Quốc khánh 2/9 trên tem bưu chính Việt Nam và quốc tế

Chủ đề thiêng liêng trên tem bưu chính Việt

70 năm đã qua kể từ ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời long trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập trong cuộc mít tinh của trên 50 vạn người dân tại Quảng trường Ba Đình lịch sử ngày 2/9/1945.

Trong suốt chặng đường 70 năm đó, hình ảnh thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và ngày Quốc khánh 2/9 đã được nhiều lần thể hiện trong các mẫu tem bưu chính để lưu giữ và nhắc nhở thế hệ sau về sự kiện lịch sử trọng đại này.

Theo thống kê của Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam (VietnamPost), đến nay, đã có 10 bộ tem có chủ đề và hình ảnh liên quan tới sự kiện Quốc khánh 2/9 được phát hành tại Việt Nam.

Bộ tem “Kỷ niệm 1 năm cách mạng Tháng Tám và ngày thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Bộ tem đầu tiên có chủ đề “Kỷ niệm 1 năm Cách mạng tháng Tám và ngày thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà” được phát hành ngày 2/9/1946 theo Sắc lệnh số 172/SL ngày 27/8/1946 của Chủ tịch Chính phủ. Bộ tem gồm 5 mẫu thể hiện hình ảnh chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh, do họa sĩ Nguyễn Sáng thiết kế, thay màu (xanh lá mạ, đỏ, vàng, lam, tím) đổi giá thành 5 tem, in trên giấy Tàu bạch. Trên tem có in tiêu đề “Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”. Đây là bộ tem đầu tiên do chính quyền cách mạng Việt Nam tự tổ chức thiết kế, in ấn và phát hành, mở ra một kỷ nguyên mới cho tem bưu chính cách mạng. Bộ tem cũng mang dấu ấn của thời kỳ chuẩn bị toàn quốc kháng chiến, với việc có 2 tem phụ thu cứu quốc.

Tiếp đến là các bộ tem gồm: “Kỷ niệm lần thứ 12 Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà” gồm 2 mẫu, phát hành năm 1957, thể hiện hình ảnh Quốc huy nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà; “Kỷ niệm lần thứ 15 ngày thành lập nước” gồm 5 mẫu, phát hành năm 1960; “Kỷ niệm lần thứ 25 ngày thành lập nước” gồm 5 mẫu, phát hành năm 1970; “Kỷ niệm 30 năm Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa” gồm 3 mẫu, 1 bloc, phát hành năm 1975 (đây là bộ tem kỷ niệm Quốc khánh đầu tiên của một nước Việt Nam thống nhất);

Bloc tem kỷ niệm 30 năm Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

“Kỷ niệm 35 năm Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam” do 2 họa sĩ Trịnh Quốc Thụ và Nguyễn Thị Sâm thiết kế, gồm 4 mẫu tem được in offset nhiều màu trên giấy không tráng keo mặt sau tại Cu ba, phát hành năm 1980; “Kỷ niệm lần thứ 40 Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9” gồm 4 mẫu, 1 bloc, do họa sĩ Trần Thế Vinh thiết kế, được phát hành ngày 28/8/1985; “Kỷ niệm 40 năm thành lập nước CHXHCN Việt Nam” gồm 4 mẫu tem, do họa sĩ Lê Thanh Đức thiết kế, phát hành ngày 6/12/1985.

Một bộ tem đáng chú ý khác là bộ tem “Kỷ niệm 50 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9” phát hành ngày 14/8/1995 do hoạ sĩ Đỗ Lệnh Tuấn thiết kế. Bộ tem này đã đoạt giải nhất cuộc thi vẽ mẫu tem kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 do VietnamPost tổ chức. Bộ tem gồm 6 mẫu có khuôn khổ 32 x 43 mm, in ốp sét nhiều màu tại Xí nghiệp in Tem Bưu điện.

Bộ tem có chủ đề Quốc khánh 2/9 gần đây nhất là bộ tem “Việt Nam với thế kỷ 20” phát hành năm 2000.

Ngoài ra, khi tra cứu Danh mục tem bưu chính Việt Nam thì thấy, hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa còn xuất hiện trong một số bộ tem, mẫu tem bưu chính ở các đề tài khác như: “Kỷ niệm 80 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 1970)”; “Kỷ niệm lần thứ 60 Cách mạng XHCN tháng Mười vĩ đại”; “Kỷ niệm 50 năm Ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam (3/2/1930 - 1980)”;…

Bưu chính quốc tế cũng tôn vinh

Với tình cảm quý mến Việt Nam, một số cơ quan bưu chính quốc tế cũng đã phát hành những mẫu tem tôn vinh sự kiện 2/9/1945 của Việt Nam. Theo thống kê của VietnamPost, chỉ tính riêng Bưu chính Liên Xô, Trung Quốc, Cộng hòa dân chủ Đức  đã phát hành 7 bộ tem gồm 12 mẫu tem kỷ niệm Quốc khánh Việt Nam 2/9.

