FP: Khó lòng tránh phụ thuộc, Ukraine nên thỏa hiệp với Nga

Hồi tuần trước, Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có chuyến công du tới Kiev và mang theo gói viện trợ quân sự phi sát thương cho chính phủ Ukraine, bao gồm áo giáp, mũ bảo hiểm, kính nhìn đêm và radar chống đạn cối. Ba hệ thống radar chống pháo cối đầu tiên trong tổng số 20 hệ thống Mỹ hứa hẹn cung cấp đã tới Ukraine, trên một chiếc máy bay chở hàng đi cùng với Không lực 2 chở ông Biden tới Kiev.

Đã đến lúc Ukraine thỏa hiệp với Nga?

Chuyến thăm này của ông Biden tới Ukraine đã trấn an được Kiev phần nào trong bối cảnh căng thẳng vẫn tiếp diễn ở miền Đông và có nhiều thông tin cho rằng Nga đang liên tục tiếp quân và vũ khí cho quân ly khai. Tuy vậy, FP cho rằng, gói viện trợ phi quân sự trên sẽ chẳng thể giúp gì cho Ukraine, vì vậy nếu muốn thoát khỏi khủng hoảng, Ukraine cần thỏa thuận với Nga.

FP nhận định, một giải pháp chính trị với Nga, về trung hạn và ngắn hạn, có vai trò quan trọng với Ukraine hơn nhiều so với kiểu hỗ trợ của phương Tây và của ông Biden vừa qua.

Và mặc dù Hiệp định gia nhập EU của Ukraine đóng vai trò quan trọng trong việc phác thảo đường lối cải cách cho tương lai của Ukraine, nhưng nó rất dễ dàng biến thành vô nghĩa nếu  thiếu một thỏa thuận với Nga.

Hơn nữa, nền kinh tế Ukraine đang phụ thuộc rất nhiều vào Nga ở nhiều lĩnh vực. Tất nhiên, sự phụ thuộc lớn nhất của Kiev đối với Ukraine là về khí đốt - nguồn năng lượng đầu vào thiết yếu cho ngành công nghiệp và là nguồn nhiên liệu sưởi ấm chính của hầu hết các hộ gia đình ở Ukraine.

Cứng rắn với Nga sẽ chỉ khiến tình hình thêm tồi tệ?

Chỉ tính riêng năm 2013, Ukraine đã nhập 27 tỷ m3 khí đốt của Nga, với tổng số tiền phải trả lên tới 11 tỷ USD. Hiện giờ vẫn chưa có nguồn nhiên liệu nào khả thi để thay thế cho khí đốt từ Nga nhằm phục vụ cho cả nhu cầu sưởi ấm và cung cấp năng lượng cho các ngành công nghiệp, đặc biệt là ngành cơ khí và hóa chất.

Ngay cả khi hoạt động tất cả các đường ống thì dòng chảy khí đốt từ châu Âu về Ukraine cũng chỉ có thể cung cấp nhiều nhất 12 tỷ m3 một năm, chưa được một nửa so với nhu cầu của Ukraine.

Mối quan hệ trong lĩnh vực khí đốt với Moscow cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định tài chính cho Kiev. Năm 2013, Tập đoàn khí đốt Gazprom (Nga) trả cho Ukraine tới 3 tỷ USD tiền phí trung chuyển khí đốt sang châu Âu, một khoản tiền đáng kể để đối phó với tình trạng thâm hụt ngân sách và nợ công của Ukraine.

Mối quan hệ trong lĩnh vực khí đốt với Moscow đóng vai trò quan trọng đối với Kiev.

Hơn nữa, sự phụ thuộc của Kiev vào Moscow không chỉ ở khí đốt. Năm 2013, Nga nhập tới một phần ba lượng hàng xuất khẩu của Ukraine, tương đương với cả Liên minh châu Âu (EU). Con số này chắc chắn sẽ giảm trong năm 2014 và thị phần của EU sẽ tăng lên sau khi hồi tháng Năm, EU quyết định giảm thiểu các rào cản đối với hàng hoá nhập khẩu từ Ukraine.

Tuy nhiên, cơ cấu xuất khẩu của Ukraine vào hai thị trường trên lại rất khác nhau. Châu Âu hầu hết chỉ mua quặng kim loại, kim loại màu, ngũ cốc và các nông phẩm khác từ Ukraine. Ngược lại, Nga thường nhập khẩu máy móc, các dịch vụ vận tải và các sản phẩm công nghiệp - tức là những hàng hóa và dịch vụ giá trị gia tăng có xu hướng cung cấp thêm việc làm, tạo lợi nhuận cao hơn cho người dân Ukraine.

Nga cũng là một thị trường xuất khẩu lớn của Ukraine.

Ngoài ra, hàng triệu người Ukraine vẫn đang làm việc ở Nga và gửi tiền về nhà cho gia đình của họ. Năm 2013, Ngân hàng Quốc gia Ukraine ước tính số tiền gửi về từ Nga là 2,62 tỷ USD. Đây mới chỉ là thống kê thông qua các dịch vụ chuyển khoản ngân hàng và dịch vụ chuyển tiền quốc tế.

Nhiều người Ukraine làm việc ở Nga cũng thường xuyên tự mang tiền mặt hoặc các loại hàng hóa có giá trị lớn về nhà. Nói cách khác, kiều hối từ Nga chiếm khoảng 3% GDP của Ukraine năm 2013.

Trước khi cuộc xung đột xảy ra, dân số ở cả hai vùng Donetsk và Luhansk chiếm 15% tổng dân số Ukraine, đóng góp 16% GDP, 25% sản lượng công nghiệp và 27% giá trị xuất khẩu của Ukraine. Do vậy, không có các khu vực trên, kinh tế của Ukraine sẽ trở nên tồi tệ hơn cả mức tồi tệ hiện nay. Và cách duy nhất để Ukraine giành lại quyền kiểm soát đầy đủ đối với các khu vực trên là thỏa thuận với Nga.

Vì vậy, FP cho rằng, nhìn từ quan điểm kinh tế, một giải pháp chính trị lâu dài giữa Moscow và Kiev rõ ràng là rất cần thiết. Tạp chí này đặt câu hỏi, vậy tại sao lại không có kế hoạch đó trong chương trình nghị sự?

Câu trả lời đơn giản là, hiện không hề có những điều kiện chính và cần thiết để tiến hành quá trình giải quyết xung đột do có sự chồng chéo trong mục tiêu của các bên liên quan. Hơn nữa, theo FP, những biểu hiện gần đây cho thấy các nhà lãnh đạo Nga và Ukraine đều đang sẵn sàng để đối đầu chứ không phải để thỏa hiệp.

Nội dung được thực hiện qua tham khảo nguồn tin từ Foreign Policy (Tạp chí Chính sách đối ngoại) của Mỹ. Tạp chí chủ yếu tập trung phân tích các chính sách đối ngoại của nước Mỹ và các quốc gia khác trên thế giới. Nhiều nhân vật nổi tiếng trong chính trường Mỹ đã tham gia viết bài cho tạp chí này như Thượng nghị sỹ John McCain, nhà báo từng giành giải Pulitzer Tom Ricks…