Lễ hội vật cầu 'độc bản' ở Bắc Giang, 16 trai làng vạm vỡ tranh tài, nghìn người đội mưa cổ vũ

Lễ hội vật cầu bùn tại làng Vân (huyện Việt Yên, Bắc Giang) là sinh hoạt văn hóa, thể thao đặc sắc, có tính “độc bản” vì không đâu có. Ngày 12/5, hàng nghìn người đội mưa cổ vũ cho 16 trai làng thi đấu kịch tính suốt hơn 2h.

Năm nay, lễ hội vật cầu nước làng Vân được tổ chức trong 3 ngày 12-14/4 âm lịch (tức ngày 12-14/5 dương lịch). Đây là lễ hội độc nhất vô nhị ở Việt Nam, 4 năm mới tổ chức một lần.

Lễ hội vật cầu nước làng Vân được xem là lễ hội độc nhất vô nhị ở Việt Nam, 4 năm mới tổ chức một lần.

Ông Nguyễn Đình Mỹ, Chủ tịch UBND xã Vân Hà (huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang) cho biết, lễ hội vật cầu nước làng Vân mới đây đã được Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội vật cầu nước làng Vân được Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Cũng như một số lễ hội dân gian truyền thống khác, lễ hội Vật cầu nước làng Vân mang đậm những nét tâm linh của cư dân trồng lúa nước định canh và thể hiện việc rèn luyện sức khỏe. Lễ hội lần này có hàng nghìn người dân và du khách thập phương đến theo dõi.

"Quả cầu tròn là dương (tượng trưng cho mặt trời), còn lỗ cầu tượng trưng cho âm, âm dương hòa hợp là mọi người làm ăn phát đạt, vạn sự bình yên và đó cũng là mong muốn của cộng đồng, mong một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt", ông Mỹ giải thích.

Nhiều cổ động viên đến tiếp sức cho hai đội thi đấu.

Tục truyền rằng, khi xưa có bốn anh em Trương Hống, Trương Hát, Trương Lừng, Trương Lẫy đi theo Triệu Quang Phục đánh đuổi giặc Lương. Khi đánh thắng quân Lương trở về đầm Dạ Trạch thì bị bọn quỷ đen ở đầm quấy phá. Hai bên xung trận, bọn quỷ ra điều kiện nếu thắng, chúng phải được thưởng lớn; còn nếu thua, chúng sẽ quy phục theo hầu nhà thánh.

Cuối cùng bọn quỷ đen thua trận, phải quy phục đức thánh Tam Giang ở đây. Dân làng Vân mở hội vật cầu (còn gọi là hội Khánh Hạ) vào ngày hóa của đức thánh, với ý nghĩa ngày hội mừng chiến thắng.

Luật chơi của hội vật cầu nước được tổ chức như sau: 16 thanh niên khỏe mạnh tham gia hội vật gọi là quân cầu được chia làm hai giáp (mỗi giáp tám người), gọi là giáp trên và giáp dưới.

Hội vật cầu nước được tổ chức trên sân chính của đền thờ thánh Tam Giang (xóm 4, thôn Yên Viên, xã Vân Hà, Việt Yên, Bắc Giang) có diện tích khoảng 200m2, mặt sân là bùn nhão, ở hai đầu sân có hai hố để đẩy cầu xuống, mỗi lần đẩy được cầu xuống hố là kết thúc một hiệp.

Sau phần nghi lễ vào đền làm lễ tế Đức Thánh Tam Giang, các quan cầu uống mỗi người ba lưng bát rượu, ăn hoa quả (dưa hấu, xoài, thanh long, vải) rồi xuống sân đấu.

Quân cầu bằng gỗ lim, đường kính 35cm, nặng khoảng 20kg được làm lễ và trưng bày ngay cửa đền để người dân, khách thập phương tận mắt chiêm ngưỡng.

Hội vật cầu được tổ chức trên sân rộng 14m, dài 18m; mặt sân là bùn nhão, ở hai bên đầu sân có hai hố để đẩy cầu xuống, mỗi lần một giáp đẩy được cầu xuống hố giáp đối phương trấn giữ là kết thúc một hiệp.

Trong quá trình đưa cầu ra sân đấu, cầu được mang từ Đông sang Tây theo hướng mặt trời mọc và lặn. Khi thi đấu, cướp được cầu mang ý nghĩa là cướp được mặt trời, cướp ánh sáng cho cây trồng. Chính vì thế, hội vật cầu bùn đối với người làng Vân có ý nghĩa như một lễ hội cầu cho mùa màng bội thu.

Theo quan niệm truyền thống, mỗi lần cầu được đẩy xuống hố sẽ tượng trưng cho trời đất hòa hợp, mưa thuận gió hòa, giúp mùa màng bội thu, dân làng ấm no, hạnh phúc.

Luật chơi của hội rất đơn giản, mỗi giáp trong làng cử 8 thanh niên khỏe mạnh, đều phải là trai chưa vợ, gia đình không có tang, không có bệnh tật, dị tật.

"Ba ngày trước khi diễn ra hội, các thanh niên này phải kiêng rượu, tỏi, hành và kiêng quan hệ nam nữ để thân thể được trong sạch. Thanh niên hai đội Giáp Thượng và Giáp Hạ đóng khố cởi trần và tiến hành các nghi lễ xin thánh Tam Giang mở hội và thi đấu", ông Nguyễn Công Hồng, Phó ban tổ chức lễ hội cho biết.

Lễ hội thu hút hàng nghìn người đến xem.

Trước kia Lễ hội vật cầu diễn ra 2 năm một lần, nhưng do quá trình tổ chức mất nhiều thời gian và kinh phí hạn hẹp nên lâu nay 4 năm mới diễn ra một lần.

Khi một "Quan cầu" cướp được cầu thì những thành viên khác của đội sẽ tìm cách di chuyển để bảo vệ, đưa quả cầu vào lỗ đối phương. Tuy nhiên với sức nặng của quả cầu, bên ngoài dính bùn và mặt sân trơn trượt, cùng với sự nỗ lực truy cản của đối phương, không dễ đưa quả cầu về đích.