Bộ tem bưu chính nước ngoài đầu tiên thể hiện chủ đề Quốc khánh Việt Nam do Bưu chính Liên Xô phát hành năm 1960.

Bộ tem bưu chính nước ngoài đầu tiên có chủ đề ngày Quốc khánh Việt Nam là bộ tem được Bưu chính Liên Xô phát hành ngày 25/8/1960. Bộ tem mang tên “Kỷ niệm 15 năm Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”, bao gồm 2 mẫu thể hiện các hình ảnh Khuê Văn Các, cây tre, ruộng lúa và máy cày.

Cũng trong năm 1960, vào đúng ngày 2/9, Bưu chính Trung Quốc là cơ quan bưu chính quốc tế thứ 2 phát hành tem bưu chính để chào mừng Quốc khánh Việt Nam. Bộ tem có tên “Kỷ niệm 15 năm Quốc khánh Việt Nam” với 2 mẫu tem thể hiện các hình ảnh Tháp Rùa, quốc kỳ, thiếu nhi hai nước Việt Nam và Trung Quốc.

Đến tháng 9/1965, tròn 20 năm kỷ niệm thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Liên Xô và Trung Quốc tiếp tục phát hành bộ tem chào mừng 20 năm Quốc khánh Việt Nam. Trong đó, ngày 1/9, Bưu chính Liên Xô phát hành bộ tem “Kỷ niệm 20 năm Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa” gồm 1 mẫu tem tập trung thể hiện các hình ảnh hoa sen, cây tre, kiến thiết đất nước trên nền cờ đỏ sao vàng. Đồng thời phát hành một phong bì kỷ niệm in sẵn tem phổ thông với hình ảnh trên phong bì giống với hình ảnh đã được giới thiệu trên mẫu của tem.

Và đúng ngày 2/9, Bưu chính Trung Quốc phát hành bộ tem “Ủng hộ nhân dân yêu nước Việt Nam chống đế quốc Mỹ” gồm 4 mẫu tem thể hiện các bức ký họa hình ảnh nhân dân Việt Nam trong chiến đấu.

Bộ tem quốc tế thứ 5 thể hiện hình ảnh Quốc khánh Việt Nam được Bưu điện Cộng hòa Dân chủ Đức phát hành ngày 2/9/1970, kỷ niệm 25 năm Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và 1 năm ngày mất của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Mẫu tem này thể hiện hình ảnh chân dung Hồ Chủ tịch với dòng chữ tiếng Đức màu đen “Tưởng nhớ Chủ tịch Hồ Chí Minh” và màu đỏ “Việt Nam bất khả chiến bại”, với giá mặt tem là 20 + 5 pf (xu). Đây là 1 trong 9 tem phụ thu mang tiêu đề “Việt Nam bất khả chiến bại” để gây quỹ ủng hộ cho cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc Việt Nam.

Bộ tem quốc tế thứ 6 về sự kiện 2/9 của Việt Nam là bộ tem “Kỷ niệm 30 năm Quốc khánh nước CNXHCN Việt Nam” do Bưu chính Liên Xô phát hành ngày 28/8/1975. Bộ tem gồm 1 mẫu tem thể hiện hình ảnh quốc huy cùng quốc kỳ Việt Nam và Liên Xô đang tung bay.

Và bộ tem quốc tế thứ 7 thể hiện chủ đề Quốc khánh Việt Nam có tên “Kỷ niệm 40 năm Quốc khánh nước CNXHCN Việt Nam” đã được phát hành đúng ngày 2/9/1985. Đơn vị phát hành tiếp tục là Bưu chính Liên Xô. Đây là bộ tem kỷ niệm Quốc khánh Việt Nam lần thứ 4 được Bưu chính Liên Xô phát hành, chiếm quá nửa số tem bưu chính quốc tế có chủ đề Quốc khánh Việt Nam được phát hành đã được Vietnam Post thống kê. Bộ tem gồm 1 mẫu tem thể hiện hình ảnh Quốc huy Việt Nam. Cũng trong năm 1985, Liên Xô còn cho ra đời một phong bì kỷ niệm in sẵn tem phổ thông với hình ảnh trên phong bì là quốc huy và quốc kỳ Việt Nam. 

(Báo Bưu điện Việt Nam số 104 - 105, ra ngày Thứ Hai, 31/8/2015)