Ngoại trưởng Mỹ thăm Nga: Khó bắt tay mặn nồng

Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson

Sau khi ông Rex Tillerson được Tổng thống Donald Trump bổ nhiệm làm Ngoại trưởng Mỹ, nhiều chuyên gia phân tích đã cho rằng quan hệ Nga-Mỹ sẽ có nhiều cơ hội được cải thiện. Tuy nhiên, ngay trước chuyến thăm Nga ngày 11-12/4 tới, ông Tillerson đã đưa ra những tuyên bố thể hiện lập trường hết sức cứng rắn của Mỹ trong quan hệ với Nga.

Theo xác nhận của Nhà Trắng, ông Rex Tillerson sẽ thực hiện chuyến thăm Nga trong hai ngày, từ 11-12/4. Chuyến thăm này được thực hiện trong bối cảnh quan hệ Nga-Mỹ đột ngột trở nên căng thẳng sau vụ Mỹ sử dụng 59 tên lửa Tomahawk để tấn công vào Syria ngày 7/4 vừa qua.

Đây là chuyến thăm Nga đầu tiên của ông Rex Tillerson trên cương vị Ngoại trưởng Mỹ nhưng không phải là lần đầu tiên đến Nga của ông Tillerson trên cương vị một nhà kinh tế. Ông Tillerson được cho là có mối quan hệ thân thiết với Tổng thống Nga Putin khi ông còn là Chủ tịch công ty Exxon Mobil. Trên cương vị này, ông Tillerson cũng có mối quan hệ khá mật thiết với Chủ tịch Rosnheft là Igor Sechin, người được coi là trợ thủ đắc lực của ông Putin.

Chính những mối quan hệ này khiến Moscow “mừng thầm” khi Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định bổ nhiệm ông Tillerson làm Ngoại trưởng Mỹ và được quốc hội nước này thông qua.

Tuy nhiên, những tháng hoạt động đầu tiên của chính quyền Tổng thống Donald Trump cho thấy Nga sẽ khó có cơ sở để hy vọng vào việc tích cực cải thiện mối quan hệ với Mỹ.

Vụ Mỹ tấn công căn cứ Shayrat của Syria bằng 59 tên lửa Tomahawk có thể coi là “dấu chấm hết” cho hy vọng này của Nga. Đích thân Tổng thống Nga Putin đã gọi hành động của Mỹ là “xâm lược”, còn Thủ tướng Nga Medvedev cũng tuyên bố rằng “Mỹ đang đứng trên gianh giới đụng độ quân sự với Nga”.

Trong bối cảnh này, chuyến thăm Moscow của Ngoại trưởng Tillerson sẽ xác định xu hướng quan hệ tiếp theo của hai bên – liệu Moscow còn hy vọng vào quan hệ đối tác với Washington hay Moscow-Washington sẽ vẫn là những đối thủ “cứng cựa” của nhau. Theo như tuyên bố của chính quyền Donald Trump, điều này hoàn toàn phụ thuộc vào quan điểm của Điện Kremlin.

Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ McMaster trước chuyến thăm Nga của ông Tillerson đã tuyên bố trên kênh truyền hình Fox News rằng “quan hệ giữa Mỹ với Nga sẽ theo chiều hướng mà Moscow mong muốn”.

“Liệu họ có muốn đây là mối quan hệ đối thủ cạnh tranh không? Tôi không cho rằng kịch bản này đáp ứng được các lợi ích của Nga. Hay là họ muốn mối quan hệ này cho phép hai bên tìm được lĩnh vực hợp tác cùng có lợi”- ông McMaster tuyên bố.

Theo Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ, đây sẽ là điểm mấu chốt trong chuyến thăm Nga của Ngoại trưởng Mỹ Tillerson. “Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ quyết tâm làm tất cả để thúc đẩy các lợi ích của Mỹ. Nếu cần phải phối hợp với các quốc gia khác để đảm bảo an ninh cho chúng tôi thì Tổng thống Mỹ sẽ hành động như vậy”- ông McMaster nhấn mạnh, đồng thời cho biết để đạt được điều này, Nga cần “xem xét lại những gì họ đang thực hiện ở Trung Đông”.

Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov

Theo hãng thông tấn Bloomberg, Ngoại trưởng Mỹ Tillerson khi ở Nga có thể sẽ phải nghe rất nhiều tuyên bố cứng rắn của Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov. Còn Tổng thống Nga Putin có thể sẽ không đón tiếp ông Tillerson khi chính Thư ký Báo chí của Tổng thống Nga Dmitri Peskov cho biết trong kế hoạch làm việc của Tổng thống Putin “không có phần làm việc với ông Tillerson”.

Bản thân ông Tillerson ngay trước chuyến thăm Nga cũng đã có những tuyên bố hết sức cứng rắn về quan điểm trong quan hệ với Nga. Ông cũng ngầm chỉ trích, coi Nga là “không đủ năng lực” trong việc ngăn cản Syria duy trì vũ khí hóa học và sử dụng vũ khí này tấn công ở Idlib.

Ông Tillerson cũng cáo buộc Nga phá vỡ thỏa thuận với Mỹ về tiêu hủy lượng vũ khí này, cũng như nỗ lực can thiệp vào các cuộc bầu cử ở châu Âu bằng các biện pháp như đã từng áp dụng đối với bầu cử Tổng thống Mỹ.

Ngoài các vấn đề trên, ông Tillerson khi đến Nga cũng sẽ phải cùng Nga thống nhất các bước đi tiếp theo trong cuộc chiến chống khủng bố IS, cũng như xác định quan điểm đối với Tổng thống Syria Bashar al-Assad.

Trước chuyến thăm Nga của ông Tillerson, hàng loạt quan chức Mỹ đã lên tiếng về sự cần thiết phải tìm kiếm con đường, biện pháp loại bỏ quyền lực của ông Bashar al-Assad.

Theo truyền thông Nga, quan điểm của chính quyền mới ở Mỹ đối với cuộc khủng hoảng Syria mới đang ở trong giai đoạn hình thành. Do đó sẽ rất khó để nhận định về đối thoại giữa Mỹ với Nga trong vấn đề này sẽ phát triển theo xu thế nào. Tuy nhiên, những tuyên bố trên của ông Tillerson cho thấy sẽ khó có hy vọng cho một sự lạc quan.

Cụ thể, ông Tillerson tuyên bố cần gây áp lực để buộc Nga tuân thủ “Hiệp định Minsk” mặc dù Moscow nhiều lần tuyên bố họ không phải là một bên tham hiệp định này. Hay như tuyên bố của ông Tillerson rằng “các lệnh cấm vận của Mỹ chống Nga liên quan vấn đề Ukraine và Crimea sẽ vẫn có hiệu lực cho đến khi Moscow đảo ngược các nỗ lực của họ”.

Giới phân tích cho rằng trong thời gian ở Nga, ông Tillerson còn có thể cáo buộc Nga thực hiện các nỗ lực gây ảnh hưởng lên cuộc bầu cử Tổng thống ở Mỹ năm 2016.

Chính những động thái trên của “người được Nga hy vọng” cho thấy quan hệ Nga-Mỹ vẫn còn tồn tại quá nhiều bất đồng để có thể hy vọng vào sự cải thiện nào đó như khi ông Tillerson mới được bổ nhiệm chức vụ Ngoại trưởng Mỹ.