Thuốc lá tấn công mạnh mẽ vào các nước đang phát triển

Gary Giovino, trưởng nhóm nghiên cứu đã công bố báo cáo trên tạp chí y khoa Anh, The Lancet rằng: “Kết quả nghiên cứu cho thấy cần phải có ngay một sự điều chỉnh trong chính sách tại các nước có thu nhập trung bình và thấp”.

Kết quả này cũng tương đồng với báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) rằng trong khi số lượng người hút thuốc lá ở phần lớn các nước phát triển, trong đó có Mỹ đã giảm đi đáng kể trong những năm gần đây thì ở bộ phận các nước đang phát triển lại có xu hướng ngược lại.

Các nước đang phát triển có tỷ lệ người hút thuốc lá ngày càng tăng

WHO cảnh báo rằng "nếu xu hướng hiện nay còn tiếp tục, sẽ có đến khoảng 1 tỷ người chết do các căn bệnh liên quan đến thuốc lá trong thế kỷ 21 này".

Ông Giovino nhận định: "Gánh nặng của việc hút thuốc lá đang ngày càng gia tăng. Đại dịch thuốc lá có nhiều hình thức khác nhau tại nhiều quốc gia khác nhau. Nhưng thuốc lá được sản xuất thành điếu vẫn là chủ yếu".

Cuộc khảo sát quốc tế về thuốc lá toàn cầu lớn nhất từ trước đến nay này có tên “Global Adult Tobacco Survey” (GATS) đã tập trung vào các nước đang có ngày càng nhiều số người hút thuốc lá và được tiến hành trong khoảng thời gian từ năm 2008 đến 2010. Kết quả thu được là, trong 14 quốc gia phát triển, có tới 49% nam giới và 11% phụ nữ sử dụng thuốc lá. Những nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất là Nga với 60% nam giới và 22% phụ nữ; Trung Quốc với 53% nam giới và 2% phụ nữ; Ukraine với 50% nam giới và 11% phụ nữ; Thổ Nhĩ Kỳ với 48% nam giới và 15% phụ nữ.

WHO cho biết, ở một số nước, tỷ lệ hút thuốc hiện nay thậm chí còn có thể cao hơn so với năm 2010.

Phụ nữ bắt đầu hút thuốc ở độ tuổi ngày càng sớm

Những quốc gia khác có trong nghiên cứu bao gồm Ấn Độ, Bangladesh, Việt Nam, Philippines, Thái Lan, Ba Lan, Brazil, Mexico, và Uruguay.

Phụ nữ bắt đầu hút thuốc ngày càng sớm. Ảnh: Internet

Ông Tursan D'Espaignet thuộc chương trình kiểm soát thuốc lá của WHO cho rằng, hoạt động tiếp thị là lý do chủ yếu của tình trạng hút thuốc đang ngày càng phổ biến ở các quốc gia nghèo hơn. Ở nhiều nước, đặc biệt là Đông Âu và Trung Quốc, thị trường có thể đã bị bão hòa đối nam giới: "Chúng ta có thể thấy ngành công nghiệp thuốc lá đang nhắm mục tiêu vào những người trẻ tuổi, và họ đang nhắm cả mục tiêu vào phụ nữ".

Trong khi những nghiên cứu trước đây được thực hiện ở một số quốc gia chỉ ra rằng phụ nữ thường bắt đầu hút thuốc muộn hơn nam giới, thì nghiên cứu GATS lại chứng minh điều ngược lại với báo cáo cho thấy: "Thật đáng báo động, tại hầu hết các nước mà chúng tôi đã khảo sát, tuổi bắt đầu hút thuốc của phụ nữ bây giờ đang tiến gần đến độ tuổi bắt đầu hút thuốc của nam giới”.

Tuy nhiên, đa số người hút thuốc lá trên toàn thế giới vẫn là đàn ông.

Ông Giovino cho biết: “Các chiến dịch tiếp thị của các công ty thuộc lá thường nhắm vào đàn ông. Các chuẩn mực xã hội có xu hướng ít chấp nhận việc hút thuốc và thậm chí trong nhiều nước là không chấp nhập được đối với phụ nữ”. Nhưng các công ty thuốc lá đã thành công trong việc phá vỡ những chuẩn mực đó ở một số nước phương Tây và đang cố gắng để làm điều tương tự tại các nước có thu nhập thấp và trung bình.

