“Donald Trump” Philippines và mối quan hệ khó xử với Mỹ-Trung

Trong khi, cựu Thị trưởng thành phố Davao từng tuyên bố rõ ràng rằng chính sách đối nội của ông sẽ tập trung vào việc không khoan nhượng đối với những kẻ phá luật thì về chính sách ngoại giao, ông Duterte lại thể hiện những quan điểm trái ngược đối với một bên là đồng minh thân thiết nhất và một bên là đối tác thương mại lớn nhất của Philippines. Trong chiến dịch tranh cử với những phát biểu “mạnh mồm”, ông Duterte có lúc muốn “thổi bùng” tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông nhưng có lúc lại bày tỏ lo ngại sự việc này sẽ trở thành “điểm nóng” tiếp theo của thế giới.

Sự không nhất quán của ứng viên Tổng thống Philippines càng được thể hiện rõ nét trong bài phát biểu trước những người ủng hộ ở thành phố Davao hôm 9/5 vừa qua, khi ông liên tục thay đổi giữa việc nói rằng ông sẵn sàng hợp tác với Trung Quốc để khai thác gas và dầu mỏ ở khu vực tranh chấp, song lại đặt câu hỏi rằng tại sao Mỹ không cử một tàu sân bay tới để thách thức Trung Quốc và thể hiện rằng Washington hoàn toàn đứng về phía Manila.

Gregory Poling, chuyên gia Đông Nam Á của Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu quốc tế ở Washington, nhận xét: “Những lời nói hùng biện của ông Duterte đã vượt quá xa biên giới Philippines. Ông dường như vẫn còn nghi ngờ về giá trị tình đồng minh với Mỹ bởi ông không tin rằng Washington sẽ hoàn toàn ủng hộ Manila chống lại Bắc Kinh nếu sự việc trở nên căng thẳng hơn. Điều này sẽ khiến các lãnh đạo của Washington phải đau đầu”.

Ông Duterte vẫn chưa đưa ra quyết sách nhất quán trong mối quan hệ với Mỹ và Trung Quốc.

Những lời phát biểu của ông Duterte cho đến nay phản ánh đúng thế “tiến thoái lưỡng nan” của Philippines khi quốc gia này phải chịu ảnh hưởng cả về mặt kinh tế và quân sự bởi Trung Quốc và Mỹ. Manila đang bị kẹt giữa hai cường quốc có ảnh hưởng nhất trong khu vực.

Nếu ông Duterte đẩy Philippines khỏi mối quan hệ đồng minh với Mỹ thì điều này có thể phá hoại một trong những sáng kiến chính sách đối ngoại quan trọng của Tổng thống Obama, đó là tái cân bằng kinh tế và quân sự ở khu vực châu Á. Tuy nhiên, nếu Manila “làm căng” với Bắc Kinh thì có thể khiến Trung Quốc càng tăng cường các hành động gây hấn trên vùng biển chiếm tới 80% giao dịch thương mại hàng hải quốc tế này.

Khi được hỏi liệu Nhà Trắng có lo ngại về ông Duterte hay không, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Elizabeth Trudeau cho biết: “Chúng tôi mong chờ được làm việc và chúc mừng tân Tổng thống của Philippines. Washington tôn trọng sự lựa chọn của người dân Philippines, chúng tôi cũng rất hân hạnh được hợp tác với nhà lãnh đạo mà họ đã chọn”.

Trong khi đó, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lu Kang hôm qua (10/5) cũng cho biết mối quan hệ với Philippines “đã gặp nhiều khó khăn nghiêm trọng trong những năm gần đây” và ông hy vọng chính phủ mới sẽ “đưa mối quan hệ giữa hai nước trở lại con đường phát triển như trước kia”.

Cựu Tổng thống Benigno Aquino đã tăng cường mối quan hệ đồng minh lâu đời giữa Philippines và Mỹ nhằm tìm kiếm sự ủng hộ trước việc Trung Quốc tăng cường sự hiện diện quân sự trên Biển Đông. Ông Aquino cũng đã kiện Bắc Kinh ra Tòa Trọng tài quốc tế, một hành động Trung Quốc phản đối gay gắt. Ông cũng ủng hộ hiệp định hợp tác quốc phòng cho phép binh lính Mỹ đóng quân và mở các căn cứ ở Philippines lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ qua. Tòa Trọng tài quốc tế ở Hague sẽ đưa ra phán quyết cuối cùng về tranh chấp trên Biển Đông giữa Trung Quốc và Philippines trong một vài tháng tới.

