“Đừng quên Liên Xô đã cứu thế giới khỏi Phát xít như thế nào”

Trong trí tưởng tượng phổ biến của phương Tây – đặc biệt là người Mỹ - Thế chiến II là cuộc xung đột mà ở đó, “chúng tôi” là người chiến thắng. Họ [phương Tây] đã chiến đấu trên bãi biển Normandy và Iwo Jima, băng qua đống đổ nát, chiếm lại thành phố của Pháp, bao phủ lên đó tình yêu lãng mạn và trẻ trung ở New York. Đó là chiến thắng nhờ vào sự cứng rắn của tướng Dwight D. Eisenhower, tinh thần đạo đức của Thủ tướng Anh Winston Churchill, và sức mạnh tuyệt vời của một quả bom nguyên tử.

Khách tham quan ngắm bức tranh cổ động "Chúng ta đã dành chiến thắng" ởStavropol, Nga, ngày 5/5/2015.

Nhưng khi sang Nga, câu chuyện đã thay đổi đáng kể. Ở Nga, Thế chiến II được gọi là cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, và người ta tưởng nhớ đến nó bằng một tri thức hoàn toàn khác.

Ngày 9/5, Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ biểu dương một trong những cuộc diễu binh lớn nhất từ trước đến nay ở Moscow để đánh dấu kỷ niệm lần thứ 70 chiến thắng của Liên Xô trước Đức Quốc Xã. Hơn 16.000 binh sĩ sẽ tham gia, với 140 máy bay chiến đấu và 190 xe bọc thép, trong đó có sự ra mắt của thương hiệu xe tăng thế hệ mới Armata của Nga.

Đó là một khoảnh khắc vĩ đại, nhưng một số nhà lãnh đạo thế giới sẽ không tham dự. Các nguyên thủ quốc gia lớn như Ấn Độ và Trung Quốc sẽ chiêm ngưỡng buổi diễu binh, nhưng lại không có nhiều đối tác phương Tây của họ. Sự việc phản ánh tình hình địa chính trị căng thẳng, khi mà các mối quan hệ của Tổng thống Nga với phương Tây bị đóng băng 1 năm kể từ khi khủng hoảng Ukraine bắt đầu.

Công bằng hay không thì những căng thẳng hiện tại đã làm lu mờ những gì đang được tưởng nhớ và hướng đến: Bắt đầu từ năm 1941, Liên Xô đã chịu đựng gánh nặng của cỗ máy chiến tranh Đức Quốc Xã, và đã đóng vai trò quan trọng nhất trong khối Đồng Minh, dẫn đến sự thất bại của nhà độc tài Hitler. Theo một tính toán, mỗi người lính Mỹ hy sinh khi chiến đấu chống lại Đức Quốc xã, thì phía Liên Xô, có đến 80 người đã nằm xuống với cùng mục đích tương tự.

Lính Hồng quân Liên Xô bước trên phố đi qua toà nhàReichstag ở Berlin, Đức vào tháng 5/1945. Ảnh: Reuters.

Trong cuốn “Thế giới trong chiến tranh, 1939 – 1945”, sử gia người Anh Max Hastings từng thống kê cho biết, Liên Xô là quốc gia đã phải trả giá khắc nghiệt nhất cho hoà bình. Mặc dù con số không thể chính xác, ước tính đã có 26 triệu người dân Liên Xô đã chết trong Thế chiến II, trong đó có hơn 11 triệu binh lính. Đồng thời, người Đức chịu mất mát lên đến ba phần tư lực lượng của mình để chống lại quân Hồng quân.

“Thực là cực kỳ may mắn cho quân Đồng Minh rằng không phải họ, mà là người Nga đã trả giá cho hầu hết toàn bộ “hoá đơn bán xương máu” cho cuộc chiến [đánh bại phát xít Đức], chịu đến 95% thương vong quân sự cho ba cường quốc của quân Đồng Minh”, Hastings viết.

Trận đánh bi tráng cuối cùng, đè bẹp Đức Quốc xã chính là cuộc bao vây trong mùa đông khắc nghiệt của Stalingrad, là cuộc đụng độ của hàng ngàn những chiếc xe bọc thép tại Kursk – trận đấu tăng lớn nhất trong lịch sử thế giới. Nó không diễn ra đồng thời ở mặt trận phía tây, nơi mà Đức Quốc xã không có nhiều tài sản quân sự. Chỉ hình dung như thế thôi cũng cho thấy mức độ trải nghiệm khác nhau giữa hai chiến trường.

Hitler từng xem khu vực Đông Âu hiện nay như là nơi để xây dựng một đế chế Đức mở rộng và phát triển. Với tư tưởng đó, Hitler đã cho tàn phá toàn bộ khu vực này, thảm sát luôn hàng triệu người Do Thái ở châu Âu. Phần lớn họ sống ngoài biên giới Đức trước chiến tranh và nằm về phía đông. Hàng triệu người khác cũng đã bị giết hại, bị lạm dụng, bị tước đoạt tài sản đất đai và chết đói.

“Holocaust làm lu mờ kế hoạch của người Đức, vốn được lên kế hoạch để giết nhiều người hơn nữa. Hitler không chỉ muốn tiêu diệt người Do Thái, ông ta muốn tiêu diệt cả Ba Lan và Liên Xô, tiêu diệt giai cấp thống trị của họ và giết chết hàng chục triệu người Slav”, nhà sử học Timothy Snyder viết trong cuốn “Vùng đất máu: Châu Âu giữa Hitler và Stalin” cho biết.

Đến năm 1943, Liên Xô đã mất khoảng 5 triệu binh sĩ và hai phần ba năng lực công nghiệp của họ trước Đức Quốc Xã. Tuy vậy, họ vẫn chiến đấu chống lại cuộc xâm lược của Đức, một minh chứng cho sự can đảm và nỗ lực kết thúc chiến tranh của Liên Xô. Nhưng cái giá phải trả đã gây sốc cho toàn thế giới.

Trong hồi ký của mình, tướng Eisenhower viết rằng ông kinh hoàng vì mức độ của cuộc tàn sát: “Khi chúng tôi bay sang Nga trong năm 1945, tôi đã không nhìn thấy một ngôi nhà nằm giữa khu vực lân cận Moscow với khu phía tây. Đi qua khu vực này, Marshal Zhukov nói với tôi, rất nhiều phụ nữ, trẻ em và người già đã bị giết chết và Chính phủ Nga sẽ không bao giờ có thể ước tính được tổng số”.

Ông nói rằng, trong những năm 1933 và 1945, tại “các vùng đất máu” quét rộng ra các vùng xa xôi của Liên Xô và Đức Quốc Xã, đã có tới 14 triệu dân thường thiệt mạng. Theo con số này, 60% các gia đình Liên Xô đã mất đi một thành viên của trong chiến tranh.

Đối với các nước láng giềng của Nga, thật khó để tách khỏi chiến thắng của Liên Xô kể từ sau những thập niên chiến tranh lạnh. Một vài quốc gia có thể không hài lòng với nước Nga hiện tại. Nhưng chúng ta không nên quên Liên Xô đã đem lại chiến thắng trong Thế chiến II cho châu Âu như thế nào.

Nội dung được lược dịch từ bài gốc "Don't forget how the Soviet Union saved the world from Hitler" được đăng tải trên tờ The Washington Post ngày 8/5/2015.