Liên minh Nhật-Mỹ, vũ khí chủ chốt "hạ" Trung Quốc

Báo Yomiuri Shimbun cho rằng chương trình vũ khí hóa học và tên lửa của Triều Tiên cùng với việc Trung Quốc tăng cường khả năng hàng hải và phát triển quốc phòng đang gây ra tình trạng bất ổn cho toàn khu vực Châu Á-Thái Bình Dương. Do đó, việc tăng cường sức mạnh răn đe của liên minh Nhật - Mỹ, vốn được nhiều quốc gia đánh giá cao, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì hòa bình và thịnh vượng của Nhật Bản.

Cải thiện những nguyên tắc quốc phòng

Cuối năm 2013, Nội các của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã thành lập Hội đồng An ninh Quốc gia và phê chuẩn Chiến lược An ninh Quốc gia mới.

Tổng thống Mỹ Barack Obama gặp gỡ Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tại Phòng Bầu dục hôm 22/2/2013. Trong cuộc gặp này, ông Abe thừa nhận tầm quan trọng của liên minh Mỹ-Nhật trong việc duy trì sự ổn định ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Chính quyền của ông Abe cũng đã nhận được sự chấp thuận của chính quyền tỉnh Okinawa cho phép di rời Căn cứ không quân Futenma của Hải quân Mỹ tại tỉnh này tới huyện Henoko nằm trên bờ biển đông bắc của tỉnh.

Cả hai động thái trên của chính phủ Nhật Bản đều góp phần rất lớn vào việc củng cố liên minh Nhật - Mỹ.

Theo Yomiuri Shimbun, chính phủ Nhật Bản nên tiến hành xem xét lại hiến pháp hiện đang hạn chế khả năng tự vệ của Nhật Bản. Theo hiến pháp hiện tại, Lực lượng Phòng vệ của Nhật Bản (SDF) không được phép hành động ngay cả khi một tàu chiến của Mỹ ở gần đó bị tấn công và không có lựa chọn nào khác ngoài việc “nhắm mắt làm ngơ”. Điều này có thể khiến cho liên minh Nhật - Mỹ tổn thương nghiêm trọng.

Thay đổi hiến pháp hiện hành này sẽ thể hiện một bước tiến lớn trong việc điều chỉnh lại sự bất cân xứng trong liên minh Nhật - Mỹ, trong đó Mỹ có nghĩa vụ bảo vệ Nhật Bản nhưng Nhật Bản lại không có nghĩa vụ bảo vệ Mỹ.

Ngoài ra, đóng vai trò quan trọng không kém là chương trình nghị sự sửa đổi "Nguyên tắc hợp tác an ninh quốc phòng Nhật - Mỹ" dự kiến được đưa ra vào cuối năm 2014.

"Nguyên tắc hợp tác an ninh quốc phòng Nhật - Mỹ" có từ năm 1978 và sau đó được sửa đổi vào năm 1997. Bản sửa đổi lần này được dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2014, chủ yếu tính đến một cuộc khủng hoảng có thể xảy ra trên bán đảo Triều Tiên, nhằm ứng phó với một tình trạng khẩn cấp trong tranh chấp đảo Senkaku/Điếu Ngư cũng như sự bành trướng trên biển của Trung Quốc.

Tuy nhiên, theo báo Yomiuri Shimbun, những sửa đổi trong nguyên tắc hợp tác an ninh quốc phòng  Nhật - Mỹ sắp tới nên cụ thể hóa một khuôn khổ mới để tạo ra sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa SDF và các lực lượng Mỹ, giúp cho SDF có thể phản ứng kịp thời hơn với những trường hợp khẩn cấp tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.

Một nhiệm vụ quan trọng khác là tăng cường khả năng tuần tra và giám sát của SDF cũng như sự chuẩn bị sẵn sàng phản ứng nhanh dựa trên Đề cương Chương trình Quốc phòng Quốc gia mới được lập ra vào cuối năm 2013, song song với Chiến lược An ninh Quốc gia.

Một số người cho rằng việc tăng cường khả năng quốc phòng của Nhật Bản sẽ khuấy động phản ứng bất lợi từ các nước láng giềng, do đó làm xấu hơn môi trường an ninh của quốc gia.

Tuy nhiên, theo Yomiuri Shimbun, cần lưu ý rằng, Trung Quốc vẫn tiếp tục tích tụ vũ khí quy mô lớn ngay cả khi chi phí dành cho quốc phòng của Nhật Bản giảm trong 10 năm liên tiếp. Các hoạt động ngoại giao và quân sự cần có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Nếu cả hai không được củng cố thì Nhật Bản không thể bảo vệ lãnh thổ và lợi ích quốc gia của mình.

