Thế giới xa lánh, Triều Tiên biết kết thân với ai?

Sau cái chết của công dân Triều Tiên được cho là anh trai cùng cha khác mẹ của nhà lãnh đạo Kim Jong-un, ông Kim Jong-nam tại sân bay quốc tế Kuala Lumpur ở Malaysia hôm 13/2, nhiều người nghi ngờ chính Bình Nhưỡng là chủ mưu sát hại. Cái chết của người được cho là ông Kim Jong-nam cũng đã khiến quan hệ giữa Trung - Triều rạn nứt bởi trong suốt nhiều năm lưu vong, anh trai của nhà lãnh đạo Kim Jong-un sống chủ yếu ở Trung Quốc và được chính quyền nước này bảo vệ. 

Sự rạn nứt trong quan hệ Trung – Triều vẫn chưa thể sánh được với nguy cơ "đường ai nấy đi" trong mối quan hệ ngoại giao suốt gần 40 năm giữa Bình Nhưỡng và Kuala Lumpur sau những tranh cãi liên quan tới cuộc điều tra về cái chết của công dân Triều Tiên. Cụ thể, hôm 7/3, cả Triều Tiên và Malaysia đều ban bố lệnh cấm công dân hai nước rời khỏi nước sở tại. Còn trước đó, đại sứ hai nước cũng đã bị trục xuất về nước. 

Lính Trung Quốc đứng canh bên ngoài đại sứ quán Triều Tiên ở Bắc Kinh.

Theo giới chức Malaysia, ông Kim Jong-nam đã bị hai người phụ nữ đứng đằng sau chụp chiếc khăn tẩm chất độc thần kinh VX vào mặt ngay tại sân bay quốc tế Kuala Lumpur hôm 13/2. Chỉ 20 phút sau, ông Kim Jong-nam đã qua đời mà chưa kịp tới bệnh viện. 

Hai người phụ nữ liên quan tới vụ giết hại ông Kim Jong-nam là Siti Aisyah (25 tuổi) mang quốc tịch Indonesia và Đoàn Thị Hương (28 tuổi) mang quốc tịch Việt Nam đã bị bắt và bị tòa án Malaysia cáo buộc tội mưu sát hôm 1/3. Khả năng hai người này sẽ phải nhận án tử hình nếu bị kết tội. 

Theo Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP), giới chuyên gia nhận định sau vụ án Kim Jong-nam, quan hệ giữa Triều Tiên và các quốc gia Đông Nam Á trong đó có Việt Nam và Indonesia, quốc gia của hai nữ nghi phạm, đang bị bóng đen che phủ. 

Tiến sĩ Hoo Chiew-ping, chuyên gia nghiên cứu về Triều Tiên tại Đại học quốc gia Malaysia nhận định những sự việc gần đây buộc các quốc gia Đông Nam Á cân nhắc lại "tầm quan trọng chiến lược" trong mối quan hệ với Bình Nhưỡng. 

Còn theo Tiến sĩ Geetha Govindasamy tại Đại học quốc gia Malaysia, các nước Đông Nam Á nên "dừng quan hệ với Triều Tiên bởi những hành động của Bình Nhưỡng đang ở mức báo động". 

Trong những năm qua, Triều Tiên đã xây dựng mối quan hệ mật thiết với nhiều quốc gia trong khu vực Đông Nam Á. Cụ thể, các Bộ trưởng Ngoại giao Triều Tiên đều tham dự hội nghị thượng đỉnh ASEAN kể từ năm 2010. Và ASEAN trở thành một trong những cộng đồng quốc tế hiếm hoi cho phép Triều Tiên góp mặt. Đổi lại, một vài công ty của các nước Đông Nam Á được phép mở rộng hoạt động tại Triều Tiên. 

Tiến sĩ Lee Jaehyon tại Viện Nghiên cứu Chính sách Asan ở Hàn Quốc chia sẻ mặc dù tổng sản lượng thương mại và kinh doanh giữa Triều Tiên với các nước Đông Nam Á không thể bằng với Trung Quốc nhưng nó cũng đã giúp Bình Nhưỡng mở rộng nguồn hỗ trợ tài chính. Tuy nhiên, trong bối cảnh Triều Tiên liên tiếp có những hành động vi phạm nghị quyết của Liên Hợp Quốc, chính phủ các nước Đông Nam Á sẽ có xu hướng xiết chặt quan hệ kinh tế với Bình Nhưỡng. 

