Lý do EU “mở rộng vòng tay” chào đón các nước Balkan?

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker

Tờ báo Đức Wiener Zeitung đưa tin, Ủy viên EU phụ trách Chính sách láng giềng và mở rộng khối, ông Johannes Hahn tuyên bố rằng các nước thành viên sẵn sàng xem xét việc đón nhận thành viên mới trong khối các nước tại khu vực Balkan.

"Hiện nay các nước thành viên đã sẵn lòng xem xét đến khả năng mở rộng Liên minh. Rốt cuộc người ta cũng nhận ra rằng có thể mang lại hòa bình cho khu vực Balkan, và triển vọng gia nhập EU là vấn đề then chốt để đạt được điều đó", ông Hahn cho biết trong một cuộc phỏng vấn với Wiener Zeitung.

Vào cuối tháng Mười vừa rồi, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Jean-Claude Juncker đã nói về sự cần thiết phải duy trì viễn cảnh gia nhập Liên minh châu Âu đối với các nước phía Tây Balkan, vì an ninh của châu Âu nói chung.

Trước đó, người đứng đầu Ủy ban châu Âu cho biết ông hy vọng việc mở rộng EU sẽ được tiến hành trong giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2024, sau khi Vương quốc Anh rời khỏi Liên minh châu Âu. Ông Juncker nhiều lần nhấn mạnh, rằng trong nhiệm kỳ chủ tịch sẽ kết thúc vào năm 2019 của mình thì việc mở rộng EU sẽ không xảy ra.

Liên minh châu Âu (EU) đã cấp tư cách thành viên cho Albania, Macedonia, Serbia và Montenegro. Tháng 2/2016, Bosnia và Herzegovina đã đệ trình đơn gia nhập EU. Việc Anh rời khỏi EU đã khiến nhiều nước tại khu vực Balkan có nhiều hy vọng, Brexit là một cơ hội để Liên minh châu Âu mở rộng và chào đón những nước này trở thành thành viên mới của khối.

Hiện nay, EU vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức, từ cuộc khủng hoảng người nhập cư cho đến quá trình đàm phán Brexit, do đó quá trình mở rộng EU đã bị tạm hoãn cho đến năm 2019.

Nhiều chuyên gia cho rằng,  một khu vực kinh tế mới phía Tây Balkan- khu vực còn nhiều dư địa để phát triển là một nước cờ mới đầy khôn ngoan của các nhà lãnh đạo EU, bởi vì việc khu vực Tây Balkan mong muốn gia nhập EU là cơ hội để tổ chức này giành lại vị thế trên trường quốc tế.

Trong 2 năm gần đây, khu vực Balkan ngày càng được chú ý trong chương trình nghị sự của EU. Thậm chí, Cao ủy phụ trách chính sách An ninh và Đối ngoại của EU, bà Federica Mogherini, còn nhấn mạnh đến sự hạn chế của EU trong quan hệ với các nước Balkan, nhất là liên quan đến tiến trình mở rộng Liên minh đối với khu vực này.

Tổng thống Pháp Macron

Tổng thống Pháp Emmanual Macron cũng đã công khai phê chuẩn văn kiện “Triển vọng gia nhập EU của các nước Balkan”. Đây là những tín hiệu tích cực từ Ban lãnh đạo và một số nước lớn trong EU nhằm thúc đẩy tham vọng hội nhập của các nước ở khu vực Balkan, đồng thời duy trì các nước này trong vòng ảnh hưởng của Brussels.

Các động thái này cũng nhằm giảm nhẹ tác động từ tuyên bố của ông Juncker hồi năm 2014 rằng trong nhiệm kỳ của mình, EU sẽ không kết nạp thêm bất cứ thành viên nào.

Trong thực tế, các nước Balkan còn phải tiến hành nhiều cải cách nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn gia nhập EU. EU cũng cần giám sát và thúc đẩy tiến trình này ở các nước trong khu vực. Tuy nhiên, việc EU đang phải đối mặt với nhiều thách thức nội khối khiến Brussels khó có thể theo sát được tiến trình này ở các nước Balkan.

Thậm chí, EU còn bị dư luận khu vực chỉ trích về việc áp dụng “tiêu chuẩn kép” bởi chính một số nước, dù đã là thành viên của EU, cũng không tuân thủ nghiêm các quy định của Liên minh. Các vấn đề nội khối của EU đã và đang tác động tiêu cực đến tiến trình hội nhập của các nước ứng cử viên bởi các nước thành viên có tiếng nói trong EU ngày càng có xu hướng hoài nghi đối với chính sách mở rộng Liên minh, nhất là những hệ lụy có nguy cơ phát sinh từ chính sách này.

Do đó, việc duy trì chính sách nhất quán đối với việc mở rộng Liên minh với các nước Balkan cũng là một thách thức không nhỏ đối với EU. Ngoài ra, EU cũng cần phải đảm bảo áp dụng các tiêu chuẩn thống nhất, công bằng liên quan đến tiến trình mở rộng đối với các nước ứng cử viên ở khu vực Balkan. Trong khi đó, các nước khu vực Balkan cũng cần phải vượt qua các thách thức để tiếp tục tiến trình cải cách ở các nước này.

Chủ tịch Juncker từng nhiều lần đề cập đến “một châu Âu dân chủ hơn vào năm 2025”. Điều này có thể được hiểu đây là thời hạn sớm nhất đối với các bước đột phá (nếu có) trong việc triển khai chính sách mở rộng EU theo quan điểm của Ban lãnh đạo EU dưới thời ông Juncker.

Tuyên bố này khiến dư luận khu vực Balkan, nhất là tại Serbia và Montenegro - 2 nước đi đầu trong đàm phán gia nhập EU - không hài lòng bởi năm 2025 là một thời điểm quá xa và mơ hồ. Rõ ràng, từ giờ đến thời điểm đó, cả EU lẫn các nước khu vực Balkan còn nhiều việc phải làm để thúc đẩy quan hệ song phương, trong đó có việc triển khai chính sách mở rộng của EU đối với khu vực này.