Liệu có xảy ra một cuộc Chiến tranh lạnh mới ở Bắc Cực?

Tổng thống Vladimir Putin giao chỉ huy của Hạm đội Biển Bắc Vladimir Korolev tăng cường quốc phòng tại khu vực Bắc Cực. Ảnh: RIA Novosti

Mỹ và NATO đang tăng cường sức mạnh quân sự nhằm chống lại Nga. Hôm qua, Đô đốc Paul Zukunft - Chỉ huy Lực lượng Bảo vệ bờ biển Mỹ cho biết, hành động “quân sự hóa” khu vực Bắc Cực của Nga, nổi trội là việc thành lập hạm đội tàu phá băng đã thôi thúc Mỹ có động thái đáp trả. Tư lệnh lực lượng đồng minh NATO ở Châu Âu Philip Breedlove trong chuyến thăm Helsinki gần đây đã kêu gọi các nước trong khu vực rà soát lại khả năng chiến đấu đề phòng các mối đe dọa đến từ Nga.

Thực tế, Bộ quốc phòng Nga công khai củng cố hệ thống quân sự và cơ sở hạ tầng cho quân đội tại Bắc Cực. Theo một số nguồn tin, khả năng chiến đấu của quân đội Nga tại khu vực này vẫn còn thua xa so với lực lượng quân sự Mỹ và NATO.

Đô đốc Vladimir Korolev - Tư lệnh Hạm đội Biển Bắc cho biết, nửa đầu năm nay Hạm đội Biển Bắc hoạt động như là một Bộ tư lệnh chiến lược của Nga (OSK). Các tàu ngầm hạt nhân tối tân lớp Borey và Yasen cũng tham gia vào lực lượng chiến đấu làm tăng đáng kể tiềm năng quân sự của Hạm đội này. Lực lượng phòng không và không quân thuộc Hạm đội cũng được thành lập. Quân đội Nga đang tiến hành xây dựng cơ sở hạ tầng lớn ở phía Bắc khu Bắc Cực (trải dài từ quần đảo Franz Josef Land đến quần đảo New Siberia). Các động thái này của Nga đã đe dọa đến lợi ích chiến lược của Liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO), đặc biệt là Mỹ tại khu vực này.

Gần đây, Nga đã nộp đơn đề nghị Liên Hợp Quốc tái xét hồ sơ đăng ký mở rộng giới hạn thềm lục địa ở Bắc Cực do sự kết nối dãy núi ngầm Lomonosov và các kiến tạo khác có tính chất lục địa tự nhiên dưới đáy Bắc Băng Dương. Hồ sơ đăng ký lần đầu tiên của Nga vào năm 2001 bị bác bỏ do sự can thiệp của Mỹ. Đáng chú ý, Nga đang tiến hành hiện đại hóa toàn bộ cơ sở hạ tầng quân sự dọc theo tuyến đường hàng hải phương Bắc (NSR) – con đường ngắn nhất vận chuyển hàng hóa từ Châu Âu sang Châu Á hiện nay. Liên quan tới hành động quân sự hóa Bắc Cực của Nga, Đô đốc Paul Zukunft đã nhấn mạnh, Mỹ cần phải  có đội tàu phá băng tân tiến tại khu vực này. Và Lực lượng bảo vệ bờ biển Mỹ sẽ chịu trách nhiệm chế tạo chúng.

Vài năm trước, Mỹ đã thông qua dự luật chế tạo tàu phá băng hạt nhân, hỗ trợ hoạt động quân sự của quốc gia này tại khu vực Bắc Cực. Trong tài liệu tham khảo của dự luật có nhấn mạnh, một trong những nhiệm vụ của Lực lượng bảo vệ bờ biến Mỹ là hỗ trợ quốc gia bảo vệ lợi ích của mình ở Bắc Cực. Mỹ phải tập trung cả lực lượng hải quân và không quân tại khu vực này với quy mô lớn đủ để phòng ngừa và ứng phó với mọi tình huống bất ngờ và thực hiện nhiệm vụ ngoại giao của mình.

