Những 'bại tướng' dưới tay Võ Nguyên Giáp (4): McNamara

Robert Strange McNamara được cho là “kiến trúc sư trưởng” của cuộc chiến tranh ở Việt Nam. Ông sinh năm 1916 tại San Francisco, California và mất năm 2009 tại Washington, Mỹ. Ông từng là chủ tịch Tập đoàn ô tô Ford, trước khi trở thành Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ nhiệm kỳ 1961-1963 và 1963-1968, sau đó là Chủ tịch Ngân hàng Thế giới nhiệm kỳ 1968-1981. McNamara là Bộ trưởng Quốc phòng có thâm niên lâu nhất từ trước tới nay của Mỹ, phục vụ dưới thời hai tổng thống là John F. Kennedy và Lyndon Baines Johnson.

Một tài năng xuất chúng

Ngay từ thuở nhở, McNamara đã rất nổi bật nhờ trí tuệ xuất chúng. Ông có bằng kinh tế và triết học tại Đại học California ở Berkeley, và sau đó lấy bằng Quản lý kinh doanh tại Đại học Harvard năm 1939. Sau hơn 2 năm làm việc với vị trí trợ lý giáo sư trẻ nhất tại đại học danh tiếng này, McNamara tự nguyện tham gia quân đội  và khi Thế chiến II kết thúc, McNamara giải ngũ với quân hàm trung tá.

Cựu Tổng thống John F. Kennedy (trái) và cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert Strange McNamara năm 1962.

Sau đó, ông xin vào làm việc tại Tập đoàn ô tô Ford và trở thành nhân vật kiệt xuất, đã giúp đảo ngược tình trạng thua lỗ của công ty này và trở thành chủ tịch vào năm 1960.

Cũng nhờ tiếng tăm có được khi làm việc ở Ford, sau khi Kennedy đắc cử, McNamara được mời làm Bộ trưởng Quốc phòng. Sau khi nhậm chức, McNamara tiếp tục chứng minh được khả năng vượt trội của mình khi chấm dứt tình trạng quan liêu đang lan tràn trong Bộ Quốc phòng và gần như thay đổi hoàn toàn cách thức quản lý của nó. Ông được cho là đã lay chuyển cả Lầu Năm Góc để tìm ra cách quản lý hiệu quả nhất bộ máy quân sự đồ sộ nhất thế giới này.

Cả hai vị Tổng thống John F. Kennedy và Lyndon B. Johnson đều đánh giá cao khả năng của McNamara. Trong khi, cựu Tổng thống Mỹ Kennedy ca ngợi ông là người xuất chúng nhất trong số những người ông đã từng gặp thì cựu Tổng thống Johnson cho rằng không ai có sức chịu đựng như McNamara, ông luôn làm việc hăng say và quá hoàn hảo.

Nhưng một con người tài năng như thế, được trang bị vô số vũ khí hiện đại vẫn không thể đánh bại được vị Đại tướng kiên cường Võ Nguyên Giáp của Việt Nam.

Đại bại dưới tay Tướng Giáp

Sau khi đến Việt Nam lần đầu vào tháng 4/1962, McNamara cho biết: "Mọi tính toán định lượng có được đều chứng tỏ rằng chúng ta đang thắng". McNamara còn tuyên bố có thể dành thắng lợi tại Việt Nam trong vòng 3 tới 4 năm nữa.

Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ bắt tay Tướng Giáp trong cuộc gặp mặt năm 1995 ở Hà Nội.

McNamara đã đưa vào Việt Nam toàn bộ kiến thức về công nghệ, những vũ khí tối tân nhất lúc bấy giờ để chống lại một đội quân nông dân với vũ khí là búa, liềm, cuốc thuổng, gậy gộc.

Tên tuổi của ông McNamara cũng gắn liền với hai chiến dịch đại bại ở Việt Nam, Sấm Động (Rolling Thunder) và Hàng rào Điện tử McNamara.

Chiến dịch dội bom Sấm Động hay còn gọi là Chiến tranh phá hoại miền Bắc lần thứ nhất kéo dài từ ngày 2/3/1965 đến 1/11/1968.

Năm 1965, ngoài việc đem hàng chục ngàn binh sĩ vào miền Nam Việt Nam, các chiến đấu cơ đã thực hiện 55.000 phi vụ, thả 33.000 tấn bom xuống miền Bắc Việt Nam. Năm sau, số vụ dội bom tăng lên 148.000, với 128.000 tấn bom.

Tuy nhiên, kết quả không được như Mỹ mong đợi, năm 1966, McNamara đã tỏ ra chán nản: “Không lượng bom nào có thể chấm dứt được chiến tranh” ở Việt Nam.

Năm 1966, McNamara đưa ra kế hoạch xây dựng Hàng rào Điện tử McNamara dọc theo ranh giới vùng phi quân sự phân ranh giữa miền Bắc và miền Nam Việt Nam. Đường rào này là sự kết hợp hoàn hảo của mìn, hố bẫy, dây thép gai và các thiết bị trinh sát điện tử nhưng nó cũng trở lên hoàn toàn vô giá trị và chưa bao giờ chặn đứng được dòng tiếp tế vũ khí, đạn dược, và binh sĩ, vào miền Nam Việt Nam. Thêm một thất bại ê chề nữa cho McNamara.

Sự hối hận muộn màng

Quá mệt mỏi với cuộc chiến ở Việt Nam, tháng 5/1967, Mcnamara thuyết phục Tổng thống Johnson thương thuyết hòa bình thay vì leo thang chiến tranh và cho rằng cuộc chiến tiếp diễn sẽ chỉ gây thêm nhiều lo ngại và thiếu thôn cho người Mỹ, gây nhiều tang tóc đau khổ hơn cho thường dân Việt Nam. Ông bày tỏ mong muốn chiến tranh chấm dứt.

Cuối tháng 2/1968 ông McNamara từ chức Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, còn theo nhiều nguồn tin, ông đã bị Tổng thống Johnson cách chức và được bổ nhiệm làm Chủ tịch Ngân Hàng Thế giới (World Bank).

Nhiều người kể lại, ông McNamara đã khóc khi nói về cuộc chiến hoàn toàn vô nghĩa của Mỹ ở Việt Nam, ông lên án các chiến dịch không kích, và bày tỏ mặc cảm tội lỗi.

McNamara cũng khiến không ít người ngạc nhiên khi bày tỏ sự ám ảnh và trăn trở đối với những cuộc chiến ở Việt Nam.

Trong thời gian làm bộ trưởng quốc phòng, McNmara gần như đã kiệt sức. Tuy vậy, ông vẫn tiếp tục làm việc thêm 13 năm tại Ngân Hàng Thế Giới. Ông luôn sống trong mặc cảm cho đến khi qua đời ở tuổi 93 ở Washington.