Mỹ sẽ bỏ trục châu Á vì 'sợ gấu Nga thức giấc'?

Châu Âu hiện đang lâm vào cuộc khủng hoảng chính trị tồi tệ nhất kể từ thời Chiến tranh Lạnh trong vòng xoáy Nga – Ukriane đặc biệt sau khi Matxcova đồng ý sáp nhập Cộng hòa tự trị Crimea vào lãnh thổ nước này. 

Cuộc khủng hoảng Ukraine đã buộc Mỹ tái cân nhắc vai trò của mình trong khối NATO, hoạt động triển khai quân tới vùng Đông Âu cũng như tái cơ cấu hệ thống phòng thủ tên lửa tại Ba Lan và Cộng hòa Czech. 

Nhưng trên hết, Mỹ cần xem xét lại chính sách trục châu Á. 

Binh sĩ Nga đứng canh căn cứ quân sự cũ của quân đội Ukraine tạiPerevalne, ngoại ô thành phố Simferopol thuộc Crimea hôm 27/3

Theo giới chuyên gia, chỉ cần thiếu thận trọng, Mỹ sẽ đẩy mình vào thế bí trong khi quan hệ với Nga lại ngày càng xuống dốc. 

Câu hỏi đặt ra hiện nay là liệu Crimea có đang trở nên quan trọng hơn trục châu Á? Trên tờ New York Times, chuyên gia phân tích Roger Cohen cho rằng: "Rõ ràng, chính sách trục châu Á không phải là ưu tiên hàng đầu hiện nay". 

Song rõ ràng, khối lượng giao dịch thương mại của Mỹ với châu Á lại đang lớn gấp đôi so với châu Âu. Ngoài ra, mối tương quan sức mạnh toàn cầu cũng đang dịch chuyển mạnh mẽ đặc biệt là khu vực khủng hoảng đồng euro. 

Trong khi đó, so với Nga, sức mạnh tăng trưởng nhanh chóng cả về kinh tế và quân sự của Trung Quốc mới là điều khiến Mỹ lo ngại nhất. Đặc biệt sau chuỗi sự kiện Trung Quốc thiết lập chính sách an ninh quốc gia trên Biển Đông và việc đơn phương tuyên bố thiết lập "Vùng nhận diện phòng không biển Hoa Đông" hồi năm ngoái. 

Do đó, chính sách trục châu Á của Mỹ đang phải làm nhiệm vụ giữa một bên là ngăn chặn những mối đe dọa từ Trung Quốc trong tương lai và một bên là gây dựng mối quan hệ hợp tác song phương giữa hai cường quốc trên thế giới. 

Trước chuyến thăm lần thứ tư tới khu vực châu Á kéo dài 10 ngày để tham dự Hội thảo Quốc phòng Mỹ - ASEAN tại Hawaii vào ngày 2/4, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel khẳng định bất chấp cuộc khủng hoảng chính trị tại Ukraine và cuộc nội chiến Syria vẫn đang tiếp diễn, Mỹ cam kết duy trì chính sách trục châu Á. 

Phát biểu trước giới báo chí tại Lầu Năm Góc hôm 31/3, Bộ trưởng Hagel cho biết mục đích chuyến thăm tới châu Á lần này nhằm "khẳng định chắc chắn những mối quan tâm tái cân bằng chiến lược của Mỹ cũng như lời cam kết đối với các quốc gia đồng minh tại châu Á – Thái Bình Dương". 

Trong chính sách trục châu Á, Mỹ sẽ đưa 60% lực lượng hải quân tới Thái Bình Dương vào năm 2020

Ông Hagel cũng nhấn mạnh: "Cuộc họp tại Hawaii và toàn bộ các phiên thảo luận trong chuyến công tác sẽ chú trọng tới tầm quan trọng của chính sách tái cân bằng". Theo Bộ trưởng Hagel, Mỹ đã đóng vai trò "cường quốc Thái Bình Dương trong nhiều năm qua. Chúng tôi sẽ tiếp tục xây dựng các mối quan hệ và đối tác như chúng tôi vẫn làm". 

Trong chuyến thăm tới châu Á – Thái Bình Dương lần thứ tư ở cương vị Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ trong một năm qua, ông Hagel sẽ gặp gỡ các quan chức quốc phòng của 10 nước thành viên ASEAN trước khi tới Nhật Bản, Trung Quốc và Mông Cổ. Trong đó, Hội thảo quốc phòng được tổ chức tại Hawaii vào ngày 1/4  là lần đầu tiên Mỹ giữ vai trò chủ tọa. 

