Donald Trump có thể khiến thanh danh nước Mỹ bị tổn thương

Giáo sư Hugh White tại Đại học quốc gia Australia ở Canberra cho rằng, lời chỉ trích mạnh mẽ đối với Bắc Kinh của Tổng thống Donald Trump và Ngoại trưởng Rex Tillerson liên quan tới vấn đề Biển Đông và chính sách "một Trung Quốc" không chỉ khiến thanh danh nước Mỹ bị suy giảm mà còn bị đẩy Mỹ vào vòng nguy hiểm. 

Donald Trump tuyên thệ trong lễ nhậm chức ngày 20/1.

Hồi đầu tháng Giêng, Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson cho rằng Washington nên ngăn chặn Trung Quốc tiếp cận các hòn đảo nhân tạo xây dựng trái phép trên Biển Đông. Ông Tillerson còn để ngỏ khả năng Mỹ sẵn sàng dùng vũ lực với Trung Quốc trong trường hợp cần thiết.

Tuy nhiên, theo ông White, tuyên bố của ông Tillerson vào thời điểm này chỉ là ý kiến bột phát và không được chuẩn bị sẵn bằng văn bản. Ngoài ra, ông Tillerson cũng không lường trước được mức độ nguy hiểm và hậu quả của lời nói. Tuyên bố này thậm chí còn gây ảnh hưởng tới uy tín của ông Tillerson. Bởi đây là lời phát biểu ngay trong phiên điều trần trước Thượng viện và cần có sự chuẩn bị kỹ càng nhất là khi bàn tới một vấn đề nhạy cảm và quan trọng như mối quan hệ song phương Mỹ - Trung. 

Trước đó, Tổng thống Donald Trump cũng đặt ra câu hỏi liệu Mỹ có nên duy trì chính sách "một Trung Quốc" vốn coi Đài Loan chỉ là một tỉnh ly khai của Trung Quốc. Song theo ông White, nhiều khả năng những tuyên bố của ông Trump và Tillerson sẽ không được đưa vào chính sách đối ngoại của Mỹ trong tương lai. Những lời lẽ đe dọa của ông Trump và Tillerson sẽ chỉ khiến họ lâm vào cảnh khó lòng duy trì thế cân bằng đồng thời kiềm chế tham vọng và sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc. 

Nguy hiểm hơn, trong những năm tới, Mỹ sẽ buộc phải lựa chọn giữa hai phương án. Một là phát động một cuộc chiến chống lại Trung Quốc. Hai là giảm thiểu vai trò chiến lược của Mỹ ở châu Á. Xét trên góc độ tuyên bố của ông Trump và Tillerson, khả năng Mỹ sẽ chọn phương án thứ nhất. Song thực tế, cả ông Trump và Tillerson dường như không muốn gây chiến với Bắc Kinh bởi hành động này không chỉ ảnh hưởng tới vị thế của Mỹ ở châu Á mà còn khiến Trung Quốc ngày càng hùng mạnh. 

Theo Giáo sư White, tuyên bố của ông Trump về vấn đề Đài Loan và của ông Tillerson về Biển Đông đều chỉ mang tính cá nhân và không hề được tham vấn trước. 

Thứ nhất, khi ông Tillerson nhắc tới khả năng ngăn chặn Trung Quốc tiếp cận các hòn đảo nhân tạo trên Biển Đông đồng nghĩa với việc ngăn tàu thuyền Trung Quốc hoạt động ở vùng biển quốc tế. Trong khi đó, Mỹ lại là nước tiên phong bảo vệ quyền tự do hàng hải trên Biển Đông. Ngoài ra, Mỹ còn cần tính tới chuyện Trung Quốc sẽ không dễ dàng lùi bước và từ bỏ các đảo nhân tạo mà nước này xây dựng trái phép ở Biển Đông để biến thành tiền đồn quân sự. 

