Nhật – Trung bên bờ vực xung đột quân sự vì Senkaku

Chiếc máy bay trinh sát của Nhật Bản bay được 1 giờ thì phát hiện thấy những lá cờ Trung Quốc và những biểu ngữ màu đỏ của một nhóm các tàu đánh cá đang đi vào sâu trong lãnh hải Nhật Bản.

Một thành viên của Lực lượng phòng vệ hàng hải Nhật Bản nhìn qua cửa sổ chiếc máy bay P-3 giám sát biển vùng biển quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trên biển Hoa Đông.

Chiếc máy bay P-3 Orion, được thiết kế để “săn” tàu ngầm, lượn xuống để nhìn sát hơn những chiếc tàu được sơn màu xanh và trắng đang nhấp nhô. Nhìn từ máy bay, những con tàu trông giống như những quân cờ, nhấp nhô trên mặt nước đen rộng như vô tận và những con sóng trắng xóa.

Những chiếc tàu đánh cá Trung Quốc chỉ giống như những “quân tốt” được đẩy lên trước để thử phản ứng của phía Nhật Bản. Bắc Kinh đang tìm mọi cách khẳng định tuyên bố chủ quyền của mình đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư và vùng biển xung quanh, nơi mà Nhật Bản đã kiểm soát trong nhiều thập kỷ qua.

Đến cuối ngày hôm đó, “quân xe” và “quân mã” mới xuất hiện – tàu hải giám Trung Quốc, con tàu được điều gần như hàng ngày tới tuần tra vùng biển quanh Senkaku, làm như thể Bắc Kinh có trách nhiệm phải canh gác vùng biển này. Từng con tàu Trung Quốc bị kèm bởi 1 con tàu của Lực lượng canh gác bờ biển Nhật Bản và cả 2 bên thường ở cách nhau khoảng 100 mét nhưng vẫn chưa đâm vào nhau lần nào. 

Vào thời điểm này vẫn chưa xuất hiện những quân cờ với sức mạnh thực sự, đó là tàu chiến của 2 trong số những lực lượng hải quân hùng mạnh nhất trên thế giới. Khi cuộc tranh chấp về chủ quyền của quần đảo không người ở trên biển Hoa Đông đã bước vào tháng thứ 4 thì không bên nào tỏ dấu hiệu lùi bước. Và khi tinh thần dân tộc của cả hai nước dân cao vào đúng tời điểm nhạy cảm – chuyển giao quyền lực ở Trung Quốc và tổng tuyển cử ở Nhật Bản - thì dư luận lo ngại rằng một trong hai bên sẽ bị lôi kéo vào hành động làm theo thang căng thẳng và có thể khiến nền kinh tế thứ 2 và thứ 3 thế giới bước vào một cuộc xung đột có vũ trang.

Hiện hai bên đang bước vào một cuộc thử thách tâm lý căng thẳng. Các tàu Trung Quốc xuất hiện ở gần quần đảo tranh chấp bắt đầu trưng ra những bảng điện tử cảnh cáo tàu Nhật Bản: “Các anh đang ở trong lãnh hải chịu sự quản lý của Nước cộng hòa nhân dân Trung Quốc. Các anh đã vi phạm pháp luật. Yêu cầu các anh rời đi ngay lập tức”.

Truyền thông Nhà nước Trung Quốc cho biết một số tàu chiến đang được điều chuyển sang lực lượng Giám sát bờ biển, làm gia tăng nguy cơ tàu có vũ trang được điều tới vùng biển đang tranh chấp. Tuần trước, 5 tàu chiến Trung Quốc đã đi qua eo biển Miyako của Nhật Bản ở phía bắc quần đảo tranh chấp để thực hiện một cuộc diễn tập mà Trung Quốc không hề thông báo trước.

Với sự xuất hiện gần như hàng ngày của các tàu Trung Quốc và những con tàu này vẫn đi thẳng vào vùng lãnh hải do Nhật Bản kiểm soát xung quanh quần đảo cùng với việc Nhật Bản không sẵn sàng hoặc không có khả năng ngăn những con tàu Trung Quốc lại thì tình hình khu vực này đang thay đổi sau 41 năm quần đảo chịu sự kiểm soát của Nhật Bản.

