Trên 50% lãnh đạo NXB không qua đào tạo chuyên ngành xuất bản

Thông tin "giật mình" nêu trên vừa được ông Nguyễn An Tiêm, Phó Vụ trưởng Vụ Báo chí - Xuất bản, Ban Tuyên giáo Trung ương, công bố tại Hội nghị cơ quan chủ quản nhà xuất bản năm 2015 do Bộ TT&TT, Ban Tuyên giáo Trung ương và Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức sáng nay, 8/1/2015.

Ông Nguyễn An Tiêm đã chỉ rõ hàng loạt hạn chế, nhược điểm trong hoạt động của các NXB.

Đáng chú ý nhất, yêu cầu nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý của các NXB đang đứng trước những thách thức gay gắt. Số cán bộ được đào tạo, có trình độ, kinh nghiệm hoạt động xuất bản đang thưa vắng dần. Trên 50% lãnh đạo NXB không qua đào tạo chuyên ngành xuất bản. Nhiều cán bộ được điều động “ngang” sang xuất bản, trong đó có người không được chuẩn bị về nghiệp vụ.

“Cần rút kinh nghiệm từ trường hợp NXB Hà Nội, sau khi Giám đốc, Tổng Biên tập nghỉ, do không chuẩn bị trước nên đưa 1 Phó Giám đốc lên phụ trách, 1 thời gian sau đưa Giám đốc nơi khác về, dẫn đến việc sản xuất kinh doanh giai đoạn này bị hạn chế và có khoảng cách trong công việc của lãnh đạo cũ và lãnh đạo mới. Các NXB cần chú trọng công tác chuẩn bị cho đội ngũ kế cận, coi việc chuẩn bị đội ngũ lãnh đạo kế tiếp là công việc vô cùng quan trọng”, ông Nguyễn An Tiêm nhấn mạnh.

Ông Nguyễn An Tiêm, Phó Vụ trưởng Vụ Báo chí - Xuất bản, Ban Tuyên giáo Trung ương phát biểu tại Hội nghị Cơ quan chủ quản nhà xuất bản năm 2015. Ảnh: B.M

Một hạn chế khác của các NXB là việc đầu tư áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật. Hiện đã có trên 90% số nhà xuất bản có trang web riêng để quảng bá thương hiệu và giới thiệu sách trên Internet. Nhiều NXB có tài khoản trên mạng xã hội để tiếp cận gần hơn với độc giả trẻ. Một số NXB đã chú trọng đầu tư cho ứng dụng CNTT, điển hình như NXB Chính trị Quốc gia – Sự thật được đầu tư 1,4 tỷ đồng để triển khai Đề án số hóa; Bộ Khoa học Công nghệ đầu tư cho NXB Khoa học & Kỹ thuật 267 triệu đồng để triển khai số hóa tài nguyên bản thảo quý.

Nhưng nhìn chung, phạm vi và trình độ ứng dụng công nghệ của các NXB còn nhiều hạn chế. Đa số các NXB mới chỉ dừng ở mức sử dụng công cụ tin học để hỗ trợ một phần quy trình xuất bản. Các công nghệ mới theo mô hình xuất bản hiện đại đáp ứng đòi hỏi của truyền thông đa nền tảng, truyền thông hội tụ không có điều kiện phát triển. Xuất bản điện tử vẫn ở giai đoạn thí điểm, chỉ được một số ít NXB quan tâm.

Một hạn chế, khó khăn khác nữa cũng được lãnh đạo Vụ Báo chí – Xuất bản, Ban Tuyên giáo Trung ương chia sẻ với nhiều trăn trở. Đó là, một số NXB tuy đủ điều kiện về trụ sở nhưng vẫn còn trong tình trạng cơ sở vật chất xuống cấp, có vướng mắc về thủ tục hoặc không đủ điều kiện để mở rộng và phát triển hoạt động của NXB theo hướng hiện đại và chuyên môn hóa. Điển hình là NXB Thế giới phải đi thuê trụ sở, giá đất và giá nhà tăng cao khiến NXB không có khả năng tài chính để chi trả (mỗi năm 3,4 tỷ đồng, hiện số nợ đã lên tới hơn 5 tỷ đồng).

“Một trong những nguyên nhân cơ bản của hiện trạng nêu trên là sự thiếu quan tâm của cơ quan chủ quản, chưa quan tâm đúng mức về vị trí, vai trò của NXB. Không ít cơ quan chủ quản còn lúng túng, thiếu chủ động, linh hoạt trong phương án đầu tư, xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp, buộc NXB hoạt động trong tình trạng thiếu vốn, yếu kém cơ sở vật chất kỹ thuật, hạn chế về năng lực đội ngũ cán bộ. Dẫn đến việc NXB đánh mất quyền tự chủ bị đối tác liên doanh, liên kết chi phối, không kiểm soát được nội dung. Khi NXB yếu kém, vai trò liên kết không được kiểm soát, sai sót ảnh hưởng trực tiếp đến cơ quan chủ quản chứ không chỉ riêng NXB”, Phó Vụ trưởng Vụ Báo chí – Xuất bản Nguyễn An Tiêm phân tích.

Trong khi đó, “công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động của nhà xuất bản trong liên kết xuất bản chưa thực hiện thường xuyên, có nơi bị buông lỏng, dẫn đến những sai phạm đáng tiếc. Hạn chế này nếu chậm khắc phục, về lâu dài sẽ ảnh hưởng tới uy tín của các nhà xuất bản, khiến bạn đọc quay lưng lại với sách”, ông Nguyễn An Tiêm lưu ý thêm.

Thống kê hết tháng 11/2015, chỉ có 24/63 NXB đảm bảo đủ điều kiện hoạt động theo quy định của Luật Xuất bản về vốn, trụ sở, nhân lực. 36% NXB (57%) thiếu nguồn tài chính để hoạt động xuất bản (vốn dưới 5 tỷ đồng); 9 NXB (14%) không đảm bảo nguồn nhân lực vì thiếu chức danh lãnh đạo, biên tập viên hữu cơ; 3 NXB (4%) thiếu diện tích trụ sở (dưới 200m2).