Còn nếu xảy ra chiến tranh, Mỹ có cơ hội giành phần thắng nhưng đây sẽ là một chiến thắng đầy khó khăn và tốn kém. Theo Giáo sư White, nhiều khả năng ông Tillerson muốn Trung Quốc nhìn thấy trước hậu quả nên mới đưa ra tuyên bố ngăn tiếp cận đảo nhân tạo. Song ông White nhấn mạnh ông Tillerson đã mắc một sai lầm nghiêm trọng đó là đánh giá thấp đối thủ. Bởi Trung Quốc hoàn toàn có khả năng thử thách những lời tuyên bố của ông Trump và Tillerson bằng cách điều động tàu thuyền hoặc máy bay tới các căn cứ nằm trên đảo nhân tạo ở Biển Đông vào bất cứ thời điểm nào. Vậy trong hoàn cảnh này, chính quyền Mỹ sẽ phản ứng ra sao?

Ông White cho rằng nhiều khả năng các cố vấn quân sự Mỹ sẽ nói với chính quyền của ông Trump rằng, Washington không còn đủ khả năng để giành được một chiến thắng nhanh chóng với chi phí thấp nếu xảy ra xung đột với Trung Quốc ở Tây Thái Bình Dương. Thay vào đó, cuộc chiến hiện tại giữa Mỹ - Trung sẽ phải kéo dài, chi phí lớn và có thể leo thang thành cuộc chiến toàn khu vực. Không chỉ các tàu sân bay bị đánh chìm, căn cứ quân sự bị phá hủy, kinh tế bị suy tàn, khả năng cuộc chiến giữa hai nước sẽ còn sử dụng tới cả vũ khí hạt nhân.  
Tuy nhiên với khẩu hiệu "Nước Mỹ là trên hết", ông Trump dường như sẽ không gây chiến với Trung Quốc. Trái lại, nhiều khả năng ông Trump sẽ giảm dần vị thế của Mỹ ở châu Á để Trung Quốc trỗi dậy mạnh mẽ. Và đây sẽ là thời cơ và món quà dành cho Bắc Kinh. 

Liên quan tới câu hỏi Mỹ có nên duy trì quan điểm đối với chính sách "một Trung Quốc" hay không, nhiều chuyên gia cho rằng Bắc Kinh nên cân nhắc và nhượng bộ Washington trong một số lĩnh vực như thương mại để đổi lấy sự đảm bảo từ chính quyền Tổng thống Trump. Tuy nhiên, Trung Quốc sẵn sàng đánh cược với Mỹ. Chuyện gì sẽ xảy ra với lợi ích kinh tế Mỹ khi Washington không chịu dừng bán vũ khí cho Đài Loan? Ông Trump có sẵn lòng đánh đổi lợi ích quan hệ kinh tế Mỹ - Trung vì Đài Loan? 

Có thể nói, cả ông Trump và Tillerson đã phạm phải sai lầm lớn khi đánh giá quá cao năng lực của Mỹ trong khi hạ thấp Trung Quốc. Bởi Đài Loan và Biển Đông là hai vấn đề mấu chốt trong chiến lược tái khôi phục vị thế cường quốc số 1 châu Á của Trung Quốc. Ngoài ra, khác với Mỹ, châu Á còn được xem là sân sau của Trung Quốc. 

Nói một cách công bằng, ông Trump và Tillerson không phải là những người đầu tiên trong chính phủ Mỹ mắc phải lỗi xem nhẹ Trung Quốc. Điển hình, chính sách "trục châu Á" của cựu Tổng thống Barack Obama với mục đích duy trì vị thế thống trị của Mỹ ở châu Á và buộc Trung Quốc phải lùi bước đồng thời từ bỏ thách thức Washington, cũng đã rơi vào cảnh thất bại nặng nề. Kết quả, sau khi Tổng thống Obama mãn nhiệm, vai trò lãnh đạo của Mỹ ở châu Á đã bị giảm sút trong khi tầm ảnh hưởng của Trung Quốc ngày càng gia tăng.