Thuốc lá đang nhằm vào những quốc gia “dễ tấn công”

Ông Tursan D'Espaignet cho hay, thuốc lá cũng đang lan rộng sang những thị trường như châu Phi.

Những nước nghèo hơn thường khó khăn hơn trong việc áp dụng những chính sách để ngăn chặn việc hút thuốc lá.

Theo ông Tursan D'Espaignet, các công ty thuốc lá đang "nhắm mục tiêu vào những quốc gia ít có khả năng chịu được sự tấn công của họ".

Imperial Tobacco, một “gã khổng lồ” về thuốc lá đã từng công bố: "Chúng tôi tìm kiếm các cơ hội để phát triển kinh doanh tại những thị trường hiện có trên toàn thế giới, nơi có nhu cầu hợp pháp đối với các sản phẩm của chúng tôi. Chúng tôi bán sản phẩm phù hợp với các quy định của thị trường địa phương và với các tiêu chuẩn tiếp thị quốc tế của chúng tôi. Chúng tôi sử dụng cùng tiêu chuẩn trong hoạt động của mình tại châu Phi và Châu Á khi hoạt động ở bất kì thị trường phương tây nào. Những rủi ro liên quan đến thuốc lá đã được phổ biến trên toàn thế giới và cho phép mọi người lựa chọn hút hoặc không".

Những biện pháp chống thuốc lá thành công

Công ước khung về Kiểm soát Thuốc lá của WHO với hơn 170 quốc gia đã dẫn đến "một số biện pháp vô cùng mạnh mẽ để kiểm soát thuốc lá trên toàn thế giới", ông Tursan D'Espaignet cho hay.

Bao bì thuốc lá không nhãn hiệu hay logo của nhà sản xuất mà chỉ có những cảnh báo sức khỏe được đề xuất ở Australia. Ảnh: Internet

Công ước này đã kêu gọi tăng thuế đối với thuốc lá, các quy định giới hạn nơi hút thuốc và những quy định khắt khe về cách dán nhãn và đóng gói thuốc là cũng như nhiều biện pháp khác.

Nghiên cứu của GATS cũng tập trung những số liệu mới nhất từ các nghiên cứu quốc gia được thực hiện ở Mỹ và Anh để chỉ ra tình trạng đối lập giữa các nước phát triển và đang phát triển.

Theo Trung tâm Phòng chống - kiểm soát bệnh tật Mỹ (CDC), tại Mỹ, số người trưởng thành đang hút thuốc đã giảm liên tục và giờ chỉ còn 19%.

Một báo cáo mới được công bố tuần trước của Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ nhân sinh Mỹ Kathleen Sebelius và Trợ lý Bộ trưởng Y tế Hoa Kỳ Howard Koh cho thấy tỷ lệ người trưởng thành hút thuốc lá tại Mỹ đã giảm, nhưng thuốc lá vẫn là nguyên nhân gây ra 440.000 cái chết ở Mỹ mỗi năm.

Tursan D'Espaignet cho rằng Mỹ đang "dùng những biện pháp mạnh" để cắt giảm tỷ lệ hút thuốc, mặc dù thực tế chính phủ Mỹ vẫn chưa phê chuẩn Công ước khung về Kiểm soát Thuốc lá của WHO.

Cũng trong báo cáo, Sebelius và Koh đã cho biết năm 2009, chính phủ đã chỉ đạo hỗ trợ 200 triệu USD để kích thích những sáng kiến chống hút thuốc lá, và năm 2011, CDC đã trao tặng hơn 100 triệu USD cho các chương trình kiểm soát thuốc lá và chăm sóc sức khỏe.

Tại một số quốc gia, những nỗ lực kêu gọi mọi người bỏ hút thuốc lá cũng đạt được rất nhiều thánh công; ví dụ điển hình là Australia.

Tuần trước, tòa án tối cao Australia đã tán thành một quy định, trong đó các sản phẩm thuốc lá phải được đóng gói mà không có nhãn hiệu hay logo của các công ty thuốc lá mà chỉ có những cảnh báo về các nguy cơ đối với sức khỏe.

New Zealand, Ireland, và Anh cũng có những thành công tương tự.

Nghiên cứu lớn nhất về thuốc lá này nhận được sự tài trợ của quỹ từ thiện của Thị trưởng thành phố New York, ông Michael Bloomberg cũng như Quỹ Bill & Melinda Gates (do vợ chồng tỉ phú Mỹ Bill Gates sáng lập).

Phạm Khánh