Liên minh quân sự Mỹ - Philippines "không dễ vỡ"

Theo tạp chí The Diplomat, hồi tháng 10, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana cho hay liên quan tới các cuộc tập trận và thỏa thuận quân sự, Tổng thống Rodrigo Duterte đã đồng thuận duy trì phần lớn nội dung hợp tác quốc phòng giữa Mỹ và Philippines. 

Tuy nhiên, theo ông Lorenzana, một số cuộc diễn tập tấn công và tập trận song phương sẽ bị hủy bỏ bao gồm các tập trận tấn công đổ bộ của lực lượng lính thủy đánh bộ (PHILBEX) và tập trận hải quân CARAT. Trong khi đó, các thỏa thuận tập trung vào cứu trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai, chống khủng bố và chống ma túy vẫn được duy trì. 

Các quan chức quốc phòng Philippines cũng nhấn mạnh chương trình cắt giảm hoạt động quân sự giữa hai nước sẽ được thông qua trong cuộc họp của Ủy ban quốc phòng song phương và Ủy ban hợp tác an ninh (MDB-SEB) trong tháng 11. 

Quan hệ hợp tác quốc phòng Mỹ - Philipines đang chứng kiến sự sụt giảm.

Sau khi cuộc họp MDB-SEB diễn ra vào ngày 22/11, rất ít nội dung liên quan tới cuộc họp được giới chức Mỹ và Philippines công bố. Theo tuyên bố chung sau cuộc họp, hai bên đã đồng thuận cắt giảm quy mô và tần suất các cuộc tập trận chung cũng như giảm số lượng binh sĩ Mỹ tham gia các cuộc tập trận này. 

Tuy nhiên để hiểu rõ toàn cảnh bức tranh quan hệ quân sự song phương Mỹ - Philippines cũng như tác động của Tổng thống Duterte, chúng ta cần hiểu quy mô cắt giảm các hoạt động hợp tác cũng như mục tiêu đề ra sau khi tái điều chỉnh quan hệ giữa hai nước. Thỏa thuận hợp tác giữa Mỹ và Thái Lan thông qua cuộc tập trận "Hổ mang vàng" là một ví dụ điển hình. Khi Mỹ và Thái Lan tiến hành "cắt giảm quy mô" hợp tác điều này đồng nghĩa với việc mọi khía cạnh hợp tác đều chịu tác động từ giảm số lượng binh sĩ cho tới hủy bỏ các cuộc tập trận. 

Quay lại quan hệ hợp tác quân sự Mỹ - Philippines, trong khi các cuộc tập trận CARAT và PHILBEX chỉ mang tính song phương thì nhiều cuộc tập trận khác như Balikatan và Hiệp ước Hợp tác tăng cường quốc phòng (EDCA) lại được đa phương hóa và có tầm ảnh hưởng trong cả khu vực. Do vậy nếu như Mỹ giảm số lượng binh sĩ và máy bay điều động tới Philippines theo EDCA, điều này đồng nghĩa với việc Mỹ sẽ giảm sự hiện diện ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Nói cách khác, Mỹ sẽ phải tìm khu vực triển khai quân thay thế.

Tuy nhiên, ngoài những thông tin liên quan tới tập trận và thỏa thuận quân sự, quan hệ quốc phòng Mỹ - Philippines còn nhiều điểm nhấn không thể bỏ qua. 

Thứ nhất, các cuộc tập trận và thỏa thuận quân sự chỉ là một phần trong quan hệ quốc phòng Mỹ - Philippines. Liên minh quân sự này còn hợp tác "hàng ngày" với nhau trên nhiều lĩnh vực từ an ninh hàng hải cho tới chấp pháp cũng như các chuyến thăm và trao đổi kinh nghiệm. Tất cả những hoạt động này đã giúp thắt chặt hơn quan hệ quốc phòng hai nước. Ngoài ra, Tổng thống Duterte cũng chỉ thay đổi những lĩnh vực không quá quan trọng để giữ lại trọng tâm của mối quan hệ quân sự hai nước. 

Thứ hai, giới chức quốc phòng Washington và Manila hiện vẫn đang tranh luận về những việc nên và không nên làm để duy trì quan hệ đồng minh. Song nếu Tổng thống Duterte vẫn tiếp tục có những tuyên bố chỉ trích Mỹ và ca ngợi Trung Quốc, Philippines sẽ tự đặt mình vào thế nguy hiểm. 

Kể từ khi Tổng thống Duterte nhậm chức, quan hệ quân sự Mỹ - Philippines dường như rơi vào con đường hợp tác an ninh giữa Mỹ và Malaysia dưới thời Thủ tướng Mahathir Mohamad khi hai nước vẫn cộng tác dù người đứng đầu quốc gia phản đối Washington liên quan tới nhiều vấn đề mang tính song phương và khu vực. 

Thứ ba, dù quan hệ quốc phòng Mỹ - Philippines đang chứng kiến sự sụt giảm không đáng kể, nhưng tình hình tương lai cũng không thể đoán trước là tiếp tục xấu đi hay tốt lên. Cụ thể, sau khi Mỹ đóng cửa các căn cứ quân sự ở Philippines hồi năm 1992, nhiều người vội cho rằng liên minh Washington – Manila đã chấm dứt. 

Tuy nhiên, việc Trung Quốc ngang ngược bành trướng chủ quyền trên Biển Đông trong những năm gần đây cũng như sau sự kiện khủng bố 11/9 ở Mỹ, quan hệ hợp tác an ninh song phương giữa hai nước đã không ngừng được cải thiện. Căng thẳng tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông còn là lý do để cựu Tổng thống Aquino tiến tới ký kết hiệp ước EDCA với Mỹ vào năm 2014. Một trong những nội dung quan trọng của EDCA là việc quân  đội Mỹ được quyền tiếp cận và hoạt động tại tất cả các căn cứ quân sự ở Philippines.