Sự yếu ớt của Mỹ - 'thuốc kích thích' Trung Quốc bành trướng

Tổng thống Mỹ Barack Obama sẽ gặp gỡ Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình vào đầu tháng Sáu ở Washington. Cuộc gặp sẽ chủ yếu thảo luận về mối quan hệ hiện nay giữa hai nước cũng như quyền lợi của họ ở châu Á nói chung và Biển Đông, biển Hoa Đông nói riêng.

Nước Mỹ - "kẻ bảo vệ" châu Á

Với sự đảm bảo “toàn phần” của Hải quân Mỹ cũng như sức mạnh hạt nhân của nước này ở châu Á, Nhật Bản đã không cần sốt sắng xây dựng sức mạnh quân sự trong hàng chục thập kỷ qua mà chủ yếu dồn toàn bộ nguồn lực vào phát triển kinh tế. Cũng với lý do đó, Hàn Quốc có thể đã từ bỏ xây dựng chương trình hạt nhân của riêng mình, vốn là để chống lại chương trình hạt nhân ở Triều Tiên.

Đối với các quốc gia khác tại châu Á, họ luôn thể hiện tính trung lập trong mối quan hệ với Mỹ và Trung Quốc. Các nước tránh sự va chạm với Trung Quốc bởi lo sợ sẽ bị kéo vào mối đe dọa lâu dài mà nước này đang áp đặt. Cũng bởi sự bảo đảm từ nhiều thập kỷ qua của Mỹ, các nước châu Á cũng đã từ bỏ chạy đua vũ trang, không có nhiều động lực cho họ trong việc ngăn chặn sự bành trướng một cách âm thầm của Trung Quốc trước đây ở Biển Đông và biển Hoa Đông.

Một mặt nào đó, sức mạnh áp đảo của Mỹ đã bù đắp cho sự thiếu hụt của một cơ chế liên minh về an ninh ở châu Á, giống như NATO. Điều này đang trở thành một vấn đề rắc rối ngày càng tăng đối với Mỹ, khi mà việc theo đuổi sự thống trị quân sự khu vực của Trung Quốc đang ngày càng đòi hỏi sự phối hợp quân sự trong khu vực phải tốt hơn giữa các đồng minh. Chỉ có sự phối hợp tốt đó mới cho phép Mỹ tạo ra hiệu quả an ninh cao hơn, thậm chí có thể giúp Mỹ xây dựng lòng tin và giải quyết được sự khác biệt trong khu vực.

Sự lơ là của Mỹ đang "bẻ gãy" an ninh châu Á

Trong một sự kiện xảy ra gần đây, người ta nhìn thấy bóng dáng rất mờ nhạt của Mỹ trong vai trò “người bảo vệ bình yên châu Á”.

Ngày 9/5, Lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines đã bắn vào một tàu cá của Đài Loan trong khu vực tranh chấp tại vùng đặc quyền chồng lấn của hai bên, giết chết một ngư dân Đài Loan. Điều này đã gây ra một cuộc khủng hoảng thực sự trong mối quan hệ giữa hai đối tác - đồng minh của Mỹ. Nó đã xảy ra bởi trên thực tế, chưa có một cơ chế hợp tác nào trong khu vực để ngăn chặn những bi kịch như vậy xảy ra. Đài Loan trong một thời gian đủ lâu, đã từ chối yêu cầu hợp tác điều tra sự việc từ Manila, động thái được cho là e dè trước “chính sách một Trung Quốc”.

Sự phẫn nộ của Đài Loan được pha trộn bởi sự cô lập về ngoại giao lâu đời và lo ngại an ninh thực sự đến từ Trung Quốc. Khi thể hiện quan điểm của mình đối với sự việc, Trung Quốc thay vì khuyến khích một giải pháp nhân đạo đã tìm cách thao túng và chia rẽ quan hệ giữa 2 quốc gia.

Các phương tiện truyền thông nhà nước của Trung Quốc thể hiện sự cổ vũ đối với sự phẫn nộ của Đài Loan. Ở phía đối lập, Trung Quốc cho các tàu chiến hải quân đe dọa tàu chở hàng của Philippines đang bị mắc cạn trên Biển Đông, nơi mà Manila không thể bảo vệ tàu của mình. Động thái cho thấy Trung Quốc đang chống lại việc xây dựng “Bộ quy tắc ứng xử” cho các quốc gia có lãnh hải ở Biển Đông.

Cuộc khủng hoảng quan hệ giữa hai bên cũng cho thấy một sự rạn nứt tiềm ẩn trong mối quan hệ Đài Loan – Mỹ. Từ trước đến nay, Mỹ luôn là đối tác hợp tác quân sự thân thiết cũng như một lời hứa bảo an ngầm với Đài Loan thông qua Đạo luật quan hệ Đài Loan từ năm 1979. Hành động “bênh vực” đối với sự kiện nói trên làm gia tăng nhận thức rằng Trung Quốc đang cố bảo vệ Đài Loan, thay vì đó là hình ảnh của một nước Mỹ hùng mạnh.

