Món nem đùm “thần thánh” của người M’Nông

15 năm sống cùng đồng bào M’Nông, năm nào tôi cũng ngóng món nem đùm người dân buôn B’Rak (xã Đắk R’tih, huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông) chia phần mang sang.

Món nem đùm “thần thánh” của người M’Nông được làm từ thịt heo cùng các nguyên liệu quanh nhà. Trước đó thật lâu, già làng Điểu Khâu họp các nhà, động viên, phân công các thành viên chăn nuôi đàn heo chung của làng. Từ đàn heo chung sẽ chọn những con heo non ưa chạy rông, hay ủi đất, ăn cỏ cây, chắc thịt để dành cho ngày… làm nem đùm.

Gần ngày làm nem, mọi người chia nhau mỗi người một việc. Ai cũng rộn ràng, hối hả. Người vào rừng nhặt củi đốt than, người tìm cây tre, nứa, le chẻ lạt buột nem. Người rọc lá chuối. Kẻ hái rau rừng.

Heo xẻ làm sao không phải dùng đến nước rửa mà vẫn ngon, sạch, lành. Người trong buôn hy vọng làm ra món nem đùm thật ngon dâng lên Yàng và các vị thần, cầu cho mùa màng bội thu, dân làng được chở che, ấm no…

Để món nem đùm ngon nhất, người ta sẽ dùng thịt ba chỉ vừa xẻ xong, còn nóng hôi hổi, không được rửa qua nước và thái lát thịt sao cho vừa miệng ăn. Sau đó, thịt heo được tẩm ướp thật nhiều bột bắp cùng một ít muối hột và ớt rừng, tất cả đem trộn đều, đùm lại trong những tấm lá chuối, rồi cột chặt lại bằng lạt.

Nem đùm làm xong mang ra để nơi thoáng mát. Liều lượng giữa bột bắp và thịt không theo công thức nào, có khi theo “thần linh mách bảo”, cứ một lớp thịt thì rải một lớp bột bắp. Muốn nem đùm nhanh chua, sử dụng nhiều bột bắp hơn, còn bình thường, khoảng hơn ngày là có thể ăn được.

Khi ăn nem đùm, chỉ cần nướng qua bếp than hồng, bóc hết lớp lá chuối, lớp thịt màu vàng chanh sẽ lộ ra, thịt ngon nhờ lửa quấn quanh giọt mỡ kêu xèo xèo, quyện cùng mùi thính bắp chua chua thơm lừng. Từng lát thịt trong đùm được ghém lại cùng nhiều loại lá non của rừng như lộc non lá đinh lăng, lá xoài, lá sung, lộc vừng, ổi rừng... Khi ăn chấm cùng muối kiến vàng. Ăn miếng nem, nhấp rượu cần, thì ngon thôi rồi...

Gia đình tôi ăn nhiều hơn uống, bao giờ món nem đùm cũng hết đầu tiên. Đó là món ăn có sự tổng hòa của tất cả hương vị ngọt ngào, chua cay, đắng chát, ăn kèm thêm thật nhiều rau xanh, tạo cảm giác cân bằng.

Nem đùm làm ra, một phần được mang chia các bếp trong buôn B’Rak. Đứa trẻ con còn trong bụng mẹ hay một vị khách lạ vô tình đến buôn đúng lúc này cũng nhận phần. Số nem còn lại dành cho cuộc vui của cộng đồng trong khu nhà chung, đủ để ai cũng hiểu rằng việc của một nhà cũng là việc chung của cả cộng đồng.