Hiện tại, Nga đang vượt trội so với Mỹ về số lượng tàu phá băng hoạt động tại Bắc Cực. Nhưng Mỹ và Canada lại hợp tác với nhau thành lập Ủy ban liên hợp thường trực quốc phòng (POSO) sử dụng cả 2 loại tàu thông thường và tàu chiến (gồm cả tàu phá băng) trong khu vực này. Ngoài POSO, Mỹ và Canada còn phối hợp thành lập Bộ tư lệnh phòng thủ không gian Bắc Mỹ (NORAD) chịu trách nhiệm đưa ra các cảnh báo về hàng không.

Tàu phá băng của Hải quân Nga

Trong khuôn khổ hợp tác NORAD, Mỹ và Canada tăng cường hoạt động của hệ thống phòng không nhằm ngăn chặn các hoạt động tuần tra của Lực lượng không quân chiến lược Nga tại Bắc Cực và vùng biển Bắc Đại Tây Dương. Hai quốc gia này liên tục tiến hành các cuộc tập trận hải quân. Đặc biệt là hạm đội tàu ngầm hạt nhân của Mỹ xuất hiện ngày càng nhiều ở biển Barents. Các tàu ngầm hạt nhân cùng với tàu phá băng là vũ khí chính của Hải quân Mỹ ở Bắc Cực.

Từ năm 2011, Mỹ đã tiến hành nghiên cứu việc sử dụng tàu ngầm hạt nhân dưới lớp băng dày, cách phóng tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái từ tàu ngầm hạt nhân để giám sát khu vực Bắc Cực và thực hiện các nhiệm vụ khác. Kinh phí cho công trình nghiên cứu này (thực hiện từ 2012 đến 2016) lên tới 5 tỷ USD. Con số này tương đương với số chi ngân sách hàng năm của Hải quân Nga cho toàn hạm đội tàu ngầm của mình.

Chuyên gia phân tích của Viện nghiên cứu chiến lược Nga Vyacheslav Kholodkov cho rằng, năm 2009 Na Uy đã công bố một báo cáo về dự án Hiệp ước phòng thủ Bắc Âu để thành lập một liên minh NATO thu nhỏ tại Scandinavia và Bắc Cực. Đây sẽ là một liên minh hợp tác về: quân sự; biên phòng; tình báo; có chung trung tâm phòng thủ mạng, chống lại các cuộc tấn công không gian mạng cũng như các hệ thống điều phối quân sự ở khu vực Bắc Cực.

Bản báo cáo quy định rõ ràng, Hiệp ước phòng thủ Bắc Âu là phản ứng của các nước Bắc Âu đối với hành động khai phá các nguồn tài nguyên thiên nhiên của Nga ở thềm Cực Bắc. Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg trong chuyến thăm Na Uy tháng trước đã nhấn mạnh : “Sự hiện diện của NATO ở khu vực Bắc Cực hiện nay là hết sức cần thiết”. Theo Thứ trưởng Bộ quốc phòng Nga Anatoly Antonov, hoạt động cũng như tiềm năng quân sự của NATO (cả ở khu Cực Bắc) mạnh hơn Nga rất nhiều.

Hiện tại, các nước phương Tây và Mỹ vẫn tiếp tục các hoạt động chống phá Nga, chuẩn bị dư luận quốc tế cho một cuộc chạy đua vũ trang mới ở vùng Bắc Cực. Về vấn đề này, đại diện của Nga tại NATO Alexander Grushko cho biết, việc biến Bắc Cực thành khu vực đối đầu về quân sự không đem lại lợi ích cho các quốc gia trong vùng. Bộ Ngoại giao Nga kêu gọi sự hợp tác mang tính xây dựng và vì hòa bình chung từ các quốc gia trong khu vực này.

Nội dung được thực hiện qua tham khảo nguồn tin từ tờ báo Độc lập, một trong những tờ báo điện tử có lượng truy cập lớn nhất tại Nga.