Trung Quốc sẽ tiếp tục khai thác những nỗi sợ hãi và sự phân chia châu Á để đánh bóng hình ảnh một nước Mỹ yếu kém. Trung Quốc đang tìm cách khuyếch đại những cuộc đụng độ quân sự nhỏ trên biển Hoa Đông với Nhật Bản và trên Biển Đông với Việt Nam và Philippines cùng các quốc gia có liên quan khác. Bất cứ một hành động quy mô nhỏ nào cũng có thể làm giảm độ tin cậy của các cam kết liên minh Mỹ - Nhật – Philippines, đặc biệt là khi mà Washington cố gắng hạn chế các phản ứng đối với các hành động của Trung Quốc, bất chấp các hành động đó có thể đang lớn dần.

Một bước đà lớn của Trung Quốc trong quá trình kiềm chế sức mạnh Mỹ ở châu Á được thể hiện thông qua một đề xuất gần đây của các học giả và các sĩ quan quân đội Trung Quốc. Nhóm chuyên gia này cho rằng Bắc Kinh nên xem xét lại chủ quyền của Nhật Bản ở Okinawa – vị trí chính yếu của lực lượng quân sự Mỹ đóng tại Nhật Bản. Nói cách khác, Okinawa có thể sẽ trở thành một điểm yếu lớn trong quan hệ Mỹ - Nhật và là điểm bùng phát chiến tranh ở châu Á. Trung Quốc đang cho thế giới thấy rằng họ sẽ vượt qua Mỹ ở mọi điểm nóng trên thế giới, nhất là khi giới chuyên gia đánh gia tiềm năng quân sự của họ có thể vượt mặt Mỹ trong khu vực Đông Á trong những năm 2020 tới đây.

Mỹ cần “phải làm gì đó” để ngăn chặn Trung Quốc

Mặc dù chính quyền của Tổng thống Obama đã thiết lập chiến lược “tái cân bằng” ở châu Á từ năm 2011, nhưng chiến lược này đang lộ nhiều điểm yếu khó tránh khỏi. Khủng hoảng tài chính, thâm hụt ngân sách trong nước đã khiến cho các khoản đầu tư quân sự của Mỹ là không đủ. Kèm theo đó, những hạn chế trong sáng tạo ngoại giao của Mỹ đang biến cơn ác mộng Trung Quốc trở nên đáng sợ hơn: Đe dọa đến an ninh cho các đồng minh của Mỹ và thiết lập một cuộc chạy đua vũ trang, bao gồm cả vũ khí hạt nhân, căng thẳng quan hệ khu vực ngày càng trầm trọng.

Hệ thống radar phòng thủ tên lửa của Mỹ. Mỹ đang cho xây dựng một hệ thống tương tự ở biển Hoa Đông, khu vực ngoài khơi Nhật Bản.

Mỹ hiện tại liên tiếp đầu tư cho hệ thống radar và phòng thủ tên lửa ở Đông Á. Tuy nhiên, Mỹ cần phải xem xét một khu vực radar mạnh mẽ hơn và một mạng lưới vệ tinh cảm biến có thể giúp nắm bắt rõ hơn, rộng hơn các hoạt động quân sự của Trung Quốc trong khu vực, cũng như cho phép theo dõi tốt hơn và phòng ngừa các sự cố hàng hải.

Mạng lưới theo dõi này cũng cần phải được gắn liền với khả năng tấn công tên lửa tầm xa mới mà Hoa Kỳ đang cố gắng xây dựng nhằm đáp ứng ngay lập tức và chính xác đối với các hành động xâm lược hàng hải của Trung Quốc. Chiến thuật an toàn vũ khí hạt nhân nên được đưa trở lại các tàu ngầm của Mỹ để ngăn chặn hoàn toàn Triều Tiên và sự hỗ trợ trắng trợn của Trung Quốc đối với tên lửa hạt nhân mới của Bình Nhưỡng.

Đây cũng là lúc Hoa Kỳ nên thúc đẩy sự tham gia của Đài Loan trong kiến trúc an ninh của khu vực. Hành động này cho phép Đài Loan xây dựng lòng tin và hợp tác với đồng minh của Mỹ - Nhật Bản và Philippines.

Trên thực tế, các mối bận tâm về tình hình chính trị trong nước của Washington sẽ không ảnh hưởng cũng như không cần phải ngăn chặn các cuộc vận động ngoại giao thông minh, điều cho phép Mỹ ngăn chặn sự xâm lược khu vực của Trung Quốc một cách khôn khéo nhất.