Thuyết âm mưu nào sau vụ nổ nhà ga tàu điện ngầm ở Nga?

Hôm 3/4, Reuters cho hay ít nhất 11 người đã thiệt mạng và hơn 50 người bị thương khi hai toa tàu điện ngầm tại thành phố St. Petersburg phát nổ. 

Chuyên gia phân tích an ninh của hãng tin CNN, ông Peter Bergen cho biết hiện thủ phạm gây ra vụ nổ tại nhà ga tàu điện ngầm St. Petersburg vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, các tay súng ly khai Chechen và lực lượng khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS được xem là những nghi phạm số 1 gây ra sự việc đau lòng trên. 

Xe cứu thương được điều động tới khu vực nhà ga thành phốSt. Petersburg hôm 3/4.

Thứ nhất là các tay súng Chechen, lực lượng từng tiến hành hàng loạt vụ tấn công khủng bố ở Nga và đã giao tranh với quân đội Nga kể từ thế kỷ 19.

Hồi năm 2002, các tay súng Chechen đã bất ngờ tấn công một nhà hát ở Moscow và bắt cóc hàng trăm người. Vụ việc này đã khiến 130 người thiệt mạng. Hai năm sau, các tay súng Chechen tiếp tục đánh bom một nhà ga tàu điện ngầm ở Moscow, cướp đi sinh mạng ở 39 người.

Năm 2004, các tay súng ly khai Chechen còn bắt giữ hàng trăm học sinh tại một ngôi trường ở Beslan. Nga đã buộc phải dùng cả xe tăng để trấn áp các tay súng trong vụ việc này, kết quả hơn 300 người đã thiệt mạng. 

Lực lượng ly khai còn tiến hành nhiều vụ tấn công vào cuối những năm 2000. Như năm 2009, các tay súng được cho là dưới sự chỉ đạo của một nhóm hồi giáo do thủ lĩnh người Chechen Doku Umarov cầm đầu, đã tiến hành một vụ đánh bom liều chết trên một chuyến tàu nhanh nối St. Petersburg và Moscow, cướp đi sinh mạng 28 người. Nhóm của Umarov cũng đã tự nhận trách nhiệm gây ra vụ tấn công sân bay Domodedovo ở Moscow vào năm 2011, khiến 37 người thiệt mạng.

Song trong thời gian gần đây, lực lượng khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS cũng đã liên tiếp tiến hành các vụ khủng bố ở Nga. Nguyên nhân xuất phát từ việc IS không ngừng chỉ trích chính phủ Nga ủng hộ chính quyền của Tổng thống Syria Bashar al-Assad. Do đó,, IS bắt đầu tấn công Nga vào năm 2015. Và đây cũng là thời điểm Nga triển khai chiến dịch chống khủng bố ở Syria.

Hiện tại, ngày càng có nhiều chi nhánh của phiến quân Chechen đang hoạt động theo tư tưởng của IS. Nhiều công dân Nga sinh sống ở vùng Caucasus nhưng theo đạo Hồi cùng các tay súng Chechen đã tập hợp thành nhóm phiến quân IS ở Nga.

Hồi tháng 6/2015, IS còn thông báo thành lập một "tỉnh" ở vùng Caucasus của Nga. Trong bối cảnh cuộc chiến ở vùng Caucasus tạm lắng dịu trong những năm gần đây, tuyên bố của IS khiến nhiều người lo ngại về khả năng xảy ra các cuộc tấn công khủng bố. Và thực tế, IS đã nhanh chóng mở rộng hoạt động ở Caucasus. 

Cụ thể, hồi tháng 9/2015, IS nhận trách nhiệm thực hiện vụ tấn công đầu tiên nhằm vào các doanh trại quân sự của Nga ở phía nam Dagestan.

Ba tháng sau, IS tiếp tục tiến hành một vụ tấn công khi một tay súng bất ngờ xả súng làm 1 người thiệt mạng và 11 người khác bị thương ở khu thành cổ Derbent, một di sản văn hóa được UNESCO công nhận ở Dagestan.

Hồi tháng 2/2016, một tay súng tại nơi gọi là "tỉnh Caucasus của IS" đã tiến hành vụ tấn công liều chết nhằm vào một chốt kiểm tra của cảnh sát ở Dagestan.

Nhiều báo cáo cũng cho biết IS còn có kế hoạch tiến hành các vụ tấn công bên ngoài vùng Caucasus cũng như có ý định tổ chức một cuộc chiến thần thánh ở các thành phố lớn của Nga ở St. Petersburg và Moscow.

Việc IS có ý định tấn công khủng bố Nga xuất phát từ thực tế, Nga đang trở thành lực lượng đóng góp lớn nhất cho cuộc chiến chống IS vượt qua cả Pháp.

Hồi năm ngoái, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết số lượng công dân từ Nga và các nước thuộc khối Liên Xô cũ rời bỏ đất nước để tới đầu quân cho lực lượng khủng bố ở Syria và Iraq, đã lên tới con số 5.000 – 7.000 người.

Trong bối cảnh IS đang ngày càng thất thế ở Iraq và Syria, việc các tay súng IS người Nga quay trở về quê hương để tiến hành các vụ khủng bố, là điều không thể tránh khỏi. 

Trong khi đó, chia sẻ với RT, cựu quan chức tình báo MI5, ông Annie Machon nhận định: "Nhiều dấu hiệu cho thấy đây là vụ tấn công mang phong cách của IS".

Khi được hỏi về việc tại sao thủ phạm lại chọn St. Petersburg là địa điểm tổ chức tấn công, ông Machon cho rằng: "Đây được xem là hành động phô trương khả năng IS có thể tiến hành các cuộc đảo chính ở bất cứ khu vực trung tâm của đất nước nào. Đúng ngày xảy ra vụ nổ, Tổng thống Nga cũng có mặt ở St. Petersburg và đây còn là quê nhà của nhà lãnh đạo Nga". Ông Machon còn gọi đây là "một cuộc đảo chính đậm chất PR".

Hôm 3/4, Tổng thống Vladimir Putin đã có mặt ở St. Petersburg để gặp mặt người đồng cấp Belarus Aleksandr Lukashenko.

Nhà báo Neil Clark thì cho rằng: "Việc đảm bảo an ninh ở nhà ga tàu điện ngầm phức tạp hơn nhiều so với bảo vệ sân bay, nơi có các cổng an ninh phát hiện kim loại. Tuy nhiên, chính phủ Nga đã có những biện pháp thắt chặt an ninh ở những thành phố lớn và hạn chế tối đa cơ hội để những kẻ tấn công tiếp tục gây án". 

Cựu đại sứ Anh ở Syria, ông Peter Ford nhận định: "Tại sao vụ nổ lại xảy ra ở St. Petersburg và rất có thể sẽ là Moscow. Điều này cho thấy thủ phạm muốn gây ra vụ tấn công với con số thương vong lớn và thu hút được sự quan tâm của giới truyền thông".