Quá trình điều tra luận tội TT Trump sẽ diễn ra như thế nào?

Mới đây, Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi tuyên bố quyết định tiến hành điều tra luận tội đối với Tổng thống Donald Trump.

“Hành động của ông Trump cho thấy việc Tổng thống thiếu tôn trọng và phản bội lại lời thề khi nhậm chức, phản bội an ninh quốc gia và phản đội tính liêm chính của bầu cử. Vì vậy, hôm nay tôi tuyên bố Hạ Viện sẽ thúc đẩy tiến hành một cuộc điều tra luận tội chính thức”, bà Pelosi phát biểu trên truyền hình hôm 24/9.

Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi tuyên bố sẽ tiến hành điều tra luận tội TT Trump. Ảnh: ABC News

Phản ứng với tuyên bố trên, Tổng thống Trump gọi “đây là âm mưu săn phù thủy có tính chất phá hoại nhất mọi thời đại”, đồng thời chỉ trích đảng Dân chủ vì cố tình bôi nhọ, làm tổn thương các thành viên đảng Cộng hòa và bản thân ông, thay vì tập trung vào lập pháp.

Tuy nhiên, sau tuyên bố của bà Pelosi vẫn còn một chặng đường dài mới có thể khiến ông Trump phải rời nhiệm sở. Dưới đây là tóm tắt quá trình luận tội theo Hiến pháp của Mỹ:

Tiến trình luận tội

Quyền được luận tội các quan chức Nhà nước được đảm bảo theo Hiến pháp Hoa Kỳ, tại khoản 2 và 3 Điều 1, và tại khoản 4 Điều II. Theo đó, cơ quan duy nhất có quyền luận tội là Hạ viện.

Quá trình luận tội là một thủ tục gồm ba bước, bắt đầu bằng một cuộc điều tra Quốc hội, thường bắt đầu từ Ủy ban Tư pháp Hạ viện nhưng cũng có thể do một cơ quan khác khởi sướng như Ủy ban Tư pháp Thượng viện. Hôm 24/9, bà Pelosi đã gặp những người đứng đầu 6 ủy ban Quốc hội và cuộc gặp kín này được cho là để quyết định cơ quan nào sẽ tiến hành điều tra ban đầu.

Tòa nhà Quốc hội Mỹ ở thủ đô Washington. Ảnh: Sputnik

Sau đó, Hạ viện sẽ tổ chức một cuộc bỏ phiếu luận tội và cần phải đạt được số phiếu đa số tối thiểu. Nếu bản luận tội được bỏ phiếu thông qua, quan chức bị điều tra sẽ được coi là “đang bị luận tội” nhưng không đồng nghĩa với việc người đó phải rời khỏi văn phòng làm việc.

Cơ quan luận tội sau đó cần phải trình lên Thượng viện. Nếu 2/3 thượng nghị sĩ bỏ phiếu đồng ý luận tội thì quan chức đó sẽ bị kết án và buộc phải từ chức. Phó Tổng thống sẽ là người chủ trì trong hầu hết các phiên tòa luận tội, nhưng trong trường hợp phiên tòa xét xử Tổng thống thì Phó Tổng thống được coi là bên không công bằng, vì vậy Tổng chưởng lý sẽ là người cầm trịch.

Các căn cứ để luận tội

Theo Hiến pháp Hoa Kỳ, quan chức được bầu cử có thể bị luận tội với những lý do “mưu phản, hối lộ hay những tội danh cao hơn”. Phần “những tội danh cao hơn” được miêu tả khá phức tạp và trong lịch sử vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi. Quốc hội Mỹ đã đề ra ba loại hành xử chính có thể rơi vào loại luận tội này nhưng danh sách đó cũng không toàn diện. Ba điều bao gồm: lạm dụng quyền lực trong khi tại nhiệm; hành xử không đúng với chức năng và mục đích của cơ quan; và sử dụng vị trí cho mục đích không phù hợp vì lợi ích cá nhân.

Dường như các thành viên đảng Dân chủ Hạ viện Mỹ sẽ sử dụng lý do “mưu phản” để luận tội ông Trump khi cân nhắc lời buộc tội của bà Pelosi, đó là “phản bội an ninh quốc gia”.

Không phải tất cả mọi loại hình phạm tội đều là căn cứ để luận tội. Năm 1974, Ủy ban Tư pháp đã bác bỏ cáo buộc gian lận thuế chống lại cựu Tổng thống Mỹ Richard Nixon vì cho rằng “việc này liên quan đến hành xử cá nhân của Tổng thống, không phải là lạm dụng quyền lực”.

Ai có thể bị luận tội?

Hiến pháp Hoa Kỳ cho rằng Tổng thống, Phó Tổng thống và các quan chức dân sự của nước Mỹ đều có thể bị luận tội. Hiến pháp không quy định cụ thể thế nào là “quan chức dân sự”. Hầu hết các đối tượng của việc luận tội là các thẩm phán liên bang.

Các nhà lập pháp không được coi là “nhân viên dân sự” và vì vậy không thể bị luận tội theo Hiến pháp. Năm 1798, Hạ viện đã tiến hành luận tội Thượng nghị sĩ William Blount nhưng Thượng viện quyết định cơ quan này không có quyền luận tội chính thành viên của mình. Mặc dù vậy, ông Blount sau đó vẫn bị sa thải khỏi Thượng viện thông qua một biện pháp kỷ luật.

Trong lịch sử nước Mỹ mới có 2 Tổng thống bị luận tội là ôngAndrew Johnson (trái) và Bill Clinton (phải). Ảnh: ThoughtCo

Những ai đã bị luận tội?

Trong lịch sử nước Mỹ, chỉ có 19 quan chức dân sự bị luận tội cho đến nay và 8 người đã phải rời khỏi nhiệm sở. Trong số 19 trường hợp đó, 15 người là thẩm phán liên bang và 8 người trong số 15 phải từ chức.

Hai Tổng thống Mỹ cũng từng bị luận tội, đó là Andrew Johnson năm 1868 và Bill Clinton năm 1998. Tuy nhiên, cả hai trường hợp này đều không vượt qua được Thượng viện, vì vậy hai Tổng thống vẫn không phải từ chức. Tuy nhiên, một trường hợp ngoại lệ đó là Tổng thống Nixon đã từ chức trước khi đề nghị luận tội được tiến hành. Nhiều tài liệu cho thấy việc điều tra luận tội ông Nixon gần như chắc chắn sẽ dẫn tới ông bị kết tội và phải rời nhiệm sở, Vì vậy, Nixon được coi là trường hợp Tổng thống Mỹ duy nhất tới gần nhất với việc bị kết án sau khi luận tội.