Iran: Năng lực hạt nhân lên tầm cao mới

Nhà máy nước nặng Arak, cách thủ đô Tehran 190 km về phía tây nam

Trong bản báo cáo được ra trước thời điểm diễn ra các cuộc bầu cử tại Iran vào tháng tới, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) cho biết trước đây, Iran đã đạt được những tiến bộ vượt bậc trong chương trình hạt nhân so với những thông cáo trước thế giới. Trong đó, quá trình làm giàu uranium và lắp đặt hàng trăm máy ly tâm thế hệ mới có thể giúp đẩy nhanh tốc độ làm giàu nhiên liệu hạt nhân.

Hồi tuần trước, giới chức chính quyền tổng thống Barack Obama xác nhận những thiết bị mà Iran đang sở hữu có thể rút ngắn "đáng kể" khoảng thời gian để Tehran sản xuất được một thiết bị hạt nhân sơ khai.

Song theo giới chức Mỹ, dù Iran nắm trong tay nhiều trang thiết bị hiện đại nhưng Mỹ và Israel vẫn có đủ thời gian để đưa ra các biện pháp nhằm ngăn chặn chương trình sản xuất vũ khí hạt nhân nếu Iran quyết tâm theo đuổi.

Bản báo cáo của IAEA đưa ra đúng thời điểm các vòng đàm phán ngoại giao giữa cộng đồng quốc tế với Iran đang bị gián đoạn. Mọi hy vọng ban đầu trong nỗ lực giải quyết cuộc tranh luận về vấn đề hạt nhân của Iran đã bị sụt đổ hoàn toàn trên bàn đàm phán của Mỹ, Nga, Trung Quốc, Đức, Anh và Pháp. Tuy nhiên, chính quyền tổng thống Obama quyết định không để sự thất bại trên gây ra cuộc khủng hoảng ngoại giao hay trở thành những mối đe dọa tiến tới hành động quân sự mới.

"Giờ chưa phải là thời điểm phù hợp cho chiến tranh. Vẫn còn thời gian cho các vòng đàm phán ngay cả khi cánh cửa ngoại giao đang dần khép lại", một quan chức cấp cao Mỹ phát biểu hồi tuần trước.

Điểm đặc biệt là bản báo trên đã chỉ ra lượng uranium được sản xuất với trữ lượng lớn nhất từ trước tới nay trong quý I tại Iran. Chỉ trong vòng 3 tháng, Iran đã nâng tổng số lượng uranium làm giàu ở cấp độ thấp lưu trữ trong kho tăng thêm 8%, lên gần 10 tấn. Ngoài ra, IAEA cũng công khai chi tiết một chiến lược sản xuất hạt nhân mới của Iran.

Trong đó, bước đầu tiên là đẩy nhanh tốc độ làm giàu uranium 235 – nguồn nhiên liệu cho các lò phản ứng được sử dụng sản xuất vũ khí hạt nhân. Chính thông tin về tốc độ sản xuất hạt nhân hiện nay đã khiến Iran hứng chịu liên tiếp các cuộc tấn công mạng nhằm vào hệ thống máy tính tại các cơ sở sản xuất, mà Mỹ và Israel bị cáo buộc là thủ phạm.

Bước thứ hai là Iran tăng sản lượng uranium được làm giàu tới mức 20%  - nhiên liệu sản xuất bom nguyên tử, và chuyển hóa từ chất khí sang oxit kim loại. Theo Iran, đây là bước đầu tiên trong tiến trình sản xuất nhiên liệu cho lò phản ứng.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng Iran vẫn đang tiến những bước chậm tới "ranh giới đỏ" được thủ tướng Israel - Benjamin Netanyahu đưa ra trước Liên Hiệp Quốc hồi năm ngoái, trong đó nhấn mạnh tới lượng nhiên liệu hạt nhân được làm giàu ở tầm trung dùng để chế tạo bom. Ông Netanyahu khẳng định ông hy vọng việc Israel quyết định triển khai các hành động quân sự sẽ chỉ diễn ra cho tới mùa thu hoặc mùa đông năm nay.

Bước thứ ba trong chiến lược phát triển hạt nhân của Iran đó là sản xuất plutonium. Bản báo cáo của IAEA cho thấy Iran đã đạt được những bước tiến lớn mạnh tại tổ hợp hạt nhân Arak  - nơi triển khai xây dựng lò phản ứng nước nặng dự kiến đi vào hoạt động vào cuối năm sau. Chính lượng plutonium được lò phản ứng nước nặng sản xuất sẽ trở thành nhiên liệu mà khả năng dùng để chế tạo thành bom hạt nhân.

Trong bản báo cáo hồi tháng 2, IAEA khẳng định Iran đã lắp đặt thêm 1.395 máy ly tâm và nâng tổng số máy phục vụ sản xuất nhiên liệu hạt nhân trên toàn quốc lên con số 14.244.

Trong đó, các quốc gia phương Tây đặc biệt quan tâm tới máy ly tâm IR-2 mà Iran gọi là máy ly tâm thế hệ thứ 2. Bởi thế hệ máy ly tâm này hoạt động với công suất lớn gấp 4 lần so với những thiết bị mà Iran sử dụng trong nhiều năm qua, hứa hẹn mở rộng năng lực làm giàu uranium của quốc gia này lên tầm cao mới.

IAEA khẳng định Iran vẫn chưa khởi động bất cứ thiết bị tiên tiến trên để làm giàu uranium, giờ đã nâng lên 689 máy tại cơ sở Natanz.