“Sự hiện diện của hải quân và quân đội Trung Quốc lớn lên từng ngày”, Thiếu tướng hải quân Isao Ooseto, Tư lệnh Đội bay số 5, đơn vị hải quân Nhật Bản đã điều những chiếc máy bay trinh sát P-3, cho biết trong một cuộc phỏng vấn. 

Thiếu tướng Ooseto cho biết máy bay trinh sát của hải quân Nhật Bản đã quay trở về sau chuyến bay 2 giờ đồng hồ và liên tục báo cáo về căn cứ tình hình những con tàu xuất hiện tại vùng biển tranh chấp.

“Vùng biển này đang thu hút rất nhiều sự chú ý và chúng tôi có trách nhiệm giám sát vùng biển này và chúng tôi đang ở trong tình trạng báo động cao”, Thiếu tướng Ooseto nói.

Tại Hội nghị thượng đỉnh Đông Á diễn ra ở Camphuchia vừa qua, cả Thủ tướng Nhật Bản Yoshihiko Noda và Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo đều tham dự nhưng hai ông không tiến hành hội đàm. Tổng thống Mỹ Barack Obama đã kêu gọi 2 bên giảm bớt căng thẳng. Chính quyền của ông Obama vừa được một nhóm các quan chức cảnh báo rằng Nhật Bản và Trung Quốc có thể tiến tới một cuộc chiến tranh về quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.

Chính quyền của Tổng thống Mỹ Obama nhận được báo cáo rằng Nhật Bản và Trung Quốc có nguy cơ xung đột quân sự vì quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.

Cuộc “thách đấu” diễn ra hàng ngày trên biển song song với cuộc đối đầu chính trị giữ Bắc Kinh và Tokyo.

Cuộc tranh chấp về chủ quyền quần đảo cùng với tâm lí chống Nhật Bản gia tăng ở Trung Quốc, đã được phe dân tộc cực đoan của Đảng Cộng sản Trung Quốc sử dụng để phục vụ lợi ích của mình trong thời kỳ chuyển giao quyền lực 10 năm một lần của nước này.

Cuộc tranh chấp với Nhật Bản trên biển Hoa Đông sẽ là một trong những phép thử đầu tiên dành cho nhà lãnh đạo mới của Trung Quốc Tập Cận Bình, người trở thành Tổng bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc vào hôm 15/11.

Nhưng Trung Quốc không chỉ tranh chấp chủ quyền với Nhật Bản mà còn đang dấn thân vào một cuộc tranh chấp chủ quyền khác trên Biển Đông. Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền với phần lớn Biển Đông và vừa tuyên bố từ ngày 1/1/2013 sẽ bắt giữ các tàu nước ngoài xâm phạm “trái phép” vùng biển mà nước này tuyên bố chủ quyền.

Bản thân chính trường Nhật Bản cũng là nguyên nhân gây ra tình trạng căng thẳng hiện nay trên biển Hoa Đông. Đảng Dân chủ tự do (LDP) đã chọn cựu Thủ tướng Shinzo Abe – người có tư tưởng chống Trung Quốc – làm người đại diện đảng này tham gia vào cuộc bầu cử hôm 16/12 tới và LDP được dự báo là sẽ giành chiến thắng.

Trong khi đó, cựu Thị trưởng Tokyo Shintaro Ishihara, một người theo tinh thần dân tộc đã khơi mào cuộc khủng hoảng Senkaku hiện nay bằng đề xuất quyên tiền mua lại quần đảo – đã cảnh báo rằng Nhật Bản có nguy cơ sẽ trở thành “ngôi sao thứ 6 trên quốc kỳ Trung Quốc” nếu không đứng lên đối đầu với Bắc Kinh. Ông Ishihara đã từ chức thị trưởng để thành lập một đảng cực hữu mới và đã gây bất ngờ khi đứng thứ 2 trong các cuộc thăm dò dư luận, vượt lên trên cả đảng Dân chủ Nhật Bản của đương kim Thủ tướng Noda.

Tuy nhiên, bề ngoài, Nhật Bản vẫn thể hiện rằng mọi chuyện đang diễn ra bình thường.

Lực lượng phòng vệ hàng hải Nhật Bản đã mời đại diện tờ The Globe and Mail – hãng tin nước ngoài duy nhất – đến quan sát tình hình quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Thông điệp của Nhật Bản là mọi chuyện vẫn bình thường và tình hình vẫn đang trong tầm kiểm soát mặc dù các quan chức lực lượng này thừa nhận rằng họ không cả muốn đoán xem tiếp theo, Bắc Kinh sẽ hành động như thế nào.

