Nhật sẽ bỏ xa Trung Quốc để thành cường quốc hàng đầu Đông Á?

Dự đoán của GPF gây nhiều tranh cãi bởi dù Trung Quốc sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề nghiêm trọng trong những năm tới nhưng Nhật Bản lại có dân số chỉ bằng một phần mười dân số của Trung Quốc. Ngoài ra, dân số Nhật Bản không chỉ già đi mà còn đang giảm. Tổng nợ công của chính phủ Nhật Bản hiện đã lên đến 229% tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Vậy, làm thế nào Nhật Bản có thể trỗi dậy trong 25 năm tới thành cường quốc hàng đầu Đông Á theo như dự báo của GPF?

Kinh tế Trung Quốc theo vùng

Bản đồ trên đây thể hiện sự đóng góp cho GDP của Trung Quốc ở 4 vùng địa lý. Dữ liệu được lấy từ Cục Thống kê Quốc gia của Trung Quốc. Trung Quốc thường sử dụng cách phân chia này để đánh giá kinh tế ở cấp độ theo vùng.

Những dữ liệu trên thể hiện sự chênh lệch đáng chú ý cũng chính là điểm yếu kém của nền kinh tế Trung Quốc. GDP của Trung Quốc năm 2015 là 72,3 nghìn tỷ nhân dân tệ. Nhìn qua, ta có thể thấy, khu vực phía đông ven biển đóng góp hơn một nửa trong số đó (37,3 nghìn tỷ nhân dân tệ). Khu vực trung tâm và phía tây, mỗi vùng đóng góp khoảng 20% GPD của Trung Quốc. Nhưng hãy xem xét kỹ hơn.

Khu vực phía tây chiếm hơn một nửa tổng diện tích đất Trung Quốc nhưng chỉ tạo ra số của cải bằng khu vực trung tâm nhỏ bé và chưa được bằng một nửa GDP của khu vực phía đông nhỏ hơn nữa.

Khu vực đông bắc gần như “ngoài cuộc” khi chỉ đóng góp 5,8 nghìn tỷ nhân dân tệ (chưa đến 8%) cho GDP của Trung Quốc. Hầu hết các hoạt động kinh tế của khu vực này thuộc ngành công nghiệp nặng và đã bị áp lực nặng nề khi Trung Quốc nỗ lực tăng nhu cầu trong nước và giảm sự phụ thuộc vào xuất khẩu.

Vậy số liệu trên có ý nghĩa gì trong thực tiễn?

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe

Nghèo đói là điểm yếu lớn nhất của Trung Quốc

Điểm yếu lớn nhất cũng là kẻ thù mạnh nhất của kinh tế Trung Quốc là đói nghèo. Sự chênh lệch về kinh tế giữa các khu vực tồn tại ở nhiều quốc gia trên thế giới. Nhưng ở Trung Quốc, tình trạng này luôn đặc biệt nghiêm trọng. Số dân khổng lồ của Trung Quốc đã “phóng đại” vấn đề này.

Năm 1981, khoảng 1 tỷ người Trung Quốc sống dưới mức 3,10 USD/ngày. Dữ liệu mới nhất của Ngân hàng Thế giới (từ năm 2010) cho thấy con số trên đã giảm xuống còn 360 triệu người.

Đó là một thành tựu lớn nhưng vẫn chưa đủ.

Trung Quốc đã phát triển với tốc độ đáng kể trong 30 năm qua, nhưng sự tăng trưởng bị chậm lại. 360 triệu người vẫn sống trong cảnh nghèo đói.

Bản đồ cho thấy rằng hầu hết các thành công kinh tế của Trung Quốc chỉ diễn ra ở các khu vực bờ biển nhỏ bé chứ không phải phần còn lại to lớn của Trung Quốc.

Con dao hai lưỡi của Trung Quốc

Trung Quốc là quốc gia đông dân nhất thế giới và có diện tích lớn thứ tư thế giới. Đây là một nguồn năng lượng tuyệt vời nhưng cũng chính là thách thức.

