Tại sao Ukraine không cần hòa bình tại Donbass?

Quân đội Ukraine

Tờ Ria Novosti bình luận, vấn đề chính trong chính sách đối nội và đối ngoại của Ukraine – đó là cuộc nội chiến với các nước cộng hòa không được công nhận DNR và LNR (Donetsk và Lugansk). Trong hơn ba năm qua, Kiev đã nỗ lực bằng con đường quân sự để buộc các nhà nước tự xưng trở về với Ukraine.

Và cũng hơn hai năm thỏa thuận Minsk - lời gợi ý giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột ra đời, nhưng vấn đề vẫn chưa thoát khỏi bế tắc. Cuộc xung đột chẳng thể giải quyết được bằng cả con đường chiến tranh lẫn hòa bình.

Cuộc chiến mang nhiều ý nghĩa chính trị với Ukraine

Trong ba năm xung đột, chính bản thân Ukraine đã có những thay đổi đáng kể.

Thứ nhất, giới truyền thông Ukraine coi DNR và LNR là "các tổ chức tội phạm", không thể cùng đàm phán. Giới tinh hoa chính trị Ukraine không thể và không sẵn sàng đàm phán với các nhà lãnh đạo của DNR và LNR.

Thật không thể tưởng tượng ra cảnh Tổng thống Ukraine Poroshenko và các nhà lãnh đạo các nước cộng hòa không được công nhận là hai ông Zakharchenko và Plotniski, ngồi cùng một bàn và thậm chí trong cùng một phòng với tư cách những người tham gia đàm phán.

Ba năm trước, khi ông Petro Poroshenko mới được bầu làm tổng thống thì tình huống có khả năng xảy ra. Nhưng bây giờ thì không. Ông Poroshenko đã làm tất cả những gì có thể để khiến tình hình như hiện tại.

Thứ hai, trong ba năm chiến tranh, mặc dù chậm chạp, nhưng Ukraine đã hoàn toàn mất đi không chỉ quyền kiểm soát, mà còn mất gần như tất cả sự hợp tác của người dân các nước cộng hòa không được công nhận dưới mọi hình thức. Việc phong tỏa tuyến đường giao thông tại Donbass đã dẹp bỏ ý tưởng khôi phục sự toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, mà chính quyền Ukraine cùng với giới tinh hoa chính trị ủng hộ họ, công bố vào đầu năm nay. Cùng với nó là một loạt các bế tắc khác - năng lượng, thực phẩm, và nước.

Thứ ba, trong ba năm chiến tranh, các nước cộng hòa không được công nhận đã dần dần hình thành tầng lớp ưu tú của riêng mình, cũng như đặt quan hệ kinh tế và chính trị với các nước láng giềng – cả ở Nga và Ukraine. Và ở Ukraine – những quan hệ này là bán hợp pháp. Ba năm tự điều hành, mọi dấu ấn của Ukraine đã không còn - DNR và LNR đã tự chủ kiểm soát vùng lãnh thổ của mình. Và họ tạo ra mô hình mới - với bộ máy nhà nước, các cơ quan hành chính, quân đội và cơ quan an ninh và thu thuế.

Thứ tư, chúng ta hãy đặt câu hỏi: Liệu hiện tại Ukraine có cần Donbass hay không? Hay chính xác hơn, Kiev cần Donbass ở khía cạnh nào?

Nếu với tư cách là một vùng lãnh thổ cần được phục hồi (nếu Donbass là một phần của Ukraine) thì điều khó xảy ra. Bởi vì Ukraine không có kinh phí chu cấp cho công dân của mình. 7.700 ngàn gia đình (gần một nửa đất nước) đang là vấn đề hiện tại đối với trợ cấp chính phủ, nghĩa là họ không thể chi trả cho các dịch vụ nhà ở. Nhà nước không thể trợ cấp cho một số lượng lớn như vậy.

Thế thì kinh phí cho việc xây dựng lại vùng lãnh thổ bị phá hủy trong thời gian ba năm chiến tranh lấy ở đâu ra? Lúc còn đương nhiệm, cựu Thủ tướng Arseniy Yatsenyuk đã ước tính số tiền cần thiết để khôi phục lại Donbass là 100 tỷ USD.

Bên cạnh đó, việc thu hồi Donbass về Ukraine sẽ ngay lập tức tăng cường tâm trạng của phe đối lập chính quyền hiện tại. Do đó, tổng thống đương nhiệm, chính quyền của ông và những người xung quanh không cần thiết phải bảo vệ Donbass.

Mặt khác, nếu ngày hôm nay Ukraine cần Donbass, thì nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng họ chỉ cần nó ở khía cạnh một vùng lãnh thổ nổi loạn. Bởi vì tổng thống Poroshenko, chính quyền của ông, bộ Ngoại giao và Quốc phòng, dường như bị "giam cầm" trong cuộc chiến với Donbass. Toàn bộ chính sách với thế giới bên ngoài của ông Poroshenko - là chủ trương của nhà nước làm sao phải gào hét thật to về chủ quyền và sự toàn vẹn lãnh thổ.

Trong mô hình chính trị đã đủ độ chín trong ba năm xung đột ở Ukraine, tất cả bắt đầu cảm thấy khá thoải mái, họ đã quen với cấu trúc chính trị này, thậm chí nó đã trở thành bản chất của chính sách đối nội – họ đổ lỗi cho Donbass về tất cả các sai sót chính trị và kinh tế của chính phủ, cũng như các cải cách không hiệu quả và tệ tham nhũng.

