Nga - EU “đại chiến” ở Ukraine? Không phải bây giờ

Binh sỹ và xe quân sự Nga ở Crimea - Ukraine.

Nóng lên từng giờ

Điều gì đã xảy ra ngay sau khi chính quyền của cựu Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych bị lật đổ?

Tổng thống Nga đã ra lệnh tập trận quân sự quy ​​mô lớn sát biên giới với Ukraine. Xe tăng, xe bọc thép, máy bay trực thăng chiến đấu Nga đã xuất hiện ở bán đảo Crimea. Lính đặc nhiệm Nga đã tiếp quản và kiểm soát các sân bay quốc tế, sân bay quân sự ở Crimea. Ngày 1/3, DUMA quốc gia Nga đã phê chuẩn yêu cầu của Tổng thống Putin về việc cho phép triển khai quân đội Nga ở Ukraine “cho đến khi tình hình ổn định trở lại” đồng thời đề nghị ông Putin triệu hồi đại sứ Nga tại Washington về nước để phản ứng với những phát ngôn “hiếu chiến” của Tổng thống Mỹ Obama.

Về phía Mỹ và phương Tây, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cảnh báo rằng "bất kỳ sự can thiệp quân sự nào cũng sẽ vi phạm sự toàn vẹn lãnh thổ có chủ quyền của Ukraine và đó sẽ là sai lầm rất nghiêm trọng". Ngày 1/3, Tổng thống Mỹ Barack Obama tuyên bố “nếu Nga can thiệp quân sự vào Ukraine, họ sẽ phải trả giá đắt” còn trước đó Tổng thư ký NATO Anders Fogh Rasmussen đã kêu gọi "Nga không nên thực hiện bất kỳ hành động nào có thể leo thang căng thẳng hoặc tạo ra sự hiểu lầm".

Trong lúc này, một số nguồn tin (chưa được xác nhận chính thức) cho rằng, hạm đội 6 của hải quân Mỹ đang trên đường tiến về Crimea còn NATO đã cho triển khai “vài ngàn quân” ở biên giới phía Tây Ukraine.

Một cuộc chiến tranh chuẩn bị được châm ngòi?

Không. Điều đó có thể xảy ra nhưng không phải là lúc này. Theo phân tích của chuyên gia Kimberly Marten – Giáo sư ngành Khoa học Chính trị (ĐH Columbia – Mỹ) trên tạp chí Foreign Affair (thuộc Ủy ban đối ngoại – Quốc hội Mỹ) thì tất cả các bên có thể tham chiến trong cuộc chiến tranh này đều không có đủ khả năng và cũng không hề muốn khai hỏa.

Con bài “Khí đốt” hết thiêng

Đến nay, các nhà hoạch định chính sách phương Tây lo lắng nhất hai kịch bản có thể xảy ra ở Ukraine là: Nga sẽ cấm vận khí đốt đối với Ukraine và EU bị ảnh hưởng, hoặc sẽ tấn công vào bán đảo Crimea của Ukraine.

Trong lịch sử, “con bài” cấm vận khí đốt đã được Nga sử dụng khá hiệu quả và đã từng khiến cho cả Ukraine và EU phải lùi bước. Vào tháng 1/2006 và 2009, Gazprom – Hãng dầu khí quốc gia Nga đã khóa đường ống dẫn khí đốt sang Ukraine để buộc quốc gia này phải nhượng bộ trong cuộc tranh chấp về giá cả. Hầu hết doanh số bán khí đốt tự nhiên của Nga sang châu Âu đều phải đi qua Ukraine, do đó động thái của Nga đã khiến một số quốc gia thành viên EU phải đối mặt với sự thiếu hụt nhiên liệu sưởi ấm quan trọng trong mùa đông khắc nghiệt của châu lục này.

Các quốc gia EU này có thể tìm kiếm một nhà cung cấp mới, nhưng họ đã không thể vì giá bán cao hơn và nguồn cung không ổn định. Họ cho rằng lỗi là của Kiev chứ không phải của Moscow và gây sức ép bắt Ukraine phải nhượng bộ. Ngày nay, khoảng 1/3 lượng khí đốt tự nhiên đang tiêu thụ ở EU vẫn là của Nga thông qua các hợp đồng kéo dài đến tận năm 2020. Một số quốc gia thậm chí còn mua nhiều hơn so với hồi năm 2008, bởi Gazprom cung cấp khí đốt với giá rẻ nhất.