Những lợi thế bao gồm Trung Quốc có thể triển khai một quân đội khổng lồ và khả năng huy động nguồn nhân lực cũng khổng lồ. Tuy nhiên, với dân số và diện tích lớn như vậy, Trung Quốc gặp nhiều thách thức lớn trong việc đảm bảo an ninh quốc gia cũng như bảo vệ biên giới.

Còn Nhật Bản thì sao?

GDP của Nhật Bản theo khu vực

Năm 2013, GDP của Nhật Bản là 508,6 nghìn tỷ yên (tương đương 32 nghìn tỷ nhân dân tệ). Giống như Trung Quốc, kinh tế Nhật Bản cũng được chia thành thành các khu vực. Nhìn bản đồ trên đây cũng có thể thấy sự chênh lệch lớn về mức độ giàu có ở các khu vực khác nhau.

Nhật Bản gồm 4 đảo chính: Kyūshū, Shikoku, Honshu và Hokkaido. Trong đó Honshu (đảo có diện tích và dân số lớn nhất của Nhật Bản) được chia thành 5 khu vực khác (Chubu, Kanto, Kansai, Chugoku, Shikoku). 5 khu vực này chiếm 87% nền kinh tế Nhật Bản. Tuy nhiên trong đó riêng Kanto (bao gồm Tokyo) đã chiếm tới 43%. Riêng Tokyo chiếm 18%.

Lợi thế của Nhật Bản

Tuy nhiên, khác với Trung Quốc, sự giàu có của Nhật Bản được phân bổ đồng đều hơn bởi số dân của Nhật Bản chỉ gần bằng một phần mười số dân Trung Quốc. Ngoài ra, hình dáng hẹp, kéo dài của  lãnh thổ của Nhật Bản cũng như việc xung quanh Nhật Bản toàn biển đã giúp nước này không phải đối phó với sự chênh lệch về cơ hội kinh tế giữa các vùng như của Trung Quốc.

Tại Nhật Bản, chỉ có Tokyo là có mức thu nhập bình quân cao hơn hẳn so với phần còn lại của đất nước và nguyên nhân cũng một phần là do chi phí ở Tokyo cao hơn những thành phố khác.

Thách thức lớn nhất của Nhật Bản

Điểm yếu lớn của Nhật Bản là phụ thuộc vào nhập khẩu thực phẩm và nguyên liệu thô. Nhật Bản dựa gần như hoàn toàn vào nhập khẩu đối với các mặt hàng chủ lực như lúa mì, lúa mạch, ngô và đậu nành.

Hiện tại, Nhật Bản vẫn còn phụ thuộc vào các nguồn năng lượng nước ngoài. Ngay cả trước khi xảy ra sự cố với lò phản ứng hạt nhân Fukushima năm 2011, Nhật Bản cũng đã phải nhập tới 80% nhu cầu năng lượng. Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ, từ năm 2012, con số đó đã tăng lên gần 91%.

Ngoài ra, một số người còn cho rằng vấn đề lớn của Nhật Bản là nhân khẩu học. Đúng là Nhật Bản có dân số già đi nhanh chóng. Nhưng Trung Quốc cũng vậy. Hầu hết các nước châu Âu cũng đang phải đối mặt với vấn đề tương tự.

Nhưng Nhật Bản có nhiều lựa chọn để giải quyết những thách thức đó

Nhật Bản là một trong những nhà đầu tư hàng đầu thế giới về nghiên cứu trí tuệ nhân tạo, tự động hóa và công nghệ robot để duy trì năng suất.

Khu vực Châu Á-Thái Bình Dương rộng lớn cũng giúp Nhật Bản tìm người lao động để giải quyết vấn đề dân số già.

Nhật Bản có diện tích đứng thứ 62 thế giới và có dân số đứng 11 thế giới nhưng Nhật Bản không phải gặp nhiều thách thức về an ninh trong nước như Trung Quốc.