiên cứu về nấm

Tạo sinh kế bền vững

Đây cũng là nền tảng để Dự án và Công ty hỗ trợ người dân thành lập 15 tổ hợp tác (THT) nuôi trồng nấm Linh chi và nấm ăn, là đại diện pháp nhân ký kết hợp đồng thu mua. Ba THT đầu tiên đã nuôi trồng thành công nấm Lim xanh tại hộ gia đình, tất cả sản phẩm đều được công ty thu mua với mức giá cố định theo hợp đồng là 900 ngàn đồng/kg nấm khô.

Bà Nguyễn Thị Vân Anh (40 tuổi, trú xã Tam Đại, huyện Phú Ninh) cho hay: "Nắm được kỹ thuật chăm sóc nên lứa nấm thí nghiệm đầu cho hiệu quả cao, nấm ra đạt năng suất. Với giá Công ty thu mua hiện nay là 900 ngàn đồng/ 1kg khô, tôi thấy hiệu quả kinh tế rất cao hơn rất nhiều lần so với trồng các loại cây khác. Trồng nấm lim xanh ít tốn công chăm sóc, do vậy gia đình tôi dự tính sẽ tiếp tục mở rộng thêm trại trồng nấm để tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống".

Không những thế, nhằm bảo tồn đa dạng sinh học và nguồn gen của hai loại nấm quý, song song với việc nuôi trồng nấm tại hộ gia đình, nhất thiết phải giảm lượng khai thác từ tự nhiên, áp dụng thu hái bền vững. Do đó, từ tháng 7/2019, Dự án định hướng xây dựng 2 mô hình áp dụng Kỹ thuật khai thác bền vững nấm Linh chi tự nhiên từ rừng với 30 thành viên, đều là đồng bào dân tộc Cơ Tu sống tại huyện Đông Giang và Nam Giang.

Hai nhóm này sẽ thực hiện khoanh nuôi, bảo vệ và khai thác nấm Lim xanh, nấm Linh chi trong rừng tự nhiên, đảm bảo khả năng tái sinh tự nhiên của nấm. Dự kiến, phương pháp thu hái bền vững còn giúp bà con gia tăng thu nhập do nấm thu hái đồng đều về kích thước và chất lượng.

Trồng nấm trong phôi bịch đã làm cuộc sống của người dần ngày càng khá lên

Ông Đào Duy Linh (Giám đốc Công ty Linh Chi) cho biết, dự án thành công không chỉ giúp Công ty chủ động được khâu nhân giống chất lượng cao, mà còn mở ra triển vọng chuyển giao công nghệ nuôi trồng nấm, từng bước xây dựng chuỗi cung ứng nấm lim xanh và linh chi hoàn chỉnh, bền vững và có tính cạnh tranh cao.

"Thời gian đến, Công ty sẽ tiếp tục cung cấp các bịch phôi nấm cho người dân tham gia, thiết lập nhà trồng nấm lớn để hai THT sản xuất nấm Linh chi và nấm Lim xanh có thể áp dụng công nghệ cao phục vụ mở rộng sản xuất, tăng năng suất của cây nấm. Đồng thời, đây còn là hướng đi tạo sinh kế cho bà con địa phương, góp phần giảm áp lực lên tài nguyên rừng tự nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học", ông Linh nói thêm.

Hồ Ca