“Mẹ của các loại bom” mà Mỹ thả xuống Afghanistan là “bom xịt”?

Quân đội Mỹ sau khi thả quả bom MOAB đã tuyên bố rằng đây là một “thông điệp rất rõ ràng gửi tới IS” rằng chúng sẽ bị “tận diệt”. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis tin rằng quả bom này “là cần thiết để khiến IS hoảng sợ”. Chính phủ Afghanistan khẳng định đã có 94 phiến quân IS đã chết và không có thiệt hại về người đối với dân thường.

Quân đội Afghanistan điều tra hiện trường vụ nổ do một cuộc không kích của Mỹ.

Tuy nhiên, một cuộc điều tra do các chuyên gia quân sự tiến hành đã khiến nhiều câu hỏi được đặt ra về khả năng thực sự của loại bom này. Theo họ, quả bom đã gây ra tổn hại ít hơn so với mong đợi.

Dựa trên những ảnh chụp từ vệ tinh, ảnh chụp mặt đất và minh họa 3D, Alcis, một viện phân tích địa lý của Anh đã khảo sát khu vực bom được thả xuống tại tỉnh Nangarhar. Họ phát hiện ra rằng đã có 38 căn nhà và 69 cây bị tiêu diệt trong vòng bán kính 150m, khác hẳn với lời chứng của dân thường khi đó rằng các căn nhà cách đó 3,2km đã bị hư hại do bom.

Ngoài ra, Alcis không phát hiện có lỗ hổng bán kính 300m nào tại vị trí bom nổ, điều đã được mong đợi từ trước khi cuộc không kích xảy ra.

Alcis cũng nghi ngờ phát biểu của chính phủ Afghanistan, rằng quả bom đã tiêu diệt 94 phiến quân IS. “Tôi cảm thấy rất choáng váng”, Giám đốc điều hành của Alcis, ông Richard Brittan cho biết, “Tôi không hiểu họ lấy con số đó từ đâu”.

Trong khi đó, các sĩ quan cấp cao của Quân đội Mỹ đã từ chối không cho các phóng viên tiếp cận khu vực bom nổ. Mỹ cũng chưa đưa ra con số ước tính về tổn hại mà bom MOAB gây ra. Phát ngôn viên quân đội Mỹ tại Afghanistan, Đại úy William Salvin cho biết: “Chúng tôi không thể tiếp cận để đánh giá chính xác và có thể chúng tôi sẽ không bao giờ làm vậy”.

Ông Salvin cho biết khu vực đó “quá nguy hiểm” và quân đội Mỹ quyết định “có những việc quan trọng hơn cần phải làm trước”. Ông cũng cho biết ông tin chắc rằng không có dân thường thiệt mạng trong cuộc không kích này bởi Mỹ đã tiến hành các hoạt động do thám kỹ càng tại địa điểm này trong vòng hơn 1 tuần trước khi tiến hành không kích.

“Người dân địa phương biết rõ ai trong số những người họ quen biết đã chết, và cho đến nay không ai thông báo với chúng tôi rằng có người thiệt mạng”, ông nói.

Ông Brittan tin rằng tuyên bố không có dân thường thiệt mạng sau vụ nổ bom là “rất vô lý”. Theo ông, vụ không kích diễn ra trước mùa gặt chưa đầy một tháng, và mặc dù dân thường đã sơ tán khỏi vùng chiến, song họ thường muốn quay trở về gần đồng ruộng của mình. “Đó là cách duy nhất để họ có thể bảo vệ tài sản của mình”, ông nói. “Ngoài ra rất có thể một vài trong số dân thường cũng được tính là một phiến quân do đã tham gia chiến đấu trước đó”.

Phân tích mà Alcis đưa ra một lần nữa khiến nhiều người đặt câu vì sao MOAB đã được sử dụng. Tại Afghanistan, IS chỉ là một hiểm họa quân sự rất nhỏ, không bằng lực lượng Taliban trong khu vực. Nhiều người cho rằng Mỹ muốn gửi thông điệp đến các nước khác trên thế giới, nhưng ông Salvin khẳng định MOAB đã được dùng “cho các mục đích chiến lược cụ thể trên chiến trường”.