Và các doanh nghiệp bắt đầu phát triển theo hướng phù hợp – đó là huy động quốc phòng.

Nói cách khác, đối với chế độ ông Poroshenko, chính tình hình nội bộ đất nước liên tục xung đột như hiện tại mà không có triển vọng thực sự cho Donbass trở về Ukraine là có lợi nhất, vì nó mang lại lợi tức và lợi ích khá hữu hình – đó là sự hỗ trợ tài chính và chính trị của Mỹ và EU.

Cần thực hiện nghiêm thỏa thuận Minsk

Ba con đường dẫn đến hòa bình

Trong thực tế, có ba cách để giải quyết cuộc xung đột dân sự ở Ukraine.

- rút khỏi cuộc xung đột dân sự trong trạng thái như hiện giờ (trạng thái mà chế độ của ông Poroshenko khá mãn nguyện và các tầng lớp lãnh đạo hiện tại của Donbass cũng có phần hài lòng);

- thả cho Donbass tự thành lập một nền chính trị và kinh tế độc lập (điều này chẳng có lực lượng chính trị nào ở Ukraine chấp nhận, ít nhất là về mặt chính thức, bởi vì nó có thể phá hủy toàn bộ nhà nước nói chung);

- và cuối cùng, thứ ba - để Donbass trở về với Ukraine, nhưng như một thực thể độc lập với một tập hợp các đặc quyền chính trị và kinh tế, đây là những thứ ông Poroshenko sẽ không đồng ý.

Rõ ràng, không thể "đóng băng" mãi mãi xung đột Ukraine. Bởi vì, mặc dù là các nước cộng hòa không được công nhận nhưng họ lại có các mối quan hệ kinh tế trong và ngoài nước.

Trong trường hợp này, phương Tây sẽ không rút lui khỏi thỏa thuận Minsk đang đầy triển vọng. Sẽ có các cuộc nói chuyện dai dẳng hơn về sự cần thiết phải khôi phục nhà nước vì một lý do quan trọng. Sự hiện diện của vùng lãnh thổ không được công nhận và xung đột quân sự âm ỉ đã trở thành nơi sản sinh một loạt các phần tử cực đoan. Giữa Ukraine và Basin tồn tại một "khu vực xám" - khu vực buôn lậu và vũ khí qua biên giới cả hai phía, một nơi buôn bán phát triển và hình thành môi trường tội phạm.

Tất nhiên, phần nguy hiểm nhất là các lực lượng cực đoan - lực lượng dân quân dân tộc chủ nghĩa. Và tất cả điều này tồn tại ngay giữa châu Âu, một nơi vốn đã chịu áp lực từ những kẻ khủng bố Hồi giáo cực đoan.

Bên cạnh đó, trong cuộc đấu tranh quyền lực một phần đáng kể phe đối lập trong nước đã dựng nên lá cờ khôi phục Donbass về với Ukraine. Điều này có nghĩa rằng sớm hay muộn thì việc Donbass nhập về Ukraine vẫn có thể vượt ra ngoài khẩu hiệu và trở thành hiện thực.

Rõ ràng dưới thời Tổng thống và chính quyền hiện tại, việc này gần như là bất khả thi. Ông Poroshenko đã tự mình trở thành biểu tượng của cuộc đấu tranh và xung đột dân sự. Và dù cho không muốn, có lẽ ông cũng không thể hiện thực hóa bất kỳ một phần luận điểm chính trị nào của thỏa thuận Minsk.

Do đó, để Donbass hòa nhập sâu hơn thì nên có một số thay đổi chính trị ở Ukraine và trên thế giới.

Tổng thống Ukraine Poroshenko

Không Poroshenko

Trước khi diễn ra cuộc bầu cử tổng thống ở Nga, tình hình không chắc sẽ thay đổi. Không có Nga thì chẳng nước nào, kể cả Mỹ lẫn châu Âu, có thể giải quyết vấn đề Ukraine. Nhưng sau cuộc bầu cử, người ta có thể phát triển các bước tiếp theo trong việc thực hiện các thỏa thuận Minsk.

Một điểm quan trọng – đó là sự thay đổi chính quyền ở Ukraine. Theo hiến pháp, cuộc bầu cử tổng thống Ukraine được tổ chức sau Nga một năm, tức là vào tháng 5/2019. Hoặc, nếu phương Tây muốn vẫn thúc đẩy quá trình sát nhập Donbass, có thể sẽ xảy ra trước đó – khoảng giữa hoặc cuối năm 2018. Thực tế, Mỹ và EU có thể giải quyết vấn đề bằng cách đặt ông Poroshenko vào thế cần tổ chức bầu cử sớm, và chẳng ai có thể hoài nghi.

Tuy nhiên, một điều kiện tiên quyết dẫn tới quá trình giải quyết xung đột Donbass một cách ôn hòa – đó là thay đổi tổng thống. Vẫn chưa rõ đó là bà Tymoshenko hay người khác. Tuy nhiên, tổng thống mới sẽ được toàn quyền giải quyết vấn đề. Và người này không phải gánh nặng trách nhiệm cho việc thúc đẩy các cuộc xung đột như ông Poroshenko.