“Chúng tôi đang giám sát chặt chẽ phía Trung Quốc và họ cũng đang giám sát chúng tôi sát sao. Đó là tình trạng đối đầu”, một người có mặt trên chiếc P-3 giải thích khi anh nhìn qua cửa số máy bay và quan sát các tàu Trung Quốc thêm một lần nữa. Một quan chức về quan hệ công chúng ngắt lời anh này và yêu cầu không dịch tiếp lời nói của anh nữa. “Mọi chuyện vẫn diễn ra như thường lệ”, vị quan chức này nói thay.

Nhưng phía Trung Quốc thì tuyên bố, tình hình sẽ không còn bình thường như trước kia nữa.

“Mặc dù chặng đường phía trước vẫn còn dài, Trung Quốc đã chống một cách hiệu quả sự ngạo mạn của Nhật Bản, buộc Nhật Bản phải thừa nhận quan điểm mới của Trung Quốc về quần đảo Điếu Ngư. Thế giới chấp nhận rằng Trung Quốc đang có những động thái nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình”, tờ Hoàn Cầu đăng một bài xã luận với giọng điệu hoan hỉ.

Nhật Bản vẫn giữ lập trường rằng không có vấn đề tranh chấp chủ quyền ở đây. Nhưng lập trường đó có vẻ như đang trái ngược với tình hình hiện nay.

“Họ sẽ không chấp nhận điều đó (rằng đây là quần đảo đang tranh chấp), nhưng trước thực tế đang diễn ra thì lập trường đó trở nên vô dụng. Chúng tôi mạnh hơn họ và chúng tôi cũng gần quần đảo đó hơn họ. Bây giờ khi các cuộc tuần tra của chúng tôi trở nên thường xuyên hơn thì họ lại đang bận rộn tìm mọi cách sao cho đuổi kịp năng lực của chúng tôi”, Xu Guangyu, một vị tướng của Quân đội giải phóng nhân dân Trung Quốc và hiện đang làm trưởng một nhóm cố vấn, nhận xét.

Còn Thiếu tướng hải quân Toshiya Yamazaki, phó tư lệnh Lực lượng canh gác bờ biển Nhật Bản tại Okinawa, người đã chứng kiến các nhân viên của lực lượng này phải “gồng mình” lên đối phó với các con tàu Trung Quốc thì nói rằng: “Mặc dù yêu cầu các tàu Trung Quốc phải rời đi, chúng tôi cũng phải để ý tới vấn đề an toàn. Tàu của họ cũng là tàu quốc gia nên chúng tôi phải thận trọng. Đây là vấn đề nhạy cảm giữa hai quốc gia nên chúng tôi cần phải đảm bảo rằng tình hình không leo thang”. 

Khi được hỏi liệu ông có nghĩ rằng phía Trung Quốc đang chiếm được “thế trên” trong cuộc đối đầu này không, Thiếu tướng Yamazaki nói với một giọng điệu như thể ông ước gì mình có thể cứng rắn hơn với tàu Trung Quốc: “Điều đó thuộc quyền quyết định của chính phủ quốc gia”.

Điều đó có nghĩa là tình hình Senkaku/Điếu Ngư sẽ còn tiếp tục bất ổn.

“Ở cả hai quốc gia, việc chuyển giao lãnh đạo có thể sẽ làm chính quyền hai nước không sẵn lòng hợp tác haygiảm nhẹ căng thẳng và điều đó sẽ khuyến khích các chính sách cứng rắn hơn”, Taylor Fravel, một chuyên gia về an ninh Đông Á tại Học viện công nghệ Masachusetts, bình luận.

Ong Fravel cho rằng chỉ cần mắc một sai lầm tại vùng biển quanh Senkaku là một hoặc cả hai bên sẽ điều tàu chiến ra các quần đảo. “Nếu có biến cố như tàu của 2 chính phủ va chạm nhau khiến cho người của 1 hoặc cả hai bên bị thương hoặc thiệt mạng thì hai bên sẽ phải có hành động đáp trả  mạnh mẽ hơn”, chuyên gia Fravel cảnh báo.