Muỗi “nhà vua” gây bệnh sốt xuất huyết chỉ ưa sống ở thành thị

Nhiều người dân cho rằng muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue chỉ sinh sản và gây bệnh sốt xuất huyết ở môi trường ao tù, nước đọng là một suy nghĩ sai lầm mà người dân cần phải thay đổi.

Muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết qua đường máu.
Loại muỗi chỉ thích ở đô thị

Theo ông Trương Đình Bắc – Phó Cục trưởng - Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue, hay còn gọi là muỗi “nhà vua” hoặc muỗi vằn bởi khả năng sinh sản cao và có tập tính đẻ ở nơi nước trong. Loại muỗi “siêu đẻ” này trung bình một vòng đời sống được 1- 2 tháng và cứ sau mỗi lần hút máu no khoảng 3 ngày chúng lại đẻ trứng một lần.

Như vậy trung bình một muỗi cái có thể đẻ trứng khoảng từ 8 - 10 lần trong vòng đời của chúng. Tuy nhiên trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm thích hợp như vào mùa nóng ẩm, muỗi cái có thể sống kéo dài tới 3 tháng. Đây chính là lý do muỗi sinh sôi phát triển với mật độ rất cao.

Khi đẻ trứng, muỗi vằn thường chọn đẻ nơi nước sạch, chúng hoàn toàn không đẻ nơi ao tù, nước thải, cống hôi thối như nhiều người dân thường nghĩ. Chính vì thế muỗi phát triển đặc biệt nhiều ở các đô thị. Muỗi vằn có thể đẻ rất nhiều nơi nếu như có nước sạch.

Các dụng cụ chứa nước ưa thích của chúng phải kể đến như lọ hoa để trên ban thờ, các dụng cụ kê chân chạn cho khỏi kiến (nếu không cho muối vào), chậu hoa cây cảnh chứa nước, bể chứa nước mưa (nếu không thả cá để ăn bọ gậy) và đặc biệt các dụng cụ phế thải xung quang nhà có khả năng chứa nước mưa (vỏ đồ hộp, chai lọ vỡ, mảnh gáo dừa, lốp xe, chum vại…).

Trứng muỗi còn có đặc điểm bám vào thành chum vại và có thể tồn tại đến 6 tháng để khô, chỉ cần khi có nước thì lập tức trứng đó phát triển thành bọ gậy (loăng quăng) rồi hình thành muỗi. Vì thế, muỗi thường sống trong nhà và xung quanh hộ gia đình. Ngoài ra, muỗi vằn hoàn toàn có thể xuất hiện ở trên các nhà cao tầng trong thành phố, nơi mà có các dụng cụ chứa nước mà muỗi có khả năng sinh sản và phát triển.

Chính vì tập tính đẻ trứng như vậy nên muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết có khả năng sinh sản mạnh và phát triển vào mùa mưa và hàng năm cứ mùa mưa đến thì dịch bệnh lại có chiều hướng gia tăng, dịch thường phát triển mạnh từ tháng 4 đến 10 và đỉnh dịch từ tháng 8 - 10. Đây là thời điểm lý tưởng cho muỗi truyền sốt xuất huyết sinh sôi, gây bệnh.

Do không hiểu hết về những đặc tính trên của muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue, nhiều hộ gia đình chủ quan, không dọn dẹp, vệ sinh thường xuyên mọi vật dụng có thể chứa trứng muỗi, bọ gậy (loăng quăng), bao gồm cả dụng cụ chứa nước trong như lọ hoa chứa nước lâu ngày trên. Việc phun hóa chất diệt muỗi cũng chưa bao phủ được mọi hộ gia đình, tất cả các tầng, phòng trong nhà, nhất là các phòng ở trên tầng cao, gây ra nguy cơ mắc sốt xuất huyết dengue và lây bệnh trong cộng đồng trong thời gian qua.

Gánh nặng chi phí

Bệnh sốt xuất huyết dengue là bệnh lưu hành ở hầu hết các tỉnh thành phố của Việt Nam, giai đoạn 2006-2010, trung bình mỗi năm cả nước ghi nhận khoảng 100.775 người mắc, và khoảng 96 người tử vong, giai đoạn 2010-2012 ghi nhận trung bình khoảng 94.686 trường hợp mắc, với khoảng 50 người tử vong.

Khi mắc bệnh sốt xuất huyết dengue người bệnh phải nghỉ học, nghỉ làm để điều trị bệnh, người thân phải nghỉ làm để chăm sóc người bệnh. Gánh nặng kinh tế, xã hội người dân phải chịu không hề nhỏ so với thu nhập của mỗi hộ gia đình, ảnh hưởng tới an sinh xã hội.

Theo nghiên cứu của Bộ Y tế tại một số bệnh viện thuộc khu vực miền Nam, trung bình mỗi người bị bệnh sốt xuất huyết dengue sẽ phải nghỉ để điều trị bệnh từ 7-14 ngày, người thân phải nghỉ việc để chăm sóc người bệnh từ 7-9 ngày. Chi phí cho người bệnh sốt xuất huyết dengue mà người dân phải chi trả bao gồm các chi phí trực tiếp cho y tế như khám, xét nghiệm, điều trị ngoài ra còn các chi phí khác như mua vật dụng, đi lại, chi cho người chăm sóc và chi phí bị mất do nghỉ việc và rất nhiều các khoản chi phí khác nữa.

Điều tra của Bộ Y tế cho thấy chi phí cho một bệnh nhân sốt xuất huyết dengue giao động từ 40,7 USD đến 122,5 USD (nghĩa là từ 900.000 đến 2.700.000 đồng) tùy theo độ nặng và tuổi của người bệnh. Bên cạnh đó còn chi phí của Chính phủ để duy trì hoạt động của hệ thống khám chữa bệnh chưa được tính đến.

Với 94.868 người bệnh được ghi nhận trung bình mỗi năm trong giai đoạn 2010 - 2012, ước tính người dân phải chi phí tổng số tiền là khoảng 70-80 triệu đô la Mỹ tương đương 1.400 - 1.600 tỷ đồng Việt Nam một năm. Như vậy sẽ giảm được gần 160 tỷ đồng chi phí từ người dân cho mỗi 10.000 trường hợp mắc bệnh được phòng ngừa. Vì vậy, năm 2013 ước tính giảm được gần 500 tỷ đồng và năm 2014 giảm được gần 1.000 tỷ đồng chi phí của người dân cho việc chăm sóc, điều trị bệnh sốt xuất huyết dengue so với giai đoạn 2010-2012.

Phúc Mai