Nhật - Ấn xích lại gần nhau

Bộ trưởng ngoại giao Nhật Bản và Ấn Độ.

Cuối tuần trước, Bộ trưởng ngoại giao Ấn Độ S.M. Krishna đã đến Tokyo và mang theo một thông điệp rất rõ ràng – New Delhi quan tâm đến việc thắt chặt quan hệ với Nhật Bản.

Trong một cuộc họp với người đồng cấp Nhật Bản, Koichiro Gemba, hai người khổng lồ châu Á có vẻ đã đi đến thống nhất một số nội dung căn bản. Một trong các nội dung đó là việc Hoa Kỳ sẽ tham gia cùng Ấn Độ và Nhật Bản để xây dựng mối quan hệ ba phương. Nhưng có lẽ điểm thú vị hơn là ý tưởng hợp tác quân sự giữa hai nền kinh tế lớn thứ hai và thứ ba của châu Á này.

Hợp tác quân sự sẽ bao gồm các khóa hợp tác huấn luyện giữa Lực lượng Quốc phòng trên biển Nhật Bản và Hải quân Ấn Độ. Chi tiết về các hoạt động hợp tác sẽ được bàn bạc kỹ lưỡng trong tương lai gần, cụ thể là trong chuyến thăm Nhật của Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ A.K. Antony tuần này. Nhưng dù cho chi tiết về hợp tác quân sự giữa hai nước chưa được rõ ràng, thì các nhà làm luật ở Bắc Kinh cũng đã đang lo lắng dõi theo các cuộc đàm phán này.

Tuy nhiên các cuộc đàm phán giữa hai ông Krishna và Gemba không chỉ đề cập đến hợp tác quân sự. Hai bên còn thỏa thuận cùng nhau phát triển khai thác kim loại đất hiếm, một loại nguyên liệu có vai trò quan trọng đối với các ngành công nghiệp công nghệ cao của Nhật và hiện Ấn Độ đang là quốc gia sở hữu một khối lượng rất lớn loại nguyên liệu này. Thỏa thuận đó sẽ được phía Nhật Bản đặc biệt chào đón vì nó giúp nước này giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Năm ngoái việc Trung Quốc dừng xuất khẩu đất hiếm cho thấy nước này không hề do dự trong việc dùng hàng hóa làm công cụ ngoại giao.

Chính phủ Nhật đã đưa 7 công ty Ấn Độ ra khỏi danh sách các công ty bị cấm hợp tác công nghệ cao. Động thái này sẽ không chỉ giúp xuất khẩu một lượng lớn đất hiếm từ Ấn Độ sang Nhật Bản mà còn giúp thúc đẩy tăng trưởng thương mại công nghệ cao giữa hai quốc gia.

Hạt nhân dân sinh

Một nội dung hợp tác quan trọng khác là thỏa thuận hợp tác hạt nhân dân sinh mà hai nước đạt được từ năm ngoái. Tuy nhiên dự kiến thỏa thuận này sẽ trật khỏi bàn nghị sự do sự kiện ở Fukushima hồi tháng 3 và mặc dù vấn đề này đã được hai ông Krishna và Gemba đề cập, cho đến nay vẫn chưa có bước đột phá nào.

“Tôi cũng đã thảo luận với Bộ trưởng Ngoại giao Gemba về hợp tác hạt nhân dân sinh giữa hai nước”, ông Krishna phát biểu, “như mọi người đã biết chúng tôi đã trải qua ba vòng đàm phán về vấn đề này và sau buổi thảo luận ngày hôm nay, tôi rất lạc quan về kết quả của buổi đàm phán.”

Về phần mình, ông Gemba cho biết hai bên đã thỏa thuận thúc đẩy các cuộc thương lượng về năng lượng hạt nhân, mặc dù ông cũng nói thêm “tôi cũng đã giải thích để ông Krishna hiểu rằng hơn ai hết người dân Nhật hiểu cần phải giảm vũ khí hạt nhân và vũ khí hủy diệt hàng loạt vì chính chúng tôi đã từng là nạn nhân của bom nguyên tử.”

Mối quan hệ này được dự đoán sẽ được thúc đẩy khi ông Antony gặp người đồng nhiệm, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Yasuo Ichikawa. Các cuộc thảo luận sẽ xoay quanh một loạt các vấn đề trong đó có an ninh hàng hải, cướp biển ở vịnh Aden, khủng bố, hỗ trợ nhân đạo, cứu trợ thảm họa và hợp tác với Liên Hợp Quốc về gìn giữ hòa bình.

Mối quan hệ ấm lên giữa Ấn Độ và Nhật đã được Mỹ ngấm ngầm ủng hộ sau khi chứng kiến Trung Quốc ngày càng ứng xử quyết liệt hơn hơn trong những năm vừa qua.

Nhưng trong khi Washington ngày càng lo ngại về chính sách ngoại giao của Trung Quốc về các vấn đề khu vực thì Bắc Kinh lại quan sát với sự thích thú khi Nhật và Ấn bắt tay nhau về vấn đề châu Phi – châu lục từ lâu đã trở thành sân sau của Trung Quốc.

Nhật Bản và Ấn Độ đã khởi động đàm phán về châu Phi dưới sự ủng hộ nhiệt liệt từ phía Mỹ. Washington vẫn luôn khuyến khích New Delhi và Tokyo chủ động về vấn đề châu Phi và hai nước đã có các cuộc đàm phán về châu lục này tại Tokyo hồi tháng 10.

Đôi bên cùng có lợi

Về mặt kinh tế, việc thúc đẩy hợp tác giữa hai nước được thực thi thông qua chương trình Sáng kiến hợp tác kinh tế đặc biệt (SEPI) bắt đầu từ năm ngoái. SEPI được Tổng lãnh sự Ấn Độ một tả là “các dự án đi đầu có tầm quan trọng chiến lược và có tầm nhìn xa”. Nhật Bản đã cam kết sẽ dành các khoản quỹ lớn và hỗ trợ kĩ thuật cho các sự án SEPI trong khuôn khổ chương trình trợ giúp phát triển và có vẻ như Nhật Bản đã cam kết cấp ODA cho Ấn Độ bất chấp tình hình tài chính khó khăn hiện nay.

Nhìn một cách tổng thể, Nhật Bản và Ấn Độ trở thành các đồng minh một cách tự nhiên, các lí tưởng về ngoại giao của hai nước khá tương đồng và cả hai đều lo ngại về tình trạng chia rẽ bắt nguồn từ một Trung Quốc đang lên. Nhưng thắt chặt quan hệ không chỉ bắt nguồn từ các vấn đề bên ngoài mà còn giúp bản thân hai nước được lợi. Trong bối cảnh một Nhật Bản già cỗi đang tìm thị trường mới, thì một Ấn Độ trẻ trung sẽ đáp ứng được nhu cầu đó. Về phần mình, Ấn Độ cần các bí quyết công nghệ của Nhật Bản về xây dựng cơ sở hạ tầng.

Một Trung Quốc đang lên rõ ràng đẩy hai nước đến gần nhau hơn nhưng dù thế nào, việc Nhật Bản và Ấn Độ thắt chặt hợp tác vẫn là điều tất yếu.

Lê Dung