Hiệp ước START mới ảnh hưởng thế nào đến mối quan hệ Nga – Mỹ?

Tên lửa đạn đạo của Nga

Tuyên bố trên được Giám đốc Trung tâm Phân tích chính trị và quân sự thuộc Viện Hudson, chuyên gia Câu lạc bộ Thảo luận quốc tế Valdai - Richard Weitz đưa ra.

Ngày 5/2/2018, thời hạn để Nga và Hoa Kỳ đạt được Thỏa thuận về START-3 đã đến.

"Hiệp ước START mới sẽ giúp hạn chế cạnh tranh chiến lược giữa Nga và Hoa Kỳ và làm cho nó minh bạch hơn, có thể kiểm chứng và có thể dự đoán được", ông Richard Weitz cho hay.

Đồng thời, ông Weitz lưu ý rằng "Hiệp ước START đặt ra vấn đề  liệu Mỹ có muốn mở rộng hiệp ước này sau năm 2021 hay không". Ông giải thích rằng việc kéo dài Thỏa thuận chính tổng thống có thể làm, không cần phê chuẩn Quốc hội.

Hiệp ước START-3 do Nga và Hoa Kỳ ký năm 2010, có hiệu lực đến ngày 5/2/2011. Hiệp ước quy định mỗi bên sẽ giảm kho vũ khí hạt nhân của mình để sau 7 năm, số lượng các loại vũ khí không vượt quá 700 tên lửa đạn đạo liên lục địa, tên lửa đạn đạo trên tàu ngầm và máy bay ném bom hạng nặng, cũng như 1.550 đầu đạn.

Thỏa thuận bắt buộc Nga và Mỹ trao đổi thông tin về số lượng đầu đạn hạt nhân hai lần một năm.

Hoa Kỳ tuyên bố rằng họ đã hoàn thành các nghĩa vụ của mình vào tháng Tám năm 2017. Theo đại diện chính thức của Bộ Ngoại giao Mỹ Heather Nauert, Mỹ mong muốn tiếp tục thi hành Hiệp ước và tin rằng hiệp ước START làm cho các mối quan hệ với Nga ổn định hơn và cải thiện an ninh của Mỹ và các đồng minh của mình.

Moscow cũng tuyên bố đã thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của mình về việc cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược. Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Nga cho hay Moscow không thể xác nhận việc Hoa Kỳ có thực hiện đầy đủ cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược phù hợp với các thỏa thuận về vũ khí tấn công chiến lược hay không.

Tổng thống Nga Putin, Tổng thống Mỹ Donald Trump

Trong bối cảnh quan hệ căng thẳng Nga-Mỹ, sự tồn tại của START mới là đáng ghi nhận. Bằng việc ngăn chặn tình trạng cạnh tranh hạt nhân giữa hai nước, và tạo ra tính minh bạch chưa có tiền lệ, quyền tiếp cận xác minh và thông tin về quy mô, kích thước và việc triển khai các lực lượng hạt nhân tấn công chiến lược, hiệp ước này đã đảm bảo khả năng dự đoán và tính chuyên nghiệp, dù không nhiều, trong mối quan hệ giữa hai nước.

START mới tiếp tục đem lại lợi ích cho cả hai bên, bất chấp việc Nga can thiệp vào bầu cử Mỹ, việc Nga sáp nhập bán đảo Crimea, và vi phạm các hiệp định kiểm soát vũ khí khác như Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung.

Theo START mới, mỗi nước sẽ phải giảm số đầu đạn hạt nhân xuống còn 1.550 đơn vị. Ngoài ra, Hiệp ước cũng giới hạn mỗi nước chỉ được triển khai không quá 700 phương tiện phóng đầu đạn hạt nhân như tên lửa đạn đạo hay máy bay ném bom chiến lược. 100 phương tiện phóng khác ở dạng không triển khai.

Quan trọng hơn, mỗi bên cho phép bên còn lại tiến hành thanh tra tại hiện trường để các bên có được sự tin tưởng cao về việc các điều khoản của hiệp ước được tuân thủ. Hai nước cũng tổ chức các cuộc họp thường xuyên trong khuôn khổ Ủy ban Tham vấn song phương để giải quyết những bất đồng hoặc những nghi vấn về việc triển khai hoặc thủ tục triển khai.

Tóm lại, một nhân tố chính giúp quản lý căng thẳng Mỹ-Nga trong việc kiểm soát vũ khí hạt nhân vẫn có thể thực hiện được, và kiến tạo hy vọng cho mối quan hệ tương lai giữa hai bên. Thực tế việc hai nước sẽ thực hiện những nghĩa vụ của mình cho thấy hai bên vẫn muốn quản lý sự cạnh tranh lẫn nhau vốn đều hưởng lợi từ khả năng có thể dự đoán trong lĩnh vực hạt nhân.

Đáng tiếc là START mới sẽ hết hạn vào năm 2021 nếu Tổng thống của hai nước không muốn gia hạn hiệp ước này thêm 5 năm.