Yomiuri Shimbun cho rằng thách thức làm thế nào để đối mặt với Trung Quốc, đất nước đã giành được quyền lực quân sự và kinh tế và không ngại thay đổi trật tự quốc tế bằng vũ lực, là mối quan tâm không chỉ đối với Nhật Bản mà còn đối với cả cộng đồng quốc tế.

Khôi phục những gì đã mất

Không thể phủ nhận rằng chuyến thăm gần đây của ông Abe tới đền Yasukuni đã cung cấp cho Trung Quốc một cái cớ để chỉ trích Nhật Bản và đã làm suy yếu quan hệ đối tác của Nhật Bản với các nước thân thiện khác.

Theo Yomiuri Shimbun, việc ông Abe tới thăm đền Yasukuni trong thời gian gần đây đã giúp cho Trung Quốc có cớ để chỉ trích Nhật Bản và cũng khiến cho đồng minh Mỹ thất vọng.

Trước khi ông Abe đến thăm Yasukuni, chính Trung Quốc đã có những hành vi ngang ngược như đơn phương thành lập một “Vùng phòng không” trên biển Hoa Đông, khiến cho cộng đồng quốc tế tức giận. Tuy nhiên, Nhật Bản cũng phải chịu trách nhiệm vì đã làm xấu thêm tình hình trong khu vực. Chính phủ Nhật Bản cũng phải thừa nhận rằng đồng minh Mỹ đã bày tỏ sự thất vọng với chuyển thăm của ông Abe tới ngôi đền này.

Yomiuri Shimbun cũng đưa ra lời khuyên. Trước hết, ông Abe phải tiến hành các cuộc đàm phán chặt chẽ với phía Mỹ và giải thích ý định thực sự của chuyến thăm tới đền Yasukuni, đồng thời vạch ra những chiến lực trung hạn và dài hạn đối với Trung Quốc. Trong các mối quan hệ hợp tác với Hàn Quốc, Úc và các nước Đông Nam Á, Nhật Bản phải liên tục kêu gọi Trung Quốc tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế và "hành động có trách nhiệm".

Kể từ khi chính phủ Nhật Bản quốc hữu hóa một số đảo trong quần đảo Senkaku/Điếu Ngư hồi tháng 9/2012, quan hệ Nhật Bản - Trung Quốc đã xuống mức được cho là tồi tệ nhất trong lịch sử hậu chiến. Hai nước cũng không có lấy một cuộc đàm phán thượng đỉnh kể từ sau vụ quốc hữu hóa này. Nhật Bản phải chấp nhận rằng tình trạng này có thể sẽ kéo dài.

Yomiuri Shimbun cho rằng, Nhật Bản sẽ không nhượng bộ về vấn đề lãnh thổ. Tuy nhiên, việc đóng cửa đối thoại song phương và hợp tác trong các lĩnh vực như kinh tế và môi trường sẽ gây bất lợi cho cả hai nước. Tìm ra cách hợp tác về những vấn đề này sẽ giúp cả hai quốc gia quay trở lại "mối quan hệ cùng có lợi dựa trên các lợi ích chiến lược chung".

Vai trò quan trọng của các chuyến thăm nước ngoài

Để vận động cho những "đóng góp tích cực vì hòa bình", năm ngoái ông Abe đã có tới 13 chuyến công du nước ngoài, tới 25 quốc gia, bao gồm cả 10 thành viên của Hiệp hội các nước Đông Nam Á. Ông sẽ đến thăm Ấn Độ, Ethiopia và 4 quốc gia khác vào tháng này.

Ngoại giao là một trò chơi cần sự bền bỉ, trong đó một quốc gia phải nỗ lực hết mình để có nhiều bạn bè và tối đa hóa lợi ích quốc gia. Chiến lược xây dựng mối quan hệ thân thiện với càng nhiều nước càng tốt sẽ trở thành một tài sản lớn cho chính sách ngoại giao của Nhật Bản.

Trong những năm gần đây, việc Nhật Bản liên tục thay đổi thủ tướng đã gây khó khăn cho Nhật Bản theo đuổi mục tiêu ngoại giao của người đứng đầu đất nước. Các chuyến thăm nước ngoài của ông Abe, người được cho là sẽ nắm quyền dài hạn có thể sẽ là một “quân bài” ngoại giao quan trọng.

Nhật Bản cần tăng cường sự hiện diện quốc tế bằng cách chủ động tham gia vào việc tạo ra các quy tắc an ninh quốc tế, chẳng hạn như các quy tắc hoạt động hàng hải và không phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, bên cạnh việc theo đuổi các chính sách ngoại giao kinh tế trong các lĩnh vực như xuất khẩu công nghệ liên quan đến cơ sở hạ tầng, năng lượng và các hiệp định thương mại tự do.