‘Kim tự tháp nợ’ của Trung Quốc sắp sụp đổ?

Khái niệm ngân hàng bóng tối xuất hiện trong khủng hoảng tài chính tại Mỹ năm 2008-2009, dùng để chỉ các hoạt động giao dịch mang tính chất ngân hàng do các định chế tài chính phi ngân hàng thực hiện. Các giao dịch này được phép nhưng chưa nằm trong quy chế ngân hàng và có quy mô rất lớn.

Fitch Ratings cho biết quy mô tín dụng đã mạnh đến mức Trung Quốc sẽ khó có thể thoát khỏi  sự suy thoái hay đất nước này sẽ phải đối mặt với một thời kỳ khó khăn ở phía trước.

Charlene Chu, Giám đốc cấp cao của cơ quan này tại Bắc Kinh nói: "Mô hình tăng trưởng dựa vào tín dụng rõ ràng đang sụp đổ. Điều này có thể dẫn tới một vấn đề lớn khó giải quyết được và có thể khiến Trung Quốc lâm vào tình trạng giảm phát kiểu Nhật Bản”.

Phát biểu với hãng tin The Daily Telegraph, bà Charlene còn cho rằng: "Không có sự minh bạch trong hệ thống ngân hàng bóng tối, và những rủi ro mang tính hệ thống đang tăng lên. Chúng tôi không hề biết người đi vay là ai, người cho vay là ai và chất lượng tài sản như thế nào và điều này sẽ làm suy yếu những tín hiệu".

Tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng chỉ ở mức 1%. Tỷ lệ này là vô lý bởi các quỹ tín chấp, quỹ quản lý tài sản và các dạng cho vay bất hợp pháp đang chiếm tới hơn một nửa số tín dụng mới.

Những lo ngại tăng lên khi một loạt những rối loạn được gọi là các sản phẩm tín chấp ở Thanh Đảo, Ordos, Jilin và nhiều nơi khác đang chiếm tới 1400 tỷ USD trong hệ thống ngân hàng bóng tối.

Bà Charlene nói: "Thông thường căng thẳng bắt đầu ở bên ngoài và di chuyển vào trong cốt lõi, và đó là những gì chúng tôi đang thấy với những cái gọi và sản phẩm tín chấp”.

Fitch cảnh báo rằng  một nửa các khoản vay phải được đảo nợ sau mỗi 3 tháng, và 25% khoản khác phải được đảo nợ ít nhất 6 tháng một lần.

Bà Charlene cũng cho biết các ngân hàng Trung Quốc buộc phải có khoảng 3 nghìn tỷ USD dự trữ tại Ngân hàng trung ương, nhằm tạo “một khoản tiết kiệm khổng lồ” để sử dụng trong trường hợp xảy ra một cuộc khủng hoảng, nhưng số tiền này có vẻ như vẫn chưa đủ khi điều tồi tệ xảy ra.

Tỷ lệ tín dụng trên GDP đã tăng 75 điểm phần trăm  lên 200% GDP. Điều tương tự cũng xảy ra ở Nhật Bản trước khi bong bóng Nikkei nổ tung năm 1990. Bà Charlene nói: "Chúng tôi chưa từng thấy một điều gì đó tương tự như thế này trong một nền minh tế lớn. Chúng tôi không biết nó sẽ diễn ra như thế nào. Sáu tháng tới sẽ rất quan trọng".

Trong tháng Tư, Ficth đã hạ xếp hạng nợ dài hạn của Trung Quốc nhưng vẫn cho rằng chính phủ nước này có thể xử lý được các cuộc khủng hoảng ngân hàng. Bà Charlene nới: "Nhà nước Trung Quốc có rất nhiều tiềm lực, có khả năng và rất sẵn sàng hỗ trợ ngành ngân hàng. Câu hỏi thực sự là những điều này có nghĩa thế nào đối với sự phát triển, và xảy dẫn đến những rủi ro gì cho xã hội và chính trị. Chúng tôi nghĩ rằng điều này sẽ rất khác so với cuộc khủng hoảng ngân hàng vào cuối năm 1990. Với tín dụng bằng 200% GDP, tử số đang gấp hai lần mẫu số”.

Các nhà chức trách Trung Quốc đã cố gắng có được một cuộc ‘hạ cánh mềm’, kiềm chế cho vay và yêu cầu tỷ lệ dự trữ cao (RRR) đối với các ngân hàng để ngăn chặn đầu cơ bất động sản. Tỷ lệ giá nhà và thu nhập đã đạt đến 16 trên 18 tại nhiều thành phố.

Tuy nhiên, một vấn đề mới nổi lên khi hiệu quả kinh tế dựa trên tín dụng bị sụp đổ. Tăng trưởng GDP thêm trên mỗi đồng nhân dân tệ cho vay đã giảm từ 0,85 xuống còn 0,15 trong 4 năm qua, một dấu hiệu của sự kiệt quệ.

Wei Yao chuyên gia của Ngân hàng  Societe Generale cho biết tỷ lệ khả năng trả nợ của các công ty Trung Quốc đã đạt 30% GDP - ngưỡng điển hình cho cuộc khủng hoảng tài chính - và nhiều người sẽ không có khả năng trả lãi hoặc trả gốc. Bà cảnh báo rằng nước này có thể đang đứng trên bờ vực của “Thời điểm Minsky” (Minsky moment, sự di chuyển chậm từ trạng thái ổn định sang khủng hoảng của hệ thống tài chính) khi kim tự tháp nợ bị sụp đổ vì quá nặng.

China Securities Journal, tạp chí chứng khoán có ảnh hưởng của chính phủ Trung Quốc cho biết, tổng tín dụng trong hệ thống tài chính của Trung Quốc có thể lên tới 221% GDP, tăng gần gấp tám lần trong thập kỷ qua, và cảnh báo rằng các công ty sẽ phải trả tới 1 nghìn tỷ USD tiền lãi trong năm nay. Tờ tạp chí này viết: "Gánh nặng nợ của các công ty Trung Quốc cao hơn nhiều so với các nền kinh tế khác”.