Donetsk đậm "chất Nga", tuột xa vòng tay Ukraine

Trước một mỏ than có tuổi đời gần thế kỉ mang tên Udarnik ở Snizhne thuộc Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng (DPR), sát với biên giới Nga, là những bức tượng của Lenin. Khi chuông vang lên, báo hiệu ca làm việc đêm kết thúc, những người thợ mỏ với khuôn mặt mệt mỏi từ từ đi lên khỏi mặt đất. Ánh sáng ban ngày khiến họ phải nheo mắt khó chịu.

Kĩ sư trưởng mỏ than, anh Andrei Popovchenko, cho hay: “Cuối cùng thì mọi thứ đã diễn ra một cách trung thực. Dưới sự kiểm soát của Ukraine, tình trạng tham nhũng và bất hợp pháp xuất hiện ở khắp mọi nơi. Tiền thuế luôn bị rơi vào túi ai đó”.

Cờ Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng bay đằng sau một bức tượng của Lenin.

Hơn một năm sau khi cuộc chiến giữa quân chính phủ Ukraine và lực lượng ly khai nổ ra ở miền Đông, đến giờ số nhân công của mỏ Udarnik đã giảm từ 460 người xuống chỉ còn khoảng một nửa.

Tên của mỏ than này có nghĩa là “shock worker” (công nhân tiên tiến), một danh hiệu dưới thời Stalin, cựu lãnh đạo của Liên bang Xô viết, dành cho những công nhân có kết quả làm việc vượt hạn mức.

Popovchenko cho hay, nhiều công nhân của mỏ đã bỏ nơi đây để tránh tình trạng bạo lực; 12 người đã tham gia chiến đấu cùng ly khai. Anh cười gượng gạo nói: “Chúng tôi vẫn giữ chỗ cho họ, giống như cho những phụ nữ nghỉ thai sản”. Sản lượng sản xuất than theo tháng của Udarnik rơi vào khoảng 3.700 tấn và chỉ bán trong DPR.

Popovchenko nói: "Chẳng có lý do gì để bán cho Ukraine trong khi chúng tôi đang cần phải giúp chính người dân của mình”.

Một bức hình của nhà lãnh đạo Liên Xô Stalin ngay giữa trung tâm Donetsk.

Sự chia rẽ trên giữa những người dân ở DPR và Ukraine đang ngày càng lớn. Các khu vực do ly khai kiểm soát hiện vẫn đang bị ảnh hưởng lớn bởi các chính sách từ tháng 11/2014 của chính phủ, trong đó bao gồm việc cắt bỏ lương hưu và các dịch vụ công.

Đi từ Kiev đến Donetsk, bạn sẽ phải trải qua một chuyến tàu kéo dài vài giờ đồng hồ, qua 5 trạm kiểm soát có vũ trang để vượt qua đường “biên giới” giữa Ukraine và Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng. Thậm chí, lực lượng biên phòng Ukraine còn đóng cả dấu mực tím vào hộ chiếu của người nước ngoài muốn ra khỏi khu vực do Ukraine kiểm soát.

Hành động trên khiến nhiều người nghĩ Kiev ngầm công nhận đấy là đường biên giới giữa Ukraine và lãnh thổ khác, mặc dù Đại tá Andriy Lysenko, phát ngôn viên quân đội Ukraine, khẳng định đó là "biện pháp tạm thời để đảm bảo an toàn và an ninh".

Trên khắp Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng, dấu vết của Ukraine gần như bị xóa bỏ. Hầu hết các doanh nghiệp dọc đại lộ rợp bóng các hàng bạch dương tại thủ phủ của Donetsk đang chìm dần vào quên lãng. Các cửa hàng đóng cửa, màn hình ATM và các bốt điện thoại bao phủ bởi lớp bụi dầy đặc do không có ai đụng vào hàng tháng qua. Nhiều công ty nước ngoài cũng bắt đầu rút đi do lo ngại về an ninh.

Một khu mỏ ở Donetsk, Ukraine.

Trên các hộp thư màu vàng của thành phố, từ bưu điện bằng tiếng Ukraine là “poshta” đã bị thay thế bằng từ tiếng Nga “pochta”. Các biển số xe của Ukraine dần dần được thay thế bằng những biển số do Cộng hòa Donetsk tự xưng quy định. Đồng rúp của Nga xuất hiện ở khắp nơi, nhanh chóng thay thế đồng hryvnia của Ukraine.

Natalia, một người bán giày và các phụ kiện làm tóc cho biết: “Tôi thích đồng rúp hơn. Hy vọng chúng tôi sẽ sớm chuyển sang dùng hoàn toàn bằng đồng rúp vì chúng tôi sẽ không quay trở lại với Ukraine”.

Alexander Khodakovsky, một chỉ huy cấp cao của ly khai hiện đang là Bộ trưởng an ninh của Cộng hòa Donetsk tự xưng ước tính, đồng rúp hiện đang được sử dụng trong 80% giao dịch ở Donetsk. Ông cho hay: "Chúng tôi không ảo tưởng về nước Nga; chúng tôi biết nước Nga đang phải đối mặt với nhiều vấn đề nhưng đó là đất nước của chúng tôi”.

Trên đỉnh trụ sở chính quyền 11 tầng của Cộng hòa Donetsk tự xưng, cờ Nga bay phất phới cùng với cờ riêng của DPR.

Tại một trong những siêu thị lớn nhất của thành phố, đa phần các loại thực phẩm được bày bán có nguồn gốc từ Nga. Trong số 37 loại bơ, chỉ có 2 loại là do Ukraine sản xuất. Những lo ngại về an ninh và các điểm kiểm soát đã khiến cho nhiều mặt hàng của Ukraine không thể tiến đến khu vực miền Đông này.

Thậm chí, người giúp Donetsk xác định danh tính của những xác chết sắp tới cũng là người Nga. Dmitri Kalashnikov, giám đốc của một nhà xác cho hay, họ đang có kế hoạch xây dựng các phòng giám định DNA ở gần đây bởi hiện nay các thi thể phải gửi đến tận Dnepropetrovsk để làm giám định. Các chuyên gia Nga giúp xây dựng các phòng giám định DNA mới sẽ tới đây vào mùa thu tới.

Theo The Atlantic, khoảng cách giữa người dân ở hai nước Cộng hòa tự xưng Luhansk và Donetsk với chính phủ Kiev sẽ càng bị giãn hơn nữa khi hồi tuần trước, quốc hội Ukraine đã thông qua một dự luật nhằm trao cho hai khu vực ly khai trên quyền tự trị lớn hơn. Đây là bước đi đầu tiên hướng tới việc đáp ứng những yêu cầu của thỏa thuận ngừng bắn Minsk 2 được kí kết hồi tháng Hai vừa qua.

Tuy nhiên, động thái phân cấp quyền lực trên dường như chẳng dẫn đến thay đổi gì lớn ở miền Đông Ukraine, bởi nơi đây vốn đã bị tách khỏi sự kiểm soát của chính phủ Kiev.

 Nội dung được thực hiện qua tham khảo nguồn tin từ tạp chí The Atlantic của Mỹ. The Atlantic được thành lập từ năm 1857 với tên The Atlantic Monthly ở Boston, Massachusetts và hiện đang có trụ sở tại Washington, chuyên có tin bài về khoa học chính trị và ngoại giao.