Ngay cả trước thời điểm quan hệ Triều Tiên – Malaysia trở nên căng thẳng liên quan tới cái chết của người được cho là ông Kim Jong-nam, Bình Nhưỡng cũng đã phải chịu cú sốc lớn khi Bắc Kinh ra lệnh cấm nhập khẩu than đá từ Triều Tiên trong năm 2017. Trong khi đó, than đá được xem là mặt hàng xuất khẩu chính và nguồn thu ngoại tệ chủ yếu của Triều Tiên. 

Theo ông Lee, nếu như Bình Nhưỡng không thể thiết lập quan hệ với các đối tác thương mại mới mà cụ thể là với các quốc gia ở châu Phi và Nam Mỹ, Triều Tiên không còn cách nào khác là phải dựa dẫm vào Trung Quốc. 

Dù Bình Nhưỡng không cho công bố số liệu kinh tế, nhưng Trung Quốc vẫn được xem là đối tác kinh tế lớn nhất và chiếm 90% tổng giá trị thương mại của Triều Tiên mà trong đó, hoạt động xuất khẩu than đá chiếm từ 30 – 40%. Theo số liệu của hải quan Trung Quốc, trong năm 2016, số tiền mà Triều Tiên thu được từ xuất khẩu than đá sang Trung Quốc là 1,2 tỷ USD. 

Chuyên gia Lu Chao tại Viện Khoa học xã hội Liêu Ninh ở Trung Quốc cho rằng hiện tại, Bình Nhưỡng chỉ còn vài đối tác kinh tế và chắc chắn, Triều Tiên sẽ buộc phải tiếp tục phụ thuộc vào Trung Quốc. Song Bình Nhưỡng vẫn có xu hướng mở rộng quan hệ sang khu vực châu Phi và Nam Mỹ. 

Bởi hồi tháng trước, hãng thông tấn trung ương Triều Tiên KCNA đã cáo buộc Trung Quốc "nhảy theo Mỹ". Tuy nhiên, Triều Tiên vẫn cử Thứ trưởng Ngoại giao Ri Kil-song sang Bắc Kinh theo lời mời của chính phủ Trung Quốc. 

Trong cuộc họp với Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị hồi tuần trước, ông Ri cho biết Triều Tiên sẵn sàng tiến hành thảo luận nghiêm túc với Trung Quốc về các vấn đề liên quan tới bán đảo Triều Tiên. 

Theo ông Lu, dù chi tiết cuộc họp giữa quan chức Trung – Triều không được tiết lộ song chắc chắn, vấn đề kinh tế là nội dung chính trong cuộc họp. "Trung Quốc sẽ không dễ dàng ngay lập tức đáp ứng nguyện vọng hỗ trợ kinh tế của Triều Tiên. Trong thời gian tới, Trung Quốc sẽ tỏ ra lạnh nhạt với Triều Tiên", ông Lu nhận định. 

Ngoại trưởng Mỹ lần đầu tiên tới Trung Quốc

Reuters đưa tin theo một quan chức cấp cao thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ, Ngoại trưởng Rex Tillerson sẽ gặp mặt nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình vào ngày 18/3 tới ở Bắc Kinh nhằm thảo luận về các vấn đề quan trọng có tầm ảnh hưởng tới mối quan hệ giữa hai nước trong 4 năm tới. 

Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson.

Ông Danny Russel, trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách khu vực Đông Á cho biết việc nhanh chóng thiết lập một đường dây liên lạc trực tiếp giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ - Trung là đặc biệt quan trọng. 

Chuyến thăm của Ngọai trưởng Tillerson diễn ra đúng thời điểm kế hoạch triển khai Hệ thống phòng thủ tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) của Mỹ tới Hàn Quốc đang vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của Trung Quốc. Nhiều khả năng trong chuyến thăm lần này, ông Tillerson sẽ hối thúc Bắc Kinh cân nhắc về mối quan hệ kinh tế với Bình Nhưỡng, để tăng sức ép buộc Triều Tiên từ bỏ những hành động mang tính khiêu khích như thử hạt nhân và phóng tên lửa. 

Theo thông báo của Bộ Ngoại giao Mỹ, Ngoại trưởng Tillerson sẽ thực hiện chuyến thăm tới Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc từ ngày 15 – 19/3. Đây là chuyến thăm đầu tiên của ông Tillerson tới khu vực Đông Á và Thái Bình Dương trên cương vị Ngoại trưởng Mỹ. Ông Tillerson cũng sẽ là quan chức Mỹ đầu tiên trong chính quyền của Tổng thống Donald Trump gặp gỡ và trao đổi với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình.