Quân đội Myanmar đã chấp nhận từ bỏ quyền lực?

Đảng Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của bà Aung San Suu Kyi đã giành chiến thắng tại 7 trên 8 quận ở thủ đô Naypyidaw trong cuộc bầu cử lịch sử ở Myanmar hôm 8/11. Đây là cuộc bầu cử tự do đầu tiên được tổ chức tại Myanmar kể từ khi quân đội nước này lên nắm quyền điều hành đất nước vào năm 1962. 

"Tôi đã làm việc cho chính phủ trong suốt 25 năm và không có gì thay đổi cả. Do đó, tôi sẽ phải hối hận suốt cả đời nếu không bỏ phiếu cho bà Suu Kyi", tờ New York Times dẫn lời ông Myint Myint Than, một viên chức làm việc tại Bộ Lao động Myanmar. 

Hình ảnh bàAung San Suu Kyi, thủ lĩnh đảng NLD được in trên bìa lịch năm 2016 của Myanmar.

Bà Suu Kyi sinh ngày 19/6/1945 tại Rangoon (nay là Yangon). Bà là con gái của anh hùng Myanmar, Tướng U Aung San, người đã thành lập quân đội Myanmar hiện đại và từng đàm phán để Myanmar được độc lập khỏi Anh năm 1947. Tuy nhiên, bà Suu Kyi đã nhiều lần bị quân đội Myanmar quản thúc tại gia. 

Trong cuộc bầu cử lịch sử hôm 8/11, bà Suu Kyi và đảng NLD đã giành chiến thắng đầy bất ngờ khi giành được số phiếu ủng hộ đông đảo của các cử tri trên khắp đất nước từ khu vực thành thị cho tới các nhóm dân tộc thiểu số. Thậm chí, đảng NLD còn áp đảo số phiếu ủng hộ trước đảng Đoàn kết Thống nhất và Phát triển (USDP) cầm quyền do quân đội hậu thuẫn. 

Mặc dù kết quả kiểm phiếu cuối cùng chưa được Ủy ban bầu cử Myanmar công bố nhưng nhiều dấu hiệu cho thấy đảng USDP sẽ phải từ bỏ quyền lực trong hòa bình khi có sự giám sát của các quan sát viên nước ngoài. 

Ngoài ra, với thành tích giành 80% số ghế trong Hạ viện cùng ưu thế ở Thượng viện và các hội đồng khu vực, bà Suu Kyi có quyền thành lập một nội các mới. Thực tế này cho thấy tầm ảnh hưởng của bà Suu Kyi lâu nay đã bị coi thường trong khi sức mạnh của đảng cầm quyền lại được đánh giá quá cao. 

Cử tri không ủng hộ USDP

Trước thời điểm diễn ra cuộc bầu cử, đảng USDP đã cho các phái đoàn máy kéo rầm rộ đi tuần hành khắp đất nước. Theo đó, hàng ngàn nông dân mặc áo phông in hình đảng USDP, mang theo khẩu ngữ và cờ của đảng cầm quyền. Tuy nhiên, sự ủng hộ lại không như kỳ vọng của đảng USDP. Nhiều nông dân cho biết họ tham gia vào các đoàn diễu hành là do được trả tiền nhưng lá phiếu của họ lại dành cho đảng NLD. 

"Kiếm tiền khá dễ", nông dân U Win Naing (43 tuổi) cho biết ông được trả 12 USD để tham gia chiến dịch tuyên truyền của đảng USDP. Song, ông này khẳng định: "Tôi muốn thoát khỏi chế độ độc tài". 

Người dân ủng hộ bà Suu Kyi tổ chức tuyên truyền cho đảng NLD.

Trong khi đó, chiến dịch tranh cử của đảng NLD lại mang tính hệ thống hơn. Khi mà các ông chủ nhà hàng tham gia tình nguyện hiến máu. Người dân tự làm biểu ngữ ủng hộ đảng NLD. Còn những phái đoàn vận động tranh cử tự đi tới các thị trấn trên khắp cả nước để kêu gọi sự ủng hộ của người dân. 

Quan chức cấp cao đảng NLD, ông U Win Htein nhấn mạnh: "Chúng tôi chủ yếu tập trung tuyên truyền tới từng nhà". Với phương pháp tiếp cận gần dân cùng sự ủng hộ của các khu vực dân tộc thiểu số, đảng NLD đã giành chiến thắng trước đảng cầm quyền. 

Ngoài ra, để giành thêm sự ủng hộ của người dân, đảng NLD còn cho tổ chức buổi lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh của ông U Aung San, cha của bà Suu Kyi. 

Quan trọng hơn, người dân Myanmar không hề lo sợ khi không bỏ phiếu cho đảng USDP là nhờ những nỗ lực lớn của chính quyền Tổng thống Thein Sein trong suốt 5 năm qua. Theo đó, Tổng thống Thein Sein đã giảm bớt những thủ tục kiểm duyệt, thả tù nhân chính trị và cho phép các tổ chức dân sự vốn lâu nay bị quân đội trù dập, có cơ hội phát triển. 

"Tự do là yếu tố tác động lớn và tồn tại ở Myanmar từ năm 2011. Điều này được thể hiện trong lĩnh vực báo chí, Internet và nới lỏng hoạt động kiểm duyệt cũng như tổ chức các cuộc biểu tình", chuyên gia về Myanmar tại Đại học Georgetown, ông David Steinberg nói. 

Đây chính là lý do khiến Tổng thống Thein Sein nhận được sự ủng hộ của người dân. Theo kết quả khảo sát của Trung tâm Merdeka ở Myanmar hồi tháng 10, 72% người dân nước này tham gia khảo sát cho biết họ ủng hộ cách ông Thein Sein điều hành đất nước. 

"Đại đa số người dân Myanmar đánh giá cao những chính sách cải cách của Tổng thống Thein Sein. Song người dân Myanmar còn mong muốn có một chính phủ do dân lựa chọn và chấm dứt sự can thiệp gián tiếp của quân đội nước này", ông Tan Seng Keat tại Trung tâm Merdeka nhận định. 

Trong khi đó, đảng USDP bị cáo buộc nằm trong vòng kiểm soát của quân đội suốt 50 năm và không có những biện pháp giúp cải thiện nền kinh tế trì trệ. Như việc, đảng cầm quyền USDP kiện các nhà đầu tư nước ngoài vì mở rộng quy mô kinh doanh trong khi nền kinh tế quốc gia vẫn nghèo khó. Thậm chí, nhiều nông dân ở Myanmar vẫn sử dụng bò để cày ruộng. 

"Đa phần người dân ngày càng nghèo hơn, cuộc sống của họ không được cải thiện trong 5 năm qua. Họ không còn tin tưởng chính quyền đương nhiệm và cần một sự thay đổi ngay lập tức. Đây chính là thông điệp lớn truyền tới cuộc bầu cử", nhà bình luận chính trị U Yan Myo Thein chia sẻ. 

Quân đội chấp nhận thay đổi

Cựu quan chức ngoại giao tại đại sứ quán Mỹ ở Myanmar, bà Priscilla A. Clapp nhấn mạnh chính quân đội Myanmar cũng nhận ra rằng: "Họ cần phải thay đổi hệ thống chính trị và việc chuyển giao phải diễn ra một cách thận trọng". 

Theo bà Clapp, các nhà lãnh đạo quân đội Myanmar nhận thức được rằng kinh tế của quốc gia này đang đứng sau các nước láng giềng và một lộ trình chuyển sang chế độ dân chủ đã được hình thành, buộc họ phải đi theo xu thế. Theo đánh giá của các quan sát viên từ châu Âu, Nhật Bản và Mỹ, cuộc bầu cử tự do đầu tiên ở Myanmar diễn ra khá "suôn sẻ".  

Tổng Tư lệnh các lực lượng vũ trang Myanmar, ông Min Aung Hlaing gửi lời chúc mừng chiến thắng tới bà Suu Kyi.

Tính tới ngày 12/11, đảng NLD đã giành được 327 ghế trong tổng số 491 ghế tranh cử. Còn đảng cầm quyền USDP mới chỉ giành được 40 ghế. Tuy nhiên, dư luận Myanmar vẫn hoài nghi về mục đích của quân đội nước này. Bởi vào năm 1990, sau khi đảng NLD của bà Suu Kyi giành chiến thắng lớn trong cuộc bầu cử, các tướng lĩnh quân đội đứng đầu Myanmar đã bác bỏ kết quả, đồng thời ra lệnh quản thúc bà và bỏ tù hàng nghìn người ủng hộ bà Suu Kyi. 

Song hôm 11/11, Tổng Tư lệnh các lực lượng vũ trang Myanmar, ông Min Aung Hlaing cũng đã gửi lời chúc mừng tới bà Suu Kyi sau khi đảng NLD giành đa số ghế trong cuộc bầu cử tự do lần đầu tiên suốt 25 năm qua ở Myanmar. Và hôm 12/11, ông này nhấn mạnh quân đội "sẽ hợp tác chặt chẽ với chính phủ mới". Cụ thể, theo ông Hlaing, các lực lượng vũ trang "sẽ tiếp tục tăng cường một hệ thống dân chủ đa đảng".