Nhưng mọi thứ giờ đã khác. EU đã ưu tiên các dự án cơ sở hạ tầng mới để tạo điều kiện nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng từ Tây Âu và các nơi khác. Gazprom đang phải đối mặt với một tương lai ngày càng không chắc chắn ở châu Âu. Nói cách khác, con bài sử dụng Gazprom để cấm vận khí đốt cho Ukraine không còn nhiều hiệu quả và có nguy cơ chọc giận châu Âu. Hơn nữa, được sự trì trệ kinh tế gần đây của Nga khiến nước này không muốn để mất bất kỳ khoản doanh thu và xuất khẩu khí đốt – một phần rất lớn trong GDP của Nga.

Chiến tranh – Các bên đều không muốn

Dựa vào lịch sử các cuộc chiến ngắn ngày mà Nga đã thực hiện gần đây, người ta dự báo một kịch bản tương tự có thể xảy ra ở Crimea và Ukraine là: Khi các nhóm phát xít mới và người Tarta ở Crimea quay sang tấn công người Nga (chiếm hơn 60% dân số), Nga sẽ tuyên bố đưa quân vào để bảo vệ an toàn cho đồng bào mình và cuộc chiến tranh sẽ nổ ra.

Nhưng khác với các cuộc chiến trước đó, lần này Nga khó lòng giành chiến thắng nhanh chóng bởi quân đội Ukraine lớn gấp 4 lần quân đội Gruzia. Quân đội Ukraine có một lịch sử xây dựng lâu dài và luôn được chuẩn bị để trở thành tuyến đầu của một cuộc chiến tranh lớn. Thêm vào đó, những năm gần đây hàng trăm binh sĩ người Ukraine đã được cử đi tham gia các nhiệm vụ quốc tế cùng với quân đội Mỹ và NATO như ở Bosnia -Herzegovina, Kosovo, Afghanistan và Iraq. Hoa Kỳ đã đào tạo hơn 500 cán bộ Ukraine trên đất Mỹ thông qua chương trình Giáo dục Quốc tế và truyền bá những ý tưởng thân phương Tây.

Về lý thuyết là như thế, nhưng thực tế quân đội Ukraine sẽ gặp vô số khó khăn do phần lớn dân số Crimea và một số vùng hiện vẫn công khai ủng hộ Nga. Nếu Kiev mạo hiểm, cuộc chiến sẽ không chỉ dừng ở Crimea mà còn lan rộng sang những khu vực khác. Hơn nữa, mặc dù các nhà lãnh đạo của Mỹ và châu Âu đã lên tiếng phản đối sự can thiệp quân sự của Nga, nhưng đến nay họ vẫn chưa làm gì để ngăn chặn nó. Nguyên nhân được cho là cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính từ năm 2008 đến nay đã khiến EU kiệt quệ. Người dân EU vốn đang vô cùng mệt mỏi bởi các chính sách thắt lưng buộc bụng, nay phải gánh thêm cuộc chiến tranh Ukraine cùng với NATO, chắc chắn họ sẽ phản đối. Đó là chưa kể, EU và Nga đang có một số dự án hợp tác xây dựng đường ống dẫn khí đốt chung.

Chưa hết, EU sẽ không đủ tự tin để đi đến chiến tranh nếu thiếu đồng minh quan trọng nhất, đồng thời cũng là một thành viên NATO là nước Mỹ. Tổng thống Barack Obama đã tuyên bố và đang thực hiện chính sách “xoay trục về châu Á – Thái Bình Dương” và mới đây, Bộ trưởng Quốc phòng Chuck Hagel cùng với Quốc hội Mỹ đã thông qua chính sách cắt giảm quy mô quân đội xuống mức thấp nhất kể từ Chiến tranh thế giới thứ 2 trở lại đây. Chính vì thế, khả năng của việc Mỹ sẽ “sát cánh” cùng Ukraine trong cuộc chiến tranh là rất nhỏ.

Hạm đội Biển Đen của Nga đang đóng quân tại Crimea.

Quan trọng hơn nữa, “có lẽ phe đối lập ở Ukraine đã không hiểu ý của phương Tây” rằng họ chỉ hỗ trợ cho các cuộc đấu tranh bất bạo động tại Ukraine. Các nhà ngoại giao và các cố vấn dân chủ của phương Tây đã đặt tất cả nỗ lực của họ vào việc giáo dục các nhóm xã hội dân sự Ukraine về hoạt động biểu tình ôn hòa có hiệu quả, giống như họ đã làm ở Georgia trong cuộc Cách mạng Hoa hồng. Họ cũng từng cảnh báo Ukraine ngăn chặn các phần tử dân tộc cực đoan xâm nhập để “làm phức tạp tình hình”.