Tàu chiến Mỹ

Một ngày sau khi người dân Philipines đi bầu cử Tổng thống, tàu khu trục tên lửa dẫn đường USS William P. Lawrence của Mỹ đã tiến vào khu vực 12 hải lý gần đá Chữ Thập mà Trung Quốc chiếm đóng ở quần đảo Trường Sa. Bộ Quốc phòng Trung Quốc đáp lại bằng cách cử chiến đấu cơ và ba tàu chiến tới để cảnh báo và xua đuổi tàu Mỹ ra khỏi khu vực tranh chấp.

Ông Duterte hôm thứ Hai (9/5) cho biết Philippines sẽ theo đuổi nhiều phương pháp tiếp cận trong vấn đề tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông, bao gồm cả hợp tác với Mỹ, Nhật Bản và Australia. Trước đó, ông Duterte cũng cân nhắc đến phương án đối thoại trực tiếp với Bắc Kinh, đây là hành động đối lập hoàn toàn với quan điểm của ông Aquino.

Ông Duterte cũng từng ám chỉ rằng ông có thể “chịu đựng” được sự hiện diện của Trung Quốc trong khu vực nếu bắc Kinh xây dựng một tuyến đường sắt mới cho Philippines. Trong một dịp khác, Tổng thống tương lai của Manila lại kêu gọi lòng tự tôn dân tộc và đưa ra những lời đe dọa cá nhân trước những tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh.

“Tôi sẽ ngồi máy bay tới Trường Sa, mang theo lá cờ Philippines và tôi sẽ tới sân bay của Trung Quốc, cắm cờ ở đó là nói rằng, đây là đất của chúng tôi, các anh muốn làm gì thì làm”, ông Duterte tuyên bố trên một cuộc tranh luận trên truyền hình.

Truyền thông Trung Quốc

Đối với tất cả các tuyên bố cứng rắn của mình, ông Duterte cũng đều nhấn mạnh rằng các cuộc đối đầu quân sự trực tiếp sẽ là một thảm họa. Trong chiến dịch tranh cử hồi đầu tháng, ông cho rằng, mặc dù người Trung Quốc đã chiếm đất của Philippines nhưng nếu xảy ra một cuộc chiến tranh thì đó sẽ dẫn đến một vụ thảm sát đối với người dân nước này.

Truyền thông Trung Quốc lại bày tỏ một thái độ lạc quan hơn về ông Duterte sau cuộc bầu cử khi miêu tả Tổng thống tương lai của Philippines có một chính sách “thân thiện” với Bắc Kinh. Phía Trung Quốc cho rằng việc ông Duterte sẵn sàng đặt các tranh chấp lãnh thổ về phía sau  có thể dẫn đến việc cải thiện mối quan hệ giữa hai nước.

Ông Duterte từng “đụng độ” với đại sứ Mỹ tại Philippines vào tháng trước khi cảnh báo quan chức này “hãy câm mồm” sau khi nhà ngoại giao Mỹ đã chỉ trích bình luận của ông Duterte về vụ một nhà truyền giáo Australia bị ám sát tại Philippines hơn một thập kỷ trước.

Theo Benito Lim, nhà phân tích đến từ ĐH Ateneo de Manila, giờ đây, khi giành chiến thắng tại cuộc bầu cử Tổng thống, ông Duterte có thể sẽ làm rõ chính sách Biển Đông của mình và thể hiện một vị thế hợp lý hơn. “Mặc dù ông Duterte có một số bình luận về mối quan hệ với Trung Quốc và với Mỹ, song điều đó không có nghĩa là những lời nói này sẽ trở thành nền tảng cho chính sách của Tổng thống tương lai. Sẽ tốt hơn khi chờ đợi những tuyên bố chính thức sau khi ông nhậm chức”, ông Lim nhận định.

Nội dung được thực hiện qua thảm khảo nguồn tin từ Bloomberg News. Bloomberg News cùng tờ BusinessWeek là hai chuyên trang về kinh tế, phân tích tài chính và cung cấp dữ liệu cho các đối tác doanh nghiệp của Tập đoàn truyền thông Bloomberg.