Việc ông Hagel mời các quan chức quốc phòng ASEAN nhóm họp tại Hawaii trong sự kiện Đối thoại Shangri-La tại Singapore vào hồi tháng Sáu năm ngoái cho thấy chính quyền của Tổng thống Barack Obama đang đẩy nhanh và sâu rộng mối quan hệ hợp tác giữa Mỹ và ASEAN. 

Ngoài ra, cuộc họp hôm 2/4 tại Hawaii cũng thể hiện sự quan tâm của Mỹ về mối quan hệ hợp tác tăng cường sức mạnh quốc phòng giữa các quốc gia thành viên trong khối ASEAN. 

Trước bài học về tinh thần hợp tác gắn bó giữa NATO tại châu Âu với Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh tại vịnh Péc-xích, Mỹ mong muốn xây dựng một lực lượng quân sự trên toàn khu vực châu Á. Để đạt được thành công, mục tiêu trên cần sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia trong khu vực. Tuy nhiên, mối quan hệ gắn bó này dường như "vắng bóng" trên toàn khu vực châu Á nói chung và Đông Nam Á nói riêng. 

Hồi tuần trước, Thư ký phụ trách báo chí của Lầu Năm Góc, Thiếu tướng Hải quân John Kirby cũng đã đưa ra lời giải thích cho chuyến công tác tới châu Á của Bộ trưởng Quốc phòng khi cho biết: "ông Hagel chuẩn bị tham gia một cuộc thảo luận sâu rộng về cách thức cải thiện năng lực của các đồng minh cũng như khả năng tương tác giữa các đối tác và bằng hữu". 

Tái cam kết hỗ trợ đồng minh châu Á

Lời khẳng định duy trì chính sách trục châu Á được thể hiện rõ nhất qua lịch trình thảo luận chi tiết giữa Bộ trưởng Hagel với một số quốc gia trong chuyến thăm lần này.

Sau khi tham dự cuộc Hội thảo Quốc phòng ASEAN, ông Hagel sẽ tới Nhật Bản. Đây là chuyến thăm thứ hai tới Tokyo của ông Hagel với tư cách Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ. Theo đó, các cuộc họp của ông Hagel tại Tokyo sẽ tập trung vào những nội dung đang được thảo luận gần đây liên quan tới chủ đề hợp tác an ninh Mỹ - Nhật, giao cho Tokyo thêm quyền độc lập hơn và tự quyết tại châu Á. 

Tuyên bố đơn phương thiết lập "Vùng nhận diện phòng không biển Hoa Đông" của Trung Quốc hồi năm ngoái buộc Mỹ lên tiếng phản đối

Trong chuyến thăm tới Trung Quốc lần đầu tiên với vai trò Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, ông Hagel sẽ trao đổi với Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc, Thượng tướng Thường Vạn Toàn – người từng thực hiện chuyến thăm tới Mỹ hồi tháng Tám năm ngoái. 

Tại Bắc Kinh, ông Hagel sẽ nỗ lực thắt chặt mối quan hệ song phương Trung – Mỹ. Đây cũng là một trong những mục tiêu lâu dài của chính quyền Tổng thống Obama. Ngoài ra, Bộ trưởng Hagel cũng sẽ thảo luận về những căng thẳng tranh chấp giữa Trung Quốc với các quốc gia láng giềng tại Biển Đông và biển Hoa Đông cũng như sự hung hăng của Triều Tiên trong thời gian gần đây. 

Mông Cổ là điểm đến cuối cùng của ông Hagel trong chuyến thăm kéo dài 10 ngày tới châu Á. Ông Hagel sẽ là Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đầu tiên tới Mông Cổ trong vòng 10 năm qua. 

Theo thư ký báo chí Kirby, Mông Cổ là quốc gia từng tham gia lực lượng quân đội Mỹ làm nhiệm vụ tại Iraq và Afghanistan. Ngoài ra, trong thời gian gần đây, Mông Cổ cũng đang góp phần tạo dựng sự ổn định trong khu vực nhờ tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng. Tại Mông Cổ, Bộ trưởng Hagel cũng sẽ đưa chủ đề nước Nga và cuộc khủng hoảng chính trị tại Ukraine ra thảo luận. 

Bên cạnh việc nhấn mạnh mối liên kết giữa sự thịnh vượng an ninh và kinh tế, chuyến thăm tới châu Á của Bộ trưởng Hagel còn là lời cam kết chắc chắn với các đối tác châu Á – Thái Bình Dương về việc Mỹ vẫn duy trì chính sách trục châu Á dù Washington đang đau đầu giải quyết cuộc khủng hoảng Ukraine và Nga.