Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran, Trung Đông sẽ rơi vào khủng hoảng?
Nội dung của thỏa thuận bao gồm việc Iran đồng ý giới hạn chương trình hạt nhân của mình để được dỡ bỏ một số hình thức trừng phạt kinh tế. Tuy nhiên việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận nhiều khả năng sẽ khiến nó bị hủy bỏ, và nếu điều này xảy ra, Iran có thể sẽ đáp trả bằng việc cản trở lợi ích của Washington và các đồng minh của họ ở Trung Đông.
Dưới đây là một số viễn cảnh có thể xảy ra nếu Mỹ rút khỏi thỏa thuận Iran:
![]() |
Tổng thống Iran Hassan Rouhani trong chuyến thăm Ấn Độ vào tháng 2/2018. |
Iraq
Khi tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng chiếm đóng phần lớn lãnh thổ Iraq vào năm 2014, Iran đã là một trong những nước đầu tiên ủng hộ chính phủ Baghdad. Iran đã cung cấp vũ khí và hỗ trợ huấn luyện cho nhiều binh lính theo đạo Hồi dòng Shiite ở Iraq, họ trở thành Lực lượng Huy động Nhân dân (PMF) và nay là một thế lực chính trị nổi bật.
Nếu thỏa thuận hạt nhân sụp đổ, Iran có thể khuyến khích các nhóm vũ trang thuộc PMF có quan điểm muốn Mỹ rời Iraq đẩy mạnh đấu tranh bằng ngôn luận và thậm chí là quân sự đối với quân đội Mỹ. Rất có thể sẽ có nhiều cuộc tấn công ngầm bằng tên lửa, súng cối và bom mìn nhằm vào quân đội Mỹ mà các nhóm này sẽ không nhận trách nhiệm, trong khi Iran có thể tránh đối đầu trực tiếp với Mỹ ở Iraq.
Syria
Iran và các lực lượng bán quân sự đồng minh như Hezbollah ở Lebanon đã tham gia vào chiến tranh Syria từ năm 2012 tới nay. Iran đã cung cấp vũ khí và huấn luyện hàng nghìn binh lính dòng Shiite để củng cố sức mạnh cho chính phủ Syria. Theo Israel, Iran đã tuyển mộ ít nhất 80.000 binh sĩ.
Sự hiện diện của Iran tại Syria đã khiến nước này nhiều lần đụng độ quân sự với Israel, một đồng minh lớn của Mỹ tại Trung Đông, và trong vài tháng qua nhiều vụ việc như vậy đã xảy ra. Các quan chức Israel cho biết họ sẽ không bao giờ để Tehran hay Hezbollah có sự hiện diện quân sự thường trực ở Syria.
Nếu thỏa thuận hạt nhân sụp đổ, Iran sẽ không có lý do gì để ngăn các lực lượng đồng minh của họ tấn công quân đội Israel. Iran và các lực lượng vũ trang thân với họ cũng sẽ gây ra nhiều vấn đề cho 2.000 binh lính mà Mỹ triển khai đến khu vực phía bắc và phía đông Syria để hỗ trợ các lực lượng người Kurd.
![]() |
Tổng thống Mỹ Donald Trump từ lâu đã muốn Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran. |
Lebanon
Vào năm 2006, Hezbollah giao tranh với Israel trong vòng 34 ngày ở khu vực biên giới Lebanon và Israel. Theo các quan chức Israel và Mỹ, Iran là nước đã giúp Hezbollah xây dựng nhà máy để sản xuất tên lửa định hướng hoặc lắp đặt hệ thống dẫn đường cho các tên lửa tầm xa.
Quân đội Israel đã nhiều lần tấn công Hezbollah tại Syria trong thời gian qua, trong khi đó Israel và Iran đã liên tục có những phát ngôn chỉ trích nhau. Mặc dù cả Hezbollah và Israel cho biết họ không có ý định gây chiến với nhau, song căng thẳng giữa hai bên có thể sẽ khiến xung đột ở Lebanon bùng nổ.
Là một thế lực chính trị lớn ở Lebanon, Hezbollah sẽ có những động thái để củng cố vị thế của mình trong cuộc bầu cử diễn ra tại Lebanon vào ngày 6/4 tới. Hiện tại, lực lượng này vẫn hợp lực với các đối thủ chính trị của mình, cụ thể là Thủ tướng Saad al-Hariri, người được phương Tây ủng hộ.
Nếu thỏa thuận hạt nhân sụp đổ, Iran có thể sẽ gây sức ép lên Hezbollah để lực lượng này cô lập các đối thủ của mình, một động thái có thể khiến tình hình ở Lebanon trở nên bất ổn.
Yemen
Mặc dù Iran chưa bao giờ thừa nhận rằng họ có liên quan đến tình hình ở Yemen, song các quan chức Mỹ và Ả Rập Xê út khẳng định rằng nước này đã cung cấp tên lửa và nhiều loại vũ khí khác cho lực lượng phiến quân Houthi. Lực lượng này được cho là đã phóng tên lửa tấn công Riyadh và các mỏ dầu của Ả Rập Xê út với lý do đáp trả các cuộc không kích của Ả Rập Xê út với Yemen.
Iran và Ả Rập Xê út từ lâu là những đối thủ lớn trong khu vực Trung Đông. Những người ủng hộ thỏa thuận hạt nhân Iran nói rằng nó đã giúp sự cạnh tranh giữa hai nước này không trở thành một cuộc chiến thực sự. Nếu thỏa thuận sụp đổ, Iran có thể sẽ tăng cường hỗ trợ cho quân Houthi, khiến Ả Rập Xê út và nhiều nước vùng Vịnh khác có biện pháp đáp trả.
![]() |
Các nguyên thủ quốc gia tươi cười sau khi ký kết thỏa thuận hạt nhân Iran vào năm 2015. |
Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí hạt nhân
Iran cũng có những lựa chọn liên quan đến chương trình hạt nhân của mình. Các quan chức nước này cho biết họ đang xem xét rút lui hoàn toàn khỏi Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí hạt nhân (NPT). Lãnh đạo Tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei nói rằng đất nước này hiện không có ý định phát triển vũ khí hạt nhân, song nếu Iran rút khỏi NPT, đó sẽ là một dấu hiệu rất nguy hiểm.
Cho dù Iran không rút khỏi NPT, họ cũng đã ngầm bày tỏ ý định đẩy mạnh làm giàu uranium, vốn bị giới hạn theo nội dung của NPT để giảm bớt lo ngại rằng Iran có thể dùng số chất phóng xạ này để chế tạo bom nguyên tử. Trước đây, Iran đã từng sản xuất uranium có mức độ làm giàu là 20%, cao hơn rất nhiều so với yêu cầu trong NPT rằng uranium họ điều chế chỉ được phép được làm giàu đến 3,6%. Tuần này, người đứng đầu Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran Ali Akbar Salehi cho biết, Iran có thể làm giàu uranium lên mức cao hơn mức 20%.
Động thái của Iran sẽ còn phụ thuộc vào phản ứng của các quốc gia khác sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận. Cụ thể, nó sẽ phụ thuộc vào mức độ mà Pháp, Đức và Anh cho phép các công ty của mình hợp tác với Iran, cũng như mức độ ủng hộ của Nga đối với Iran và việc Trung Quốc muốn ràng buộc Iran vào sáng kiến "Vành đai, Con đường